«Why Look at Animals?» στο ΕΜΣΤ: Όταν η Τέχνη Στηλιτεύει την Κακοποίηση των Ζώων

Στον απόηχο μιας εποχής που η φύση μοιάζει να υποχωρεί μπροστά στην ανθρώπινη αλαζονεία, η έκθεση «Why Look at Animals? A Case for the Rights of Non-Human Lives» στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) έρχεται να μας ταρακουνήσει. Με περισσότερα από 200 έργα και τη συμμετοχή 60 καλλιτεχνών από όλο τον κόσμο, η έκθεση δεν είναι απλώς μια αισθητική εμπειρία — είναι μια κραυγή για δικαιοσύνη, μια πρόσκληση για ενσυναίσθηση, μια υπενθύμιση ότι τα ζώα δεν είναι αντικείμενα, αλλά συναισθητικά όντα με φωνή, μνήμη και δικαιώματα.

Καλλιτεχνική καταγγελία: Από την αποικιοκρατία έως τα πειράματα

Η έκθεση έχει αφετηρία αφηγηματική από τα σκοτεινά θεμέλια της αποικιοκρατίας και της βιομηχανικής επανάστασης, όταν η μαζική εκμετάλλευση των ζώων έγινε θεμέλιο της «προόδου». Μέσα από βίντεο, εγκαταστάσεις και ζωγραφικά έργα, οι καλλιτέχνες αποκαλύπτουν τις βίαιες πρακτικές που συνεχίζονται μέχρι σήμερα: βασανιστήρια σε εργαστήρια, πειράματα, γενετική τροποποίηση, εκτροφεία μαζικής παραγωγής, και η αόρατη καθημερινή κακοποίηση που συντελείται στο όνομα της επιστήμης και της κατανάλωσης.

Η εγκατάλειψη των κατοικιδίων και η εξαφάνιση των ειδών

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην εγκατάλειψη των κατοικιδίων, ένα φαινόμενο που έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. Παράλληλα, έργα που αναφέρονται στην εξαφάνιση ειδών και την καταστροφή των φυσικών τους οικοσυστημάτων, μας καλούν να αναλογιστούμε τον ρόλο μας ως «διαχειριστές» της ζωής στον πλανήτη. Η τέχνη εδώ δεν εξωραΐζει — αποκαλύπτει, καταγγέλλει, συγκινεί.

Η σχέση ανθρώπου–φύσης: Από την κυριαρχία στην ενσυναίσθηση

Καθώς ο επισκέπτης ανεβαίνει στους ορόφους του μουσείου, η έκθεση μετατοπίζεται από την καταγγελία στην ελπίδα. Μέσα από έργα που εμπνέονται από τον ανιμισμό, την οικοφεμινιστική σκέψη και την ποιητική της φύσης, οι καλλιτέχνες προτείνουν μια νέα σχέση με τα ζώα: όχι ως «Άλλους», αλλά ως συντρόφους, ως όντα με δικαίωμα στη χαρά, στο παιχνίδι, στη δημιουργία. Η τέχνη γίνεται γέφυρα για έναν κόσμο όπου η συνύπαρξη δεν είναι ουτοπία, αλλά αναγκαιότητα.

Ένα κάλεσμα για δράση και αναστοχασμό

Η έκθεση «Why Look at Animals?» δεν προσφέρει εύκολες απαντήσεις. Αντιθέτως, θέτει ερωτήματα: Πώς βλέπουμε τα ζώα; Πώς τα αντιμετωπίζουμε; Ποια είναι η θέση τους στον κόσμο που χτίζουμε; Μέσα από την τέχνη, μας καλεί να αναθεωρήσουμε, να μιλήσουμε, να δράσουμε. Γιατί η προστασία των ζώων δεν είναι μόνο θέμα ηθικής — είναι θέμα πολιτισμού.