Γουμένισσα: Αρχιτεκτονική κληρονομιά σε βάθος – Μοναδικά βυζαντινά μνημεία

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κιλκίς προσκαλεί σε μια μοναδική αρχιτεκτονική ξενάγηση στην Γουμένισσα στις 27 Σεπτεμβρίου, αναδεικνύοντας την πλούσια κληρονομιά της από την πρώιμη μεταβυζαντινή περίοδο. Η Γουμένισσα, πόλη με βαθιές ρίζες στην ιστορία, κρύβει στα σπλάχνα της έναν ανεκτίμητο αρχιτεκτονικό πλούτο. Δύο από τα λαμπρότερα στολίδια της είναι οι εκκλησίες της Παναγίας (1802) και του Αγίου Γεωργίου (1864), γύρω από τις οποίες αναπτύχθηκαν σημαντικά αρχοντικά. Η πόλη έφτασε στη μεγάλη της ακμή από τον 17ο αιώνα, χάρη στην παραγωγή τσόχας για τον οθωμανικό στρατό και την ακμάζουσα εμπορική δραστηριότητα του κρασιού της. Η περιήγηση σε αυτά τα μνημεία, όπως προτείνει η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κιλκίς, προσφέρει μια βαθύτερη κατανόηση της αστικής αρχιτεκτονικής και της πολιτιστικής εξέλιξης της Γουμένισσας.

Γουμένισσα: Αρχιτεκτονικά στολίδια και η ιστορία τους – Τέχνη, εμπόριο και αστική ταυτότητα

Η Ιερά Μονή της Παναγίας της Γουμένισσας αποτελεί και την έδρα της Μητρόπολης Γουμενίσσης και έχει χαρακτηρισθεί με απόφαση, όπως και άλλα κτίσματα της πόλης της Γουμένισσας, διατηρητέο μνημείο. Αρχικά ήταν καθολικό και παραχωρήθηκε στη Μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους το 1346 μ.Χ., είχε στενή σχέση με το Άγιο Όρος, η δε αρχή της οργάνωσης της Μονής ανάγεται στα Βυζαντινά χρόνια και ειδικότερα στην εποχή της δυναστείας των Παλαιολόγων. Η Μονήαποτέλεσε την αφορμή για την ίδρυση της ομώνυμης πόλης. Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Γουμένισσας τιμάται τέσσερις φορές τον χρόνο.

Επίσης, η Μονή έπαιξε σημαντικό ρόλο στην κωμόπολη καθ' όλη την περίοδο της σκλαβιάς, των εθνικών απελευθερωτικών αγώνων, τον θρυλικού Μακεδόνικου Αγώνα αλλά και στα μετέπειτα χρόνια.

Κειμήλια

Τα σωζόμενα κειμήλια στην Παναγία της Γουμένισσας είναι λίγα. Οι επιδρομές βαρβάρων, οι επεμβάσεις, οι περιπέτειες γενικότερα του τόπου, κατέστρεψαν σημαντικά στοιχεία του θρησκευτικού αυτού κέντρου και μάλιστα γραπτά κείμενα και μαρτυρίες για το ιστορικό του. Όμως σώθηκαν όμως δυο πολυτιμότατα στοιχεία: Η θαυματουργή Εικόνα της Παναγίας, της επονομαζόμενης και Γουμένισσας, και το επιβλητικό ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού.

Η Εικόνα, έμβλημα, προστάτης και καμάρι της Παιονικής πρωτεύουσας, κατά τους ειδικούς επιστήμονες είναι έργο του 13ου ή 14ου αιώνα. Η Παναγία Βρεφοκρατούσα εικονίζεται κατά έναν μοναδικό τρόπο, φυλάσσεται δε σε ειδική θέση του ναού.

Το δε ξυλόγλυπτο τέμπλο του, κατά  τη παράδοση, χρειάσθηκαν επτά χρόνια για την κατασκευή του από τεχνίτες μοναχούς. Περίτεχνη δουλειά έδωσε πάνω στο ξύλο πλήθος στοιχείων από το φυτικό και ζωικό κόσμο ακόμη και παραστάσεις από την Αγία Γραφή.  Αξίζει να σημειωθεί ότι κοσμεί το τέμπλο της Παναγίας της Γουμένισσας ένα αστέρι ευμέγεθες, με πολλές ακτίνες, συνήθως δώδεκα τον αριθμό που δίνει μια ξέχωρη έμφαση στον όλο διάκοσμο. Όχι τυχαία παραπέμπει στον δεκαεξάκτινο βασιλικό ήλιο της Βεργίνας,  δηλαδή δεν λησμονήθηκε το αρχαίο σύμβολο στα χριστιανικά βυζαντινά και στα μετέπειτα χρόνια της σκλαβιάς.

Ο Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Γεωργίου

 Στο κέντρο της Γουμένισσας ανεγέρθηκε το 1864 έως το 1869. Για το εγχείρημα της ανέγερσης συνέδραμαν οικονομικά και με την προσωπική εργασία τους οι κάτοικοι της πόλης. Τώρα μπορούν να καμαρώνουν ότι έχουν έναν εντυπωσιακό Ναό, από τους μεγαλοπρεπέστερους στην Κεντρική Μακεδονία, χτισμένο στα πρότυπα του Αγίου Μηνά Θεσσαλονίκης και του Πατριαρχικού Ναού Αγίου Γεωργίου Κωνσταντινούπολης. Έως την απελευθέρωση της πόλης, το 1912, έπαιξε σημαντικό πνευματικό και υποστηρικτικό ρόλο στη ζωή των χριστιανών της περιοχής και μέχρι το 1991 ήταν ενοριακός Ναός, όταν μετατράπηκε σε Μητρόπολη και χαρακτηρίστηκε ως μνημείο.

Η αρχιτεκτονική του

Η εκκλησία ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής με στοές και υπερώα στις τρεις πλευρές. Η κάτοψη χαρακτηρίζεται από συμμετρία, κανονικότητα, αλλά και λειτουργικότητα. Ο επιβλητικός ναός είναι μεγάλων διαστάσεων, 33,80 x 22,70 μέτρα, χωρίς να προσμετρούνται οι κόγχες του ιερού. Κιονοστοιχίες χωρίζουν τον κυρίως ναό σε τρία κλίτη, με επτά κίονες η καθεμιά. Το μαρμάρινο, υψηλό τέμπλο φτάνει ως την οροφή και είναι εντυπωσιακό στον τεράστιο χώρο, ενώ η αγιογράφηση περιέχει και εικόνες του 1825. Εξωτερικά, ο τετραγωνικός πύργος που χτίστηκε το 1930 στεγάζει το κωδωνοστάσιο.

 

 

Πηγές: https://www.goumenissa.eu/, https://www.visitgoumenissa.gr/https://visit-centralmacedonia.gr/