Σε ποια περιοχή της Αθήνας σώζονται απομεινάρια αρχαίας γέφυρας;

Δίπλα στην σύγχρονη Ιερά Οδό και στον σταθμό μετρό του Ελαιώνα, οι περαστικοί μπορούν να θαυμάσουν τα λείψανα μιας γέφυρας από την εποχή της αρχαίας Αθήνας! Η εν λόγω γέφυρα ήταν τοξωτή και βρισκόταν στο σημείο όπου η αρχαία Ιερά Οδός συναντούσε τον ποταμό Κηφισό. Υπενθυμίζεται ότι η Ιερά Οδός συνέδεε την Αθήνα με το Θριάσιο Πεδίο, στο οποίο μια φορά τον χρόνο τελούνταν τα Ελευσίνιας Μυστήρια.

Σε ότι αφορά τη γέφυρα, η σημασία της περιοχής καταδεικνύεται από το γεγονός ότι ο Κηφισός Ποταμός απεικονίζεται στο αριστερό άκρο του δυτικού αετώματος του Παρθενώνα, μαζί με την Καλλιρόη και τον Ιλισό.

Του Ανδρέα Π. Αναγνωστόπουλου

Αρχαιολογικός χώρος

Πριν από λίγα χρόνια, οι εργασίες για την κατασκευή σταθμού μετρό στον Ελαιώνα, περιοχή όπου εκτεινόταν ο αρχαίος αθηναϊκός δήμος των Λακιαδών, έφεραν στο φως τρία εντυπωσιακά βάθρα λίθινης γέφυρας του ποταμού Κηφισού, μαζί με τμήματα ενός από τα τόξα της. Οι αρχαιολογικές έρευνες έδειξαν ότι τα ευρήματα αυτά χρονολογούνται πιθανότερα στον 4ο αιώνα π.Χ. (άλλες αναφορές χρονολογούν τα ευρήματα στον 5ο - 6ο αιώνα π.Χ.).

Τα βάθρα θεμελίωσης της αρχαίας γέφυρας αποσυναρμολογήθηκαν και ανακατασκευάστηκαν μερικά μέτρα από την αρχική τους θέση. 

Παράλληλα, άλλες ανακαλύψεις στον ίδιο χώρο ήταν η αρχαία κοίτη του Κηφισού, αρχιτεκτονικά λείψανα αρχαίων βιοτεχνικών εγκαταστάσεων και νεκροταφείο. 

Τα βάθρα της τοξωτής γέφυρας αποκαλύφθηκαν σε βάθος 6,5 μέτρων, με κατεύθυνση από βορρά προς νότο. Έχουν κατασκευαστεί από ασβεστολιθικούς λιθόπλινθους και διατηρούνται σε ύψος τεσσάρων δόμων.

Στην επιφάνειά των βάθρων παρατηρείται έντονη διάβρωση, η οποία έχει προκληθεί από τη ροή του ποταμού Κηφισού και τις πλημμύρες που εκδηλώνονταν κατά τα αρχαία χρόνια. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, η γέφυρα που υποστήριζαν τα βάθρα ήταν τοξωτή, τουλάχιστον πεντάτοξη.

Ιστορία

Μαρτυρίες για τη χρήση της τοξωτής γέφυρας του Κηφισού σώζονται στα αρχαία κείμενα (Αριστοφάνης, Βάτραχοι, στίχος. 315).

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Ελαιώνας των Αθηνών πλαισίωνε την αρχαία Ιερά Οδό από τις δυτικές παρυφές της πόλης έως το όρος Αιγάλεω.

Ο Κηφισός διέσχιζε τον Ελαιώνα και τον τροφοδοτούσε με νερό μέσω αρδευτικών καναλιών. Το άλσος της Ακαδημίας Πλάτωνος επίσης τροφοδοτείτο με νερό από τον Κηφισό, η κοίτη του οποίου βρισκόταν γύρω στα 1.200 μέτρα ανατολικότερα σε σχέση με τη σημερινή.

Η ταμπέλα της αρχαιολογικής υπηρεσίας στο σημείο ανεύρεσης των βάθρων της αρχαίας γέφυρας αναφέρει: «Ο ποταμός Κηφισός απεικονίζεται στο αριστερό άκρο του δυτικού αετώματος του Παρθενώνα ως εύρωστος νέος άντρας, ξαπλωμένος στο βραχώδες έδαφος με τον κορμό του σε συστροφή, στάση που υποδηλώνει την κινητικότητα του ποταμού...  Οι "γεφυρισμοί", τα σκωπτικά πειράγματα των Αθηναίων προς τους αξιωματούχους και τους μύστες των Ελευσίνιων Μυστηρίων, κατά την επιστροφή τους από την Ελευσίνα προς την Αθήνα δια της Ιερά Οδού, που αναφέρονται από τους αρχαίους συγγραφείς, λάμβαναν χώρα στη γέφυρα του αθηναϊκού Κηφισού.»

Ποταμός Κηφισός

Ο Κηφισός είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Αττικής με μήκος 27 χιλιόμετρα. Πηγάζει από το φυσικό κόμβο της Πεντέλης δυτικά της Εκάλης και ανατολικά των Θρακομακεδόνων και της Πάρνηθας, ενώ διχοτομεί την πρωτεύουσα μέχρι την εκβολή του στον Φαληρικό όρμο, στον Σαρωνικό. Πριν την εκβολή του στο Φαληρικό όρμο συναντάται με τον ποταμό Ιλισό.

Ο ποταμός Κηφισός είχε αξιοποιηθεί στην εποχή του Ρωμαίου αυτοκράτορα Αδριανού, όταν κατά μήκος του κατασκευάστηκε το πρώτο οργανωμένο σύστημα ύδρευσης για την Αθήνα.

Πηγές

«Αρχαιολογία της πόλης των Αθηνών». Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών.

http://odysseus.culture.gr

https://www.ametro.gr