Του Ανδρέα Π. Αναγνωστόπουλου
Το στάδιο της αρχαίας Μεσσήνης έχει σχήμα πετάλου, με κερκίδες και κλιμακοστάσια, τα καθίσματα των εξεχόντων και την αρίθμηση των διαζωμάτων με αρχαία ελληνικά γράμματα και με ρωμαϊκή προσθήκη προστατευτικού τοίχους στο κάτω μέρος. Το βόρειο πεταλόσχημο τμήμα του Σταδίου περιλαμβάνει 18 κερκίδες με 18 σειρές εδωλίων, που διαχωρίζονται από κλιμακοστάσια.
Σημειώνεται πως ο Θιώτας Φιλίνου, γνωστός γυμνασίαρχος κατά την αρχαιότητα, ανέλαβε τη δαπάνη για την επισκευή του λίθινου πετάλου του Σταδίου.
Πάνω στα περισσότερα λίθινα εδώλια ήταν χαραγμένα ονόματα γνωστών, επίλεκτων μελών της μεσσηνιακής αριστοκρατίας, της μέσης και ύστερης ρωμαϊκής περιόδου, οι οποίοι έκλειναν θέσεις πληρώνοντας το σχετικό αντίτιμο στην πόλη. Ο Τιβέριος Κλαύδιος Νικήρατος είχε χαράξει το όνομα του σε μία από τις κερκίδες στην κορυφή του πετάλου, εξασφαλίζοντας τη χρήση ολόκληρης της κερκίδας.
Στο τέρμα των εδωλίων κατασκευάστηκε ένας ημικυκλικός τοίχος, δημιουργώντας ένα νέο μικρό στίβο, με το γνωστό ελλειψοειδές σχήμα της ρωμαϊκής αρένας.
Γύρω από το στάδιο σώζονται οι κίονες από το Γυμνάσιο που καλύπτουν μια μεγάλη έκταση που περιλαμβάνει στοές, παλαίστρα, δωμάτια, τεμένη και πρόπυλα. Εκεί βρέθηκαν ανδριάντες γυμνασιαρχών, κατάλογοι εφήβων καθώς και πολλές επιγραφές και αναθήματα από τα οποία αντλούνται σημαντικές πληροφορίες.
Οι στοές, που ανήκουν στο Γυμνάσιο, αποτελούν ενιαίο αρχιτεκτονικό σύνολο με το Στάδιο. Η δυτική στοά φαίνεται να συνεχίζεται ως το πέρας του στίβου και διακόπτεται σε μήκος 110 μέτρων περίπου από το βόρειο άκρο της. Η εν λόγω στοά συνδέεται με περίστυλο αίθριο δωρικού ρυθμού, πλευράς περίπου 30 μέτρων, το οποίο μπορεί να αναγνωριστεί ως παλαίστρα.
Στην ελληνιστική εποχή τα Γυμνάσια γίνονται πολυσύχναστα κέντρα δημόσιας ζωής της πόλης, αλλά ήταν επίσης χώροι έκθεσης σημαντικών έργων τέχνης, όπως μαρτυρούν τα πρόσφατα ευρήματα του Γυμνασίου.
Αναπόσπαστο στοιχείο του Σταδίου αποτελεί το Ηρώο, που έχει την μορφή πρόστυλου τετρακιόνιου δωρικού ναού. Βρίσκεται στη νότια πλευρά του Σταδίου χτισμένος πάνω σε ορθογώνιο πόδιο, που προεξέχει από το τείχος σαν προμαχώνας.
Το ναόσχημο κτίσμα ήταν ταφικό και αποτελεί ένα είδος Ηρώου – Μαυσωλείου. Σε ορισμένα στοιχεία του σχετίζεται και το Ηρώο της Καλυδώνος.
Σύμφωνα με τον περιηγητή Παυσανία, προσωπικότητα με πλούτη και επιρροή, στην οποία απένειμαν οι Μεσσήνιοι τιμές ηρώων, ήταν ο ισόβιος αρχιερέας της αρχαίας Μεσσηνίας και Ελλαδάρχης Σαιθιδάς. Είναι επομένως πολύ πιθανό το Ηρώο – Μαυσωλείο του Σταδίου να ανήκε στην οικογένεια των Σαιθιδών. Σε αυτό ενταφιάζονται και δέχονταν ηρωικές τιμές τα επιφανή μέλη της οικογένειας, από την ίδρυση του Ηρώου τον 1ο αιώνα μ.Χ.
Η Παλαίστρα, απαραίτητο λειτουργικό συμπλήρωμα του Γυμνασίου, προοριζόταν για την άσκηση εφήβων και αθλητών. Οργανώθηκε αρχιτεκτονικά με κέντρο υπαίθρια αυλή, η οποία περιβάλλεται από δωρικές στοές και βοηθητικούς χώρους. Είναι σύγχρονη με τις εγκαταστάσεις του Γυμνασίου του 3ου αιώνα π.Χ και συνέχισε να λειτουργεί ως την όψιμη ρωμαιοκρατία. Κατάλογοι εφήβων του όψιμου 2ου αιώνα μ.Χ έχουν χαραχτεί σε δύο από τους κίονες της βόρειας στοάς με πλήθος ονομάτων της Μεσσηνιακής νεολαίας.
Πηγές
Θέμελης, Π., Τα θέατρα της Μεσσήνης, Διάζωμα, ΕΝΑΕ, Αθήνα, 2010
