Πού βρίσκεται η αρχαία Στύμφαλος; Πώς συνδέεται με τους άθλους του Ηρακλέους;

"Οι δε Στυμφάλιοι δεν είνε πλέον τεταγμένοι μετά των Αρκάδων, αλλά μετά των Αργείων, περί του γένους δε αυτών μαρτυρούσι τα έπη του Ομήρου και οικιστής της πόλεως ήτο ο Στύμφηλος, τρίτος απόγονος του Αρκάδος και της Καλλιστούς. Λέγουσιν δε ότι η πόλις εξ αρχής είχε κτισθή εις άλλο μέρος της χώρας και όχι εκεί όπου είνε σήμερα, και ότι εν τη αρχαία Στυμφήλω κατώκησεν ο Τήμενος ο υιός του Πελασγού".  

                     Παυσανίας,                                           Αρκαδικά - Στυμφαλία, μα'

Του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου 

Η αρχαία πόλη Στύμφαλος ήταν κτισμένη δίπλα στη λίμνη Στυμφαλία και πήρε το όνομά της από τον Αρκάδα ήρωα Στύμφαλο ή Στύμφηλο. Η λίμνη, γνωστή από την ελληνική μυθολογία, αναφέρεται σε έναν από τους 12 άθλους του Ηρακλή, ο οποίος εξόντωσε, με δηλητηριασμένα βέλη, σ' αυτό το μέρος, τις Στυμφαλίδες Όρνιθες. 

Σύμφωνα με τη μυθολογία, η Αθηνά βοήθησε τον Ηρακλή, δίνοντας τού χάλκινα κρόταλα, σφυρηλατημένα στο εργαστήριο του Ηφαίστου. Οι Στυμφαλίδες Όρνιθες ήταν ανθρωποφάγα πτηνά με χάλκινα ράμφη, φτερά και νύχια, που βρίσκονταν στη λίμνη Στυμφαλία και απειλούσαν τους κατοίκους των παραλίμνιων οικισμών, τα κοπάδια και τις σοδειές. 

Όσον αφορά τον Αρκάδα ήρωα Στύμφαλο, ήταν αδερφός του βασιλιά Αιπύτου. Ο Αίπυτος ήταν κυνηγός και έχασε τη ζωή του από δάγκωμα φιδιού. Ο περιηγητής Παυσανίας (2ος αιώνας μ.Χ.) αναφέρει ότι είδε τον τάφο του Αιπύτου στην περιοχή, το μνημείο όμως αυτό δεν έχει βρεθεί από τους αρχαιολόγους.   

Η αρχαία Στύμφαλος, κτισμένη στη βόρεια πλευρά της λίμνης Στυμφαλίας, ήταν πόλη της αρχαίας Αρκαδίας, όμως η περιοχή ανήκει σήμερα διοικητικά στο νομό Κορινθίας. Η λίμνη Στυμφαλία και η αρχαία Στύμφαλος βρίσκονται σε υψόμετρο 600 μέτρων, σ' ένα οροπέδιο που περιβάλλεται από τα όρη Κυλλήνη (Ζήρεια), Ολίγυρτος, Μαυροβούνι και Γαβριάς. 

 Η αρχαιολογική σκαπάνη του Έλληνα αρχαιολόγου Αναστασίου Ορλάνδου έφερε στο φως, κατά τα έτη 1924-1930, την αρχαία Στύμφαλο. Σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα, η πόλη ήταν περιτειχισμένη και αποτελούνταν από θέατρο, αγορά, ναό, παλαίστρα, κρήνη, ωστόσο σήμερα δεν έχουν παραμείνει παρά τα θεμέλια αυτών των κτισμάτων. 

Ένα μεσαιωνικό φραγκικό μοναστήρι της περιοχής, που ανεγέρθηκε τον 13ο αιώνα, χρησιμοποίησε οικοδομικό υλικό από την αρχαία Στύμφαλο, γεγονός που σημαίνει ότι σημαντικό μέρος από την αρχαία πόλη στεκόταν μέχρι τότε όρθιο. 

Το αρχαίο θέατρο, με τις λαξευμένες στον βράχο πολυάριθμες θέσεις, μαρτυρεί ότι η πόλη είχε αρκετό πληθυσμό. Ένας βωμός, που στέκει ακόμα όρθιος στο πέρασμα του χρόνου, δείχνει ότι υπήρχε στο σημείο αυτό λατρευτικός ναός αφιερωμένος σε κάποια θεότητα. Επίσης είναι εμφανή δύο βάθρα τα οποία στήριζαν αγάλματα.

Παράλληλα, η πέτρινη κλεψύδρα που διασώζεται στην αρχαία Στύμφαλο φανερώνει την ύπαρξη αγοράς ή δικαστηρίου. Λίγο πιο κάτω υπάρχουν εξέδρες, όπου νεαρές γυναίκες πήγαιναν για να γεμίσουν τις υδρίες τους από την κρήνη, η οποία ακόμα και σήμερα αναβλύζει νερό. 

Έξω από τα τεράστια τείχη της πόλης υπάρχει μια σύγχρονη πινακίδα που δηλώνει ότι στην αρχαιότητα υπήρχε "θολωτή πύλη Ορχομενού". 

Η  αρχαία πόλη, πλην των οικιών, ήταν κτισμένη πίσω από ψηλό βράχο, τον οποίο είχαν λαξεύσει ή τον χρησιμοποιούσαν για οικοδομικό υλικό. Στην κορυφή του βράχου υπάρχουν θεμέλια που φανερώνουν την ύπαρξη κτίσματος, πιθανώς ναού. Στην άκρη του βράχου υπάρχουν δύο ορθογώνια μεγάλα και βαθιά ανοίγματα, τα οποία πιθανόν να είναι τάφοι.

Αξίζει να σημειωθεί ότι την εποχή του σπουδαίου και φιλέλληνα Ρωμαίου αυτοκράτορα Αδριανού κατασκευάστηκε στην περιοχή της λίμνης υδραγωγείο,  συνολικού μήκους 65 χιλιομέτρων! 

Το υδραγωγείο περιελάμβανε, εκτός των αγωγών νερού, υδατογέφυρες (πάνω από ρέματα και κοιλάδες), καθώς και σήραγγες. Μέσω αυτού του υδραγωγείου μεταφερόταν το νερό της λίμνης Στυμφαλίας στην αρχαία Κόρινθο, για περίπου τέσσερις αιώνες!  

Όπως προαναφέρθηκε, κοντά στην αρχαία Στύμφαλο ανεγέρθηκε ένα καθολικό χριστιανικό μοναστήρι κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, η Μονή Ζάρακα, απομεινάρια της οποίας διασώζονται. Το οχυρωμένο μοναστηριακό συγκρότημα, που αποτελεί σπάνιο, στη χώρα μας, δείγμα μεσαιωνικής δυτικής αρχιτεκτονικής, ίδρυσαν Κιστερκιανοί μοναχοί από τη Σαβοΐα της Ιταλίας. ς

Στις μέρες μας, οι κάτοικοι ονομάζουν την περιοχή της Μονής Ζάρακα «Κιόνια», λόγω των πολλών μικρών κιόνων που διέσωζε το φραγκικό μοναστήρι, ενώ το όνομα αυτό έδωσαν και στον γειτονικό μικρό οικισμό.

Πηγές 

http://www.hellenicpantheon.gr/Stymfalia.htm

https://www.flynews.gr

https://pribas.blogspot.com

http://autochthonesellhnes.blogspot.com

Ποια είναι η ιστορία του αρχαίου Ηραίου Περαχώρας;

Από τα σπουδαιότερα αρχαία ιερά στις ακτές του Κορινθιακού Κόλπου ήταν το Ηραίον, ένας ναός αφιερωμένος, όπως μαρτυρά το όνομά του, στην θεά Ήρα. Ερείπια του αρχαίου ιερού σώζονται στην ομώνυμη περιοχή, η οποία βρίσκεται στη χερσόνησο της Περαχώρας, στα βόρεια του Κορινθιακού Κόλπου και στο δυτικό άκρο της οροσειράς των Γερανείων.

Από τις ελάχιστες αρχαίες αναφορές στο Ηραίο Περαχώρας, η πιο εκτενής είναι αυτή του Ξενοφώντα στο εδάφιο σχετικά με τον Κορινθιακό Πόλεμο (391-390 π.Χ).  

Του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου 

Η ίδρυση του λατρευτικού χώρου της Ήρας υπολογίζεται κατά την Γεωμετρική Περίοδο (τέλη του 9^ου αι. π.Χ, ή και νωρίτερα. Σύμφωνα με τους ερευνητές, η περιοχή της Περαχώρας (που σήμερα βρίσκεται στον νομό Κορινθίας) ανήκε στα Μέγαρα μέχρι τις αρχές του 8^ου αι. π.Χ, και άρα η ίδρυση του πρώτου ιερού της Ήρας ήταν υπό την μέριμνα των Μεγάρων. 

Να σημειωθεί ότι οι Μεγαρείς δεν ήταν φιλικά προσκείμενοι προς την Κόρινθο, ενώ η περιοχή της Περαχώρας θα περάσει στον έλεγχο της Κορίνθου κατά τον 8^ο αι. π.Χ. 

Κατά την αρχαϊκή περίοδο (γύρω στον 6^ο αι. π.Κ.Χ.), εκτός από τα λατρευτικά κτίρια θα κατασκευαστούν και άλλοι χώροι, όπως η "δυτική αυλή", η "στοά" και το "εστιατόριο". Ο ιερός χώρος εγκαταλείφθηκε πιθανότατα μετά από την καταστροφή της Κορίνθου από τους Ρωμαίους το 146 π.Χ.. 

Μεταγενέστερα, στην περιοχή του Ηραίου θα κτιστεί ο χριστιανικός ναός του Αγίου Ιωάννη, ο οποίος θα μετακινηθεί στην τωρινή του θέση, κατά την περίοδο των ανασκαφικών εργασιών από Βρετανούς αρχαιολόγους.  

Η Βρετανική Σχολή Αθήνας πραγματοποίησε συστηματικές ανασκαφές στο Ηραίο, κατά τα έτη 1930-1933και 1938-1939. Αργότερα, ο Βρετανός αρχαιολόγος Τ. Τόμιλνσον ανέλαβε την διεύθυνση των ανασκαφικών ερευνών από την δεκαετία του ’60 έως την δεκαετία του ’80. 

   Ο αρχαιολογικός χώρος 

Ο αρχαιολογικός χώρος του Ηραίου περιλαμβάνει τα παρακάτω κτίσματα και χώρους:

·         H "δυτική αυλή" (6^ος αι. π.Χ.). Το κτίριο βρίσκεται δυτικά του μικρού κόλπου και πιθανότατα ο χώρος ήταν μερικώς στεγασμένος. Στο ίδιο χώρο κατά την ρωμαική εποχή θα ανεγερθεί οικία (villa romana). Η ρωμαϊκή κατοικία ήταν ένα επιμήκες κτίσμα με 5 διαδοχικά δωμάτια  (μεταξύ των οποίων μαγειρείο, ελαιοτριβείο και αποθηκευτικούς χώρους). Το κτίσμα εξετάστηκε, αποτυπώθηκε και τελικά απομακρύνθηκε ολοκληρωτικά κατά την διάρκεια των ανασκαφικών εργασιών υπό τον Βρετανό αρχαιολόγο Πέιν. 

·         Το ιερό της Ήρας (Άκραιας και Λιμένιας) (τέλη του 6^ου αι. π.Χ.). Πρόκειται για το κτίριο του οποίου τμήματα είναι ακόμη ορατά στον αρχαιολογικό χώρο. Το κτίσμα παρουσιάζει μετασκευές κατά την περίοδο του 4^ου αι. π.Χ. Το νότιο τμήμα του έχει σχεδόν ολοσχερώς καταστραφεί. Σε αυτό το σημείο εντοπίστηκε νεότερη ασβεστοκάμινος – το ημικυκλικό ίχνος καύσης στα νότια του ναού.

·         Ο αρχαϊκός ναός. Πρόκειται για το πρώτο λατρευτικό κτίσμα του χώρου και χρονολογείται στην Γεωμετρική περίοδο.Το κτίσμα καταστράφηκε, πιθανόν από σεισμό κατά την αρχαϊκή περίοδο.

·         Ο βωμός. Το κτίσμα ανεγέρθηκε την ίδια περίοδο με το αρχαϊκό Ιερό της Ήρας (6^ος αι. π.Χ. ) ενώ έγινε προσθήκη περιμετρικής κιονοστοιχίας κατά τον 4^ο αι. π.Χ. ( ταυτόχρονα με την ανέγερση της Στοάς).

·         Η "στοά". Το κτίριο βρίσκεται ανατολικά του μικρού κόλπου και σχηματίζει ένα Γ. Υψωνόταν σε δύο ορόφους, οι κίονες του ισογείου ήταν δωρικού ρυθμού και του ορόφου ιωνικοί ημικίονες. Η κατασκευή αποδίδεται στον Δημήτριο τον Πολιορκητή (4^ος αι. π.Χ.) και ίσως να συνδέεται με την πιθανή καταστροφή της Δυτικής Αυλής από τον Αγησίλαο (390 π.Κ.Χ.), ενώ η παρουσία από πολλά ίχνη καύσης οδηγούν τους ερευνητές στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για καταστροφή από πυρκαγιά κατά την ρωμαϊκή εισβολή το 146 π.Χ..

·         Η αψιδωτή δεξαμενή (6^ος αι.π.Χ.). Το κτίσμα σώζεται σε πολύ καλό βαθμό και είναι πιθανότατα σύγχρονη του ναού της Ήρας Άκραιας.

·         Τα υδραυλικά έργα. Κατασκευές που αφορούν κανάλια και άλλες στέρνες, που δημιουργούν ένα δίκτυο στην ευρύτερη περιοχή.

·         Το "εστιατόριο". Το κτίριο περιλαμβάνει δύο κύριους χώρους και έναν προθάλαμο. Τα δύο δωμάτια είναι ισομεγέθη και ήταν χώροι εστίασης που περιλάμβαναν 11 κλίνες το καθένα.(σημειώνεται ότι τέτοιου είδους κτίσματα ήταν προσβάσιμα μόνο για τα πιο εξέχοντα μέλη της κοινωνίας).

·         Η "ιερή δεξαμενή". Το συγκεκριμένο σημείο ονομάστηκε έτσι λόγω του μεγάλου όγκου κινητών ευρημάτων λατρευτικού χαρακτήρα (αφιερώματα). Παρόλα αυτά το σημείο αφορά μικρή τεχνική δεξαμενή για την συγκέντρωση όμβριων υδάτων, για αυτό τον λόγο οι ερευνητές αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο της εναπόθεσης από φυσικά αίτια ( τα ευρήματα να προέρχονται από το κτίριο της Εστίας – που βρίσκεται κάποια μέτρα πιο ανατολικά – και να έχουν παρασυρθεί από τα νερά της βροχής). Έχει υπάρξει προσπάθεια να συνδεθεί το συγκεκριμένο σημείο εναπόθεσης με μαντικές τελετουργίες οι οποίες αναφέρονται από τον  Στράβωνα παρόλα αυτά η συστηματική εναπόθεση λατρευτικού υλικού και τελετουργικού χαρακτήρα στο συγκεκριμένο σημείο δεν έχει ακόμα ικανοποιητικά υποστηριχθεί.

·         Το "μνημειώδες κλιμακοστάσιο" , το οποίο οδηγούσε στα ανώτερα επίπεδα του χώρου του Ηραίου.

·         Το κτίριο της Εστίας, αρχικά το κτίριο είχε ερμηνευτεί ως το Ιερό της Ήρας Λιμένιας ( σε παλαιότερες δημοσιεύσεις προτεινόταν ότι το κτίριο λειτουργούσε ως ναός μετά την κατάρρευση του γεωμετρικού ναού και πριν την κατασκευή του αρχαϊκού, το κτίριο χρονολογείται στον 7^ο αι. π. Χ. και είναι σε χρήση μέχρι τον 5^ο αι.π. Χ. , που πιθανόν να καταστράφηκε από κάποια φυσική καταστροφή^[9].

·         Η κυκλική δεξαμενή, βρίσκεται 200 μ. ανατολικά του κτιρίου της Εστίας και πιθανολογείται ότι πρόκειται για το κτίσμα στο οποίο αναφέρεται ο Ξενοφών, ο οποίος παρουσιάζει τον Αγησίλαο καθισμένο πάνω σε μία κυκλική κατασκευή ενώ επιθεωρεί την μετακίνηση λάφυρων και αιχμαλώτων κατά το 390 π.Κ.Χ.

·         Τα οχυρωματικά τείχη τμήματα των οποίων είναι ορατά κυρίως στα πιο μεγάλα υψόμετρα του ακροατηρίου και γύρω από τον σύγχρονο φάρο.

·         Το "λιμάνι", ο χώρος του Ηραίου έπρεπε να είχε κάποιο είδος θαλάσσιας πρόσβασης, δεδομένων των αρχαίων αναφορών και της επίκλησης της Ήρας "Λιμενίας". Ο μικρός κόλπος μπροστά από τον αρχαιολογικό χώρο έχει προταθεί ως πιθανή λιμενική πρόσβαση. 

Πηγές 

https://peloponnese.events

Tomlinson R.A. 1966. "Perachora". AD 21.

Tomlinson R.A. 1977. "The Upper Terraces at Perachora

Κίσσας Κ. 2013. Αρχαία Κορινθία : από τους προϊστορικούς χρόνους έως το τέλος της αρχαιότητας, Αθήνα : Εκδόσεις Φοίνιξ

Salmon J. 1972. "The Heraeum at Perachora and Early Corinth and Megara"

Τι είναι το Κωρύκειον Άντρον και ποια η σημασία του κατά την αρχαιότητα;

Χαρακτηριστικό δείγμα αρχαίου λατρευτικού σπηλαίου αποτελεί το Κωρύκειον Άντρον, που ήταν αφιερωμένο στις Νύμφες και τον Πάνα, γι΄αυτό λέγεται και σπήλαιο Πανός. Το εν λόγω σπήλαιο βρίσκεται σε υψόμετρο 1.360 μέτρων στα δυτικά της ψηλότερης κορυφής του Παρνασσού, σε θέση που εποπτεύει το οροπέδιο Λιβάδια, κοντά στην Αράχοβα και τους Δελφούς. 

Αυτός ο αρχαίος λατρευτικός χώρος ήταν αφιερωμένος στις Κωρυκειάδες Νύμφες, που θεωρούνται ότι συνόδευαν τον Απόλλωνα, και από τον 4ο αιώνα π.Χ. ήταν αφιερωμένος και στον θεό Πάνα.  Άλλοι πάντως αποδίδουν την ονομασία του σπηλαίου στους σταλακτίτες που βρίσκονται στο εσωτερικό του και μοιάζουν με ασκιά (κώρυκες).

Το σπήλαιο λειτούργησε παράλληλα με το Ιερό του Απόλλωνα στους Δελφούς ως ιερό της υπαίθρου για την λατρεία της φύσης, για επικλήσεις πανσπερμίας και προσωπικές αφιερώσεις.  Η κύρια λατρευτική περίοδος αρχίζει από τη Γεωμετρική Εποχή (7ος αιώνας π.Χ.) και ακμάζει από τον 6ο έως τον 3ο αιώνα π.Χ. Όταν το επισκέφτηκε ο περιηγητής Παυσανίας (2ος αιώνας μ.Χ.) το ιερό πλέον δεν λειτουργούσε. 

Του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου 

Ο Παυσανίας αναφέρει στα Φωκικά, κεφάλαιο 32.7: Το Κωρύκειον Άντρον είναι μεγαλύτερο από όσα ανέφερα και μπορεί κανείς να βαδίσει στο μεγαλύτερο μέρος του χωρίς δάδα. Η οροφή του βρίσκεται σε ψηλό επίπεδο, ενώ βγαίνει νερό από πηγές ακόμη όμως περισσότερο στάζει από την οροφή. Έτσι βλέπεις στο έδαφος της σπηλιάς καθαρά τα ίχνη από ρυάκια. Οι κάτοικοι γύρω από τον Παρνασσό πιστεύουν ότι το σπήλαιο είναι ιερό των Κωρυκίων Νυμφών και του θεού Πάνα...". 

Το Κωρύκειον Άντρον αποτελείται από δύο αίθουσες: η πρώτη διασώζει παχιά στρώματα αρχαίας χρήσης, ενώ στο πίσω τμήμα του το σπήλαιο στενεύει απότομα από φαρδιές και ψηλές σταλαγμιτικές κολώνες. 

Ο πρώτος θάλαμος έχει ύψος που φτάνει τα 50 μέτρα και είναι γεμάτος σταλακτίτες. Ένας μάλιστα από αυτούς, με αρκετά μεγάλη επιφάνεια, ονομάζεται "Τράπεζα" και εικάζεται ότι εκεί απέθεταν προσφορές οι προσκυνητές, οι οποίοι συνέρρεαν στο Κωρύκειον Άντρον σε όλη τη διάρκεια της αρχαιότητας.

Κατά την επιδρομή των Περσών στην περιοχή, το 480 π.Χ, οι κάτοικοι των Δελφών κατέφυγαν εκεί για να προστατευθούν, δεδομένου ότι η μικρή και καθόλου αξιοπρόσεκτη είσοδος του σπηλαίου θα μπορούσε εύκολα να διαφύγει της προσοχής των εισβολέων. 

Δεξιά της εισόδου διακρίνουμε σήμερα, επάνω στον βράχο, χαραγμένη την επιγραφή: "ΕΥΣΤΡΑΤΟΣ ΑΛΚΙΔΗΜΟΥ ΑΜΒΡΥΣΣΙΟΣ ΣΥΝΠΕΡΙΠΟΛΩ ΠΑΝΙ ΝΥΜΦΑΙΣ", η οποία χρονολογείται στον 4ο με 3ο αιώνα π.Χ. Στο εσωτερικό επίσης υπάρχει χαραγμένη επιγραφή που λέει: «ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΕΓΩ ΕΣ ΔΕΛΦΟΥΣ».

Το Κωρύκειον Άντρον ανασκάφηκε από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών, με επικεφαλής τον Πιερ Αμαντρί, την περίοδο 1969-1971 και έφερε στο φως ευρήματα από τους ιστορικούς χρόνους, τη Μυκηναϊκή και τη Νεολιθική περίοδο. Οι νεολιθικοί χρήστες του σπηλαίου (6η και 5η χιλιετία π.Χ.) φέρνουν ειδώλια, σκούρα στιλπνά αγγεία ή διακοσμημένα με μαύρα σχέδια.

Χρησιμοποιούν εργαλεία πελεκημένα σε πυριτόλιθο και οψιανό και ασκούν υφαντικές εργασίες. Στην Μυκηναϊκή περίοδο (δεύτερο μισό 2ης χιλιετίας π.Χ.) χρονολογούνται κύλικες και ειδώλιο που φαίνεται ότι συνδέονται με την αρχή της ιερής χρήσης του σπηλαίου. 

Τα αφιερώματα περιλαμβάνουν χιλιάδες αγγεία (παναθηναϊκούς αμφορείς, ληκύθους, σκύφους και αντίγραφά τους), κυρίως κορινθιακής και αττικής προέλευσης, ενώ υπάρχουν επίσης αργειακά, ιωνικά, θεσσαλικά, φωκικά και λακωνικά αγγεία. Σε μεγάλο ποσοστό είναι ενεπίγραφα, ενώ πολλά σκεύη είναι από φαγεντιανή, αλάβαστρο και γυαλί. 

Τα ειδώλια είναι τα πολυπληθέστερα αφιερώματα: απεικονίζουν γυναικείες μορφές και ζώα και προέρχονται από ποικίλα γεωγραφικά μέρη. Άλλα ευρήματα περιλαμβάνουν κοσμήματα και εξαρτήματα (χτένες, περόνες, καρφίτσες, λαβίδες), δαχτυλίδια, νομίσματα, ζάρια και γλυπτά. Ιδιαίτερο εύρημα συνιστά ένας μελανόμορφος κεραμικός αττικός πίνακας του 530/520 π.Χ., που παριστάνει σκηνή χορού Σατύρων και Νυμφών. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι μέρος των ευρημάτων του αρχαίου λατρευτικού σπηλαίου εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών.

Το σπήλαιο επισκέφτηκαν πολλοί ξένοι περιηγητές. Εξάλλου, από νομίσματα βυζαντινά, βενετικά, οθωμανικά, της εποχής του Όθωνα αλλά και από κοσμήματα του 19ου αιώνα που βρέθηκαν εκεί, συνάγεται ότι το Κωρύκειον Άντρον υπήρξε τόπος περιστασιακής επίσκεψης στους νεότερους χρόνους. Κατά την Επανάσταση του 1821, η είσοδός του φράχτηκε με ξερολιθιά από τους κατοίκους της Αράχοβας, ενώ το 1943, κατά την γερμανική κατοχή, κατέφυγαν στο σπήλαιο οι κάτοικοι των Δελφών. 

Πηγές 

http://odysseus.culture.gr/

Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις, Φωκικά 

http://onparnassos.gr/