Μια κουφάλα πλατάνου φέρεται να ήταν το καταφύγιο του λαϊκού μας ζωγράφου Θεόφιλου στην Λέσβο!

Ένας μικρός παράδεισος βγαλμένος λες από τα κινηματογραφικά τοπία των επικών ταινιών, του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών και του Χόμπιτ, βρίσκεται στο νησί της Λέσβου και μάλλον όχι τυχαία βρήκε εκεί καταφύγιο ο Θεόφιλος. 

Καθώς κατευθυνόμαστε προς τον παραδοσιακό οικισμό της Αγιάσου, στρίβουμε στην Καρίνη, μια καταπράσινη περιοχή με πλατάνια, ένα ποτάμι με γεφυράκι, πολλά κατοικίδια και πάπιες. Το σπουδαιότερο όλων, ένα παληψυλο δέντρο που λες ότι βγήκε από παραμύθι και εκεί φέρεται να έβρισκε καταφύγιο ο λαϊκός μας ζωγράφος, στην αγκαλιά αυτού του αιωνόβιου δέντρου.

της Μαρίας Αλιμπέρτη

Γνωστό μας για την μοναδική απόδοση των θρύλων και των παραδόσεων μας, αλλά και της καθημερινής ζωής των Ελλήνων, ο Θεόφιλος Χατζημιχαήλ, γεννήθηκε στη Βαρειά της Λέσβου ( κάπου στα 1870). Ανήσυχο πνεύμα, περιπλανώμενος στην ύπαιθρο ο φουστανελοφόρος, αυτοδίδακτος ζωγράφος, θέλησε να ξαποστάσει κοντά σε ένα καφενείο, άγνωστο το πότε ακριβώς. 

Τελικά φέρεται να βρήκε καταφύγιο  μέσα στην κουφάλα του δέντρου και κοιμόταν πάνω σε στρωσίδια,καθώς ο ιδιοκτήτης του καφενείου φοβήθηκε να τον κοιμίσει στο σπίτι του σκεπτόμενος τις γυναίκες του σπιτιού του. 
Ο ζωγράφος λέγεται ότι για να τον ευχαριστήσει πήρε τα πινέλα του και άρχισε να ζωγραφίζει τα ντουβάρια του καφενείου, που δυστυχώς λόγω της χειμερινής περιόδου ήταν κλειστό. Ωστόσο πληροφορίες, λένε ότι δεν έχουν διατηρηθεί καλώς τα έργα του Θεόφιλου. 

Άλλα έργα του εντοπίζονται:

Είχε συνηθίσει να ζει σαν τον μποέμ, σε ηλικία μόλις 8 χρονών το έσκασε από το σπίτι για να μην ξαναδουλέψει μαζί με τον θείο του. Από το σχολείο είχε σταματήσει, αφού δεν κατάφερνε να συγκεντρωθεί στα μαθήματα,  σχεδίαζε στα τετράδια του την ώρα του μαθήματος. Συγκεκριμένα, έφυγε για την Σμύρνη, εκεί  ο Θεόφιλος,  διορίστηκε στο Προξενείο ως θυροφύλαξ και φορούσε την αγαπημένη του στολή , την φουστανέλα. Ταξίδεψε όμως στον Πειραιά καθώς είχε προκαλέσει την μήνη των Τούρκων γιατί ζωγράφιζε τα βάσανα των Γραικών. 

Εν τέλει βρέθηκε στο Πήλιο, αφού πολέμησε στο Δομοκό και στο Βελεστίνο καθώς εκείνη την εποχή  λάμβανε χώρα ο Μακεδονικός αγώνας. Στο Πήλιο και στο Βόλο περπατούσε από χωριό σε χωριό και ζωγράφιζε  για ένα πιάτο φαΐ . 

Αξέχαστη έμεινε η Γοργόνα του,  η αδελφή του Μεγάλου Αλέξανδρου, «Ο Ρωμαίος και η Ιουλιέττα στο παράθυρο», ο Ερωτόκριτος με την Αρετούσα: «Η Αρετούσα θέτει τον στέφανον της νίκης επί της κεφαλής του Ερωτόκριτου», «Δια σχοινίου σκάλα αναβιβαζόμενος ο Ερωτόκριτος χαιρετών την Αρετούσαν», η «Θεά της Σοφίας, Αθηνά»,  «Ο Δυσέας φέρων την Ιφιγένεια την κόρην του Αγαμέμνονος εις τον Μάντην Κάλχαν ιερέα του Θεού του Απόλλωνος εις τον βωμόν του θυσιαστηρίου». Και φυσικά με τον χρωστήρα του απέδοσε πάντα και όλους τους ήρωες της Ελληνικής ιστορίας.

Ωστόσο, μαρτυρίες λένε ότι έπεφτε θύμα πολύ χοντρών αστείων και πως ένα απ’ αυτά παραλίγο να του στοιχίσει τη ζωή. Η σταγόνα ποτ φέρεται να ξεχείλισε το ποτήρι ήταν το γεγονός ότι κάποιοι κακόβουλοι έσπρωξαν επίτηδες τη σκάλα όπου ήταν ανεβασμένος και δούλευε για μία τοιχογραφία. Αυτό έγινε το 1927 και μπορεί να είναι από τους λόγους που τον έκαναν να γυρίσει στο νησί του, την Λέσβο.

Έργα του στην Λέσβο

Έργα του φέρεται να υπάρχουν σε ένα μικρό κτίσμα στον Παπάδο της Γέρας, ενώ λέγεται ότι  υπήρχαν πολλά άλλα έργα του στο Ντίπι, στην Νεάπολη και στο Ακλειδιού, τα οποία λόγω των καιρικών συνθηκών και του ασβέστη χάθηκαν. Ευτυχώς διασώθηκαν φορητά έργα του,σε σανίδια σε τενεκέδες και οτιδήποτε υλικό έπεφτε στα χέρια του.

Περίπου στα 1928, ήρθε η μοιραία συνάντηση με τον εκδότη και συλλέκτη Στρατή Ελευθεριάδη-Τεριάντ, ο οποίος αναγνώρισε την καλλιτεχνική αξία των έργων του, αγόρασε πίνακές του και έκανε μια μεγάλη παραγγελία χωρίς χρονικό όριο με σκοπό να την εκθέσει στο Παρίσι. Η υλική και ψυχική βοήθεια του

Τεριάντ και του πατέρα του, Τάκη Ελευθεριάδη, προσέφεραν στον Θεόφιλο την άνεση να δημιουργήσει πάνω από εκατόν είκοσι πίνακες μέσα σε έξι περίπου χρόνια. Τα έργα αυτά εκτέθηκαν στην Γαλλία το 1936 αποσπώντας το θαυμασμό και την αναγνώριση του κοινού. Ο Θεόφιλος, δυστυχώς, δεν πρόλαβε να δει τον θρίαμβο του. Τον Μάρτιο του 1934 τον βρήκαν νεκρό στο σπίτι του. «Καρδιακό νόσημα» αναγράφεται ως επίσιμη αιτία στο πιστοποιητικό θανάτου, αλλά κατ’ άλλους πιθανότερη αιτία ήταν η τροφική δηλητηρίαση.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ανεγέρθηκε Μουσείο Θεόφιλου στη Βαρειά της Μυτιλήνης  από τον ίδιο τον Τεριάντ, ο οποίος το δώρισε μαζί με μια συλλογή 86 πινάκων στον δήμο Μυτιλήνης. Το ταπεινό αυτό κτίσμα που ταιριάζει στην προσωπικότητα του μεγάλου αυτού λαικού μας ζωγράφου βρίσκεται μέσα σε ελαιώνα, κοντά στο  Μουσείο Τεριάντ και αξίζει τον κόπο κάθε φιλότεχνος και μη, να επισκεφθεί και τα δυο μουσεία.

Πηγη: http://www.museumteriade.gr, http://www.lesvosgreece.gr, http://www.globalview.gr