Στις πρώτες ώρες της νέας ανασκαφικής περιόδου, καθώς το χώμα απομακρυνόταν προσεκτικά από έναν ρωμαϊκό δρόμο στη δυτική Ανατολία, ένα ξεχασμένο μονοπάτι ήρθε ξανά στο φως — ένα μονοπάτι που κάποτε οδηγούσε απευθείας στη γνώση. Στην Αρχαία Νύσα, οι αρχαιολόγοι αποκάλυψαν μια σειρά μαρμάρινων σκαλιών ηλικίας περίπου 1.800 ετών, τα οποία έδειχναν πώς οι επισκέπτες της ρωμαϊκής πόλης ανέβαιναν από τον κεντρικό δρόμο προς μία από τις καλύτερα διατηρημένες βιβλιοθήκες της περιοχής.
Μια πόλη χτισμένη για τη Μάθηση
Η Νύσα, που ιδρύθηκε πριν από περίπου 2.300 χρόνια, απλώνεται εντυπωσιακά και στις δύο πλευρές μιας στενής χαράδρας — χαρακτηριστικό που της χάρισε στην αρχαιότητα την περιγραφή της «δίπλευρης πόλης». Τις ανασκαφές διευθύνει ο καθηγητής Σερντάρ Χακάν Οζτάνερ από τη Σχολή Γλωσσών, Ιστορίας και Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Άγκυρας.
Το πολεοδομικό της σχέδιο αντανακλά τον ρόλο της ως κέντρου παιδείας και πολιτισμού. Θέατρο, στάδιο, γυμνάσιο, αγορά, βουλευτήρια και το Ιερό του Αχάρακα συνθέτουν μια πόλη σχεδιασμένη όχι απλώς για κατοίκηση, αλλά για πνευματική καλλιέργεια. Δεν είναι τυχαίο ότι ο γεωγράφος Στράβων μαθήτευσε εδώ — μια πληροφορία που εξακολουθεί να καθοδηγεί την ερμηνεία των αρχιτεκτονικών επιλογών της πόλης.
Οι καταβολές της
Η πόλη ήταν γνωστή στην αρχαιότητα με το ελληνικό όνομα Νύσα, ιδρύθηκε την ελληνιστική περίοδο και διατήρησε τον ελληνικό της χαρακτήρα και στη ρωμαϊκή περίοδο. Το όνομα συνδέεται μυθολογικά με τον τόπο που ανατράφηκε ο Διόνυσος, στοιχείο που ενίσχυσε το κύρος και την πολιτισμική της ταυτότητα.
Η ταυτότητά της, η οργάνωση, η παιδεία και η αρχιτεκτονική της ήταν βαθιά ελληνικές. Ανήκε στην περιοχή της Καρίας, στη δυτική Μικρά Ασία, που από την ελληνιστική περίοδο και μετά άνθισαν πολλές πόλεις με έντονο ελληνικό χαρακτήρα.
Συγκεκριμένα, η πόλη ιδρύθηκε στην ελληνιστική εποχή, πιθανότατα από τον Αντίοχο Α΄ ή τον Αντίοχο Β΄ των Σελευκιδών, και έφερε ελληνικό όνομα. Η Νύσα ήταν γνωστή για τη σχολή ρητορικής και φιλοσοφίας της. Ο Στράβων, ο μεγάλος Έλληνας γεωγράφος, σπούδασε εκεί. Άλλωστε, οι επιγραφές, τα ονόματα, η διοίκηση και η καθημερινή ζωή ήταν ελληνικά, ακόμη και κατά τη ρωμαϊκή περίοδο. Με λίγα λόγια, η Νύσα ήταν μια ελληνική πόλη που εξελίχθηκε σε ρωμαϊκή, χωρίς ποτέ να χάσει τον ελληνικό της χαρακτήρα.
Μέχρι πρόσφατα, ένα βασικό ερώτημα παρέμενε αναπάντητο: πώς ακριβώς έφτανε κανείς από τον κεντρικό δρόμο στη βιβλιοθήκη;
Η απάντηση δόθηκε στη φετινή ανασκαφική περίοδο. Όπως εξηγεί ο καθηγητής Οζτάνερ, όταν οι εργασίες κατά μήκος του δρόμου έφτασαν στον άξονα της βιβλιοθήκης, αποκαλύφθηκε η κλίμακα που συνέδεε τα δύο επίπεδα. Η βιβλιοθήκη ήταν γνωστή, αλλά ο τρόπος με τον οποίο ξεπερνιόταν η υψομετρική διαφορά των δύο μέτρων παρέμενε άγνωστος.
Τα νεοαποκαλυφθέντα σκαλιά αποτελούνται από πέντε μαρμάρινες βαθμίδες που οδηγούν από τον ρωμαϊκό δρόμο σε μια μαρμαροστρωμένη αυλή μπροστά από τη βιβλιοθήκη. Η κλίμακα βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο του οικοδομικού τετραγώνου, επιβεβαιώνοντας ότι αποτελούσε την κύρια τελετουργική είσοδο του μνημείου.
Ενσωματωμένη στην πόλη
Τα αρχαιολογικά δεδομένα δείχνουν ότι η βιβλιοθήκη χτίστηκε γύρω στο 130 μ.Χ., ενώ το οδικό δίκτυο της πόλης ανάγεται στην εποχή του Αυγούστου. Αυτό σημαίνει ότι η κλίμακα προστέθηκε τον 2ο αιώνα μ.Χ., εντάσσοντας τη βιβλιοθήκη σε ένα ήδη λειτουργικό αστικό σύστημα.
Όπως σημειώνει ο Οζτάνερ, τα σκαλιά αποδεικνύουν ότι η βιβλιοθήκη δεν ήταν ένα απομονωμένο μνημείο, αλλά συνδεδεμένη με την κύρια αρτηρία της πόλης. Η γνώση, στη Νύσα, ήταν κυριολεκτικά προσβάσιμη.
Μία από τις καλύτερα διατηρημένες βιβλιοθήκες της Δυτικής Ανατολίας
Η Βιβλιοθήκη της Νύσας, χτισμένη μετά τη διάσημη Βιβλιοθήκη του Κέλσου, παραμένει σήμερα ένα από τα καλύτερα σωζόμενα παραδείγματα αρχαίας βιβλιοθήκης στη δυτική Ανατολία. Αρχαίες πηγές αναφέρουν ότι διέθετε16 κόγχες για βιβλία, όπου φυλάσσονταν χειρόγραφα του ρωμαϊκού κόσμου — όχι διακοσμητικά στοιχεία, αλλά ενεργά κέντρα μελέτης και αντιγραφής.
Οι σημερινοί επισκέπτες εξακολουθούν να στέκονται μπροστά στο μνημείο, όχι μόνο για την καλή του διατήρηση, αλλά και για όσα συμβολίζει.
Περισσότερο από Σκαλιά: Ένα μήνυμα
Η νεοαποκαλυφθείσα κλίμακα μπορεί να είναι μικρή σε μέγεθος, αλλά είναι ισχυρή σε σημασία. Ανεβαίνοντας από τον δρόμο προς την αυλή της βιβλιοθήκης, αποτυπώνει με σαφήνεια το μήνυμα των Ρωμαίων πολεοδόμων της Νύσας: η μάθηση ανήκε στην καρδιά της πόλης.
Δεκαοκτώ αιώνες αργότερα, αυτό το μήνυμα γίνεται ξανά ορατό — χαραγμένο στο μάρμαρο, ευθυγραμμισμένο με τον δρόμο, να οδηγεί αδιαμφισβήτητα προς τη γνώση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου