Σοφία Δημοπούλου: “Οι δυσκολίες της ζωής είναι ένα κίνητρο να ξεδιπλώσουμε το δυναμικό μας”

Λένε ότι η ζωή έχει τα δικά της σχέδια και το καθετί συμβαίνει στην κατάλληλη στιγμή. Ένα κεφάλαιο κλείνει, ένα καινούριο ξεκινά. Άνθρωποι έρχονται στη ζωή μας και μένουν μέχρι το τέλος και άλλοι αποχωρούν πριν καν αφήσουν σε αυτήν τα ίχνη τους. Πάντοτε “νυχτώνει σε σωστή ώρα”, όπως είναι και ο τίτλος ενός βιβλίου που ήρθε ακριβώς τη στιγμή που έχουμε περισσότερο ανάγκη από ποτέ να ξαναθυμηθούμε την ομορφιά της ζωής, την αξία των συναισθημάτων και “αντλώντας διδάγματα από το παρελθόν να εξελιχθούμε επιτέλους γραμμικά προς τα εμπρός”, όπως μας τονίζει και η συγγραφέας του, Σοφία Δημοπούλου. Και η ώρα αυτή δεν θα αργήσει να έρθει. Για την ακρίβεια βρίσκεται ήδη σε απόσταση αναπνοής. Γιατί μετά το σκοτάδι ακολουθεί πάντοτε το φως. Η μέρα διαδέχεται τη νύχτα. Και όπως η νύχτα απλώνει το πέπλο της τη σωστή ώρα, έτσι και ο ήλιος ανατέλλει πάντοτε στη σωστή στιγμή. Ούτε λεπτό αργότερα…

Συνέντευξη στη Βίκυ Καλοφωτιά

Πώς γεννήθηκε η ιδέα για να δώσετε μέσα από την πένα σας, ζωή, στους χάρτινους ήρωες που εμφανίζονται στο βιβλίο σας “Σε σωστή ώρα νυχτώνει”;

Η ιδέα ξεκίνησε, όταν ήρθαν στα χέρια μου γράμματα και έγγραφα από το οικογενειακό αρχείο, μέσα από τα οποία έμαθα την ιστορία της οικογένειάς μου, αλλά και κομμάτια της

Ιστορίας της Ελλάδας που αγνοούσα μέχρι τότε.  Ήθελα να πω μια ιστορία βγαλμένη από τις μαρτυρίες ανθρώπων εκείνης της εποχής και να μεταδώσω τα συναισθήματα που μου γέννησε η ανάγνωση της παλιάς αυτής αλληλογραφίας. Ασφαλώς έπαιξαν ρόλο και οι μνήμες μου, οι εικόνες, η ντοπιολαλιά, οι ήχοι που είχα στο νου μου, που σχεδόν μου υπαγόρευσαν αυτή την ιστορία. Στη συνέχεια πρόσθεσα και αρκετά ιστορικά στοιχεία και πρόσωπα και βγήκε το μυθιστόρημα με τη μορφή που εκδόθηκε.

Από ποιο στοιχείο ορμώμενη επιλέξατε την πόλη της Πάτρας για να ξετυλιχθεί η ιστορία της Χρυσάνθης Καραμάνου, της Μυγδαλιάς και των υπολοίπων χαρακτήρων;

Η Μυγδαλιά ήταν υπαρκτό πρόσωπο που έζησε σε ένα χωριό μερικά χιλιόμετρα έξω από την Πάτρα. Την ιστορία της λοιπόν ήθελα να την εντάξω στο πραγματικό της τοπικό πλαίσιο, όχι μόνο για να είμαι συνεπής ως προς την ιστορία της, αλλά και γιατί ήθελα να ξαναθυμίσω ή να κάνω γνωστό το ένδοξο παρελθόν αυτής της πόλης. Η Πάτρα του τέλους του 19^ου και των αρχών του 20^ου αιώνα ήταν μια πλούσια πόλη με έντονη κοινωνικοπολιτική και πολιτιστική δραστηριότητα. Αυτή τη δραστηριότητα ήθελα με κάποιον τρόπο να αποτυπώσω.

Στις σελίδες του βιβλίου παρακολουθούμε μέσα από τις ιστορίες δύο γυναικών, τη δύναμη και το ψυχικό σθένος που επιδεικνύουν προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις αντιξοότητες της ζωής. Από πού, αλήθεια αντλεί η γυναικεία μας φύση τόσα αποθέματα δύναμης;

Νομίζω πως η ψυχική δύναμη και αντοχή μιας γυναίκας προέρχεται από τον ιδιαίτερο μηχανισμό που έχει σαν ανθρώπινο ον, να κατανοεί τις ανάγκες των άλλων, να συνδέεται ψυχικά μαζί τους, να νοιώθει οικειότητα και αυθεντικά συναισθήματα που δεν φοβάται να τα εκφράσει. Η φύση έχει προικίσει κάθε γυναίκα με μία εσωτερική φωνή που την ωθεί να εκμεταλλεύεται όλο το δυναμικό της, προκειμένου να σχεδιάσει ένα σύμπαν αρμονικό για τον εαυτό της και για τους άλλους. Είμαστε κυρίως όντα της προσφοράς και αυτή η δυνατότητα και η επιθυμία μας δίνει δύναμη.

Μέσα από τη γραπτή σας κατάθεση γινόμαστε μάρτυρες μιας οικονομικής και πολιτικής παρακμής που σηματοδοτεί το τέλος της εποχής της ευμάρειας. Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι κάτι αντίστοιχο συμβαίνει στη χώρα μας και σήμερα;

Η ιστορία δυστυχώς επαναλαμβάνεται. Η οικονομική κρίση, οι πτωχεύσεις, η πολιτική και κοινωνική παρακμή, ήταν θέματα που απασχολούσαν και τότε, όπως και τώρα τον κόσμο. Μάλιστα τότε, το 1893, είχαμε και την πτώχευση της Ελλάδας. Το ζητούμενο είναι να αντλήσουμε διδάγματα από εκείνο το παρελθόν για να σπάσει ο φαύλος κύκλος της οικονομικής κρίσης και τα πράγματα να εξελιχθούν επιτέλους γραμμικά προς τα εμπρός.

“Μια αλυσίδα η ζωή, κρίκο κρίκο ερχόταν προς το μέρος τους. Μα είναι φορές που η αλυσίδα κόβεται στα δύο. Και πρέπει να σκύψεις και να βρεις τη δύναμη να ενώσεις τα κομμάτια, να πάει η ζωή παρακάτω…”, διαβάζουμε. Με ποιον τρόπο καθίσταται αυτό εφικτό, όταν όλα γύρω δείχνουν να καταρρέουν;

Με έναν και μόνο τρόπο· με πίστη στην αξία της ίδιας της ζωής. Πρέπει να πιστέψουμε πως

όλα, και τα καλά και τα δύσκολα, είναι μέρος της εξέλιξής μας. Δεν εννοώ πως πρέπει να δεχόμαστε το καθετί μοιρολατρικά, το αντίθετο. Εννοώ πως πρέπει να αποδεχόμαστε τις δυσκολίες της ζωής σαν αναπόσπαστο κομμάτι της ύπαρξής μας, σαν ένα κίνητρο για να ξεδιπλώσουμε το δυναμικό μας, τα ταλέντα μας και την ψυχική μας δύναμη.

Υπάρχει πίσω από τις λέξεις κάποιο “κοινό νήμα” που ενώνει τις ιστορίες όλων των χαρακτήρων του βιβλίου σας;

Το “κοινό νήμα” είναι η ίδια η ιστορία της Ελλάδας.  Η δράση του κάθε ήρωα του βιβλίου εξαρτάται πολύ από την πολιτική και την οικονομική κατάσταση, του επιβάλλεται σχεδόν από αυτήν. Οι ήρωες άλλοτε κάνουν επιτυχημένες και άλλοτε αποτυχημένες επιλογές, ακριβώς γιατί το ιστορικό πλαίσιο καθορίζει τις πράξεις τους.  

“Ο άνθρωπος πρέπει να συμβιβάζεται με τη μοίρα του, να μην κοιτά πιο ψηλά απ’όσο μπορεί το βλέμμα του ν’αντέξει…”, μονολογεί ένας από τους κεντρικούς ήρωες, ο Γιάννης. Υπάρχει άραγε τρόπος να ανατρέψει κανείς τη μοίρα του ή όλα είναι προδιαγεγραμμένα όποιες κι αν είναι οι ενέργειές μας;

Δεν πιστεύω στη Μοίρα και στην προδιαγεγραμμένη πορεία μας στη ζωή. Τα πάντα καθορίζονται από τη δική μας βούληση, τη σκέψη μας και τη στάση μας απέναντι στη ζωή και στα ζητήματα που ανακύπτουν. Ο Γιάννης του βιβλίου λέει την παραπάνω φράση σε μια στιγμή απόγνωσης, η στάση του όμως απέναντι στις δυσκολίες που του εμφανίζονται και η πίστη του στη ζωή και τον εαυτό του, τον βοηθούν να αντλήσει δύναμη και να προχωρήσει. Για μένα το παν είναι να κατανοήσει καθένας τις απέραντες δυνατότητες που έχει σαν κομμάτι του σύμπαντος.

Τελικά στη ζωή, “νυχτώνει πάντοτε σε σωστή ώρα” ή χρειάζεται να προκαλούμε την τύχη μας και από μόνοι μας;

Η φράση “Σε σωστή ώρα νυχτώνει”, υποδηλώνει πως όταν φτάνει το τέλος μια ιστορίας και κλείνει ο κύκλος της, πρέπει καθένας να έχει ζήσει τη ζωή σε όλες τις εκφάνσεις της, ώστε η ώρα της δύσης, δηλαδή η ώρα των απολογισμών, να μην φαίνεται άκαιρη. Επομένως, οι

προσωπικές ιστορίες των ανθρώπων πρέπει να κλείνουν, όταν οι ίδιοι έχουμε αποφασίσει να τις κλείσουμε στη σωστή τους ώρα και άρα έχουμε παλέψει γι’αυτό. Υπάρχουν όμως και ιστορίες που η ίδια η ζωή αποφασίζει να τις κλείσει, ίσως γιατί εμείς αφεθήκαμε στην σοφή της γνώση. Κι αυτή επίσης είναι σωστή και δίκαιη ώρα για μας. 

Έχετε ήδη συλλάβει την ιδέα για το επόμενό σας μυθιστόρημα;

Έχω ήδη ξεκινήσει ένα καινούριο βιβλίο. Είναι ένα κοινωνικοπολιτικό μυθιστόρημα με φόντο τη δεκαετία του ’70, μια εποχή δύσκολη πολιτικά για την Ελλάδα. Ακόμα όμως είμαι σε αρχικό στάδιο συγγραφής κι έχω ακόμη πολύ δρόμο.

*Το βιβλίο της Σοφίας Δημοπούλου “Σε σωστή ώρα νυχτώνει” κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο.

Παρακολουθείστε στο ακόλουθο βίντεο, απόσπασμα από την παρουσίαση του βιβλίου, στον Κήπο του Νομισματικού Μουσείου, το καλοκαίρι του 2014: