“Οι μεταμορφώσεις της Αφροδίτης”: Όταν η γυναίκα διεκδικεί μια στάλα ουρανό και μια αγκαλιά ηλιαχτίδες

Γράφει η Βίκυ Καλοφωτιά

Και το μπαούλο ανοίγει. Μία-μία ξεπηδούν από μέσα όλες οι μορφές τους. Η Αφροδίτη, η Σαλώμη, η Πάπισσα Ιωάννα, η Μαρία η Μαγδαληνή, η Υπατία, η Τζοκόντα, η Περσεφόνη. Χρόνια παρέμεναν κλεισμένες στο μπαούλο της σκοτεινής σοφίτας. Αυτό όμως εκεί, σε μια γωνιά καρτερούσε υπομονετικά κάποιον να φυσήξει τόσο δυνατά που κάθε κόκκος σκόνης θα διαλυόταν στη στιγμή αποκαλύπτοντας το μεγαλείο που έκρυβε στο εσωτερικό του. Και αυτός ο κάποιος, ήρθε, και μέσα από τη δύναμη της πένας του έκανε τις νυχτερίδες της αδράνειας και της λήθης να πετάξουν μακριά και στη θέση τους να φυτρώσουν μαργαρίτες και κυκλάμινα και χρυσάνθεμα και κρίνοι ολόλευκοι. 

Και τότε εκείνες δειλά-δειλά ξεπρόβαλλαν κι αυτός τους άπλωσε το χέρι εμψυχώνοντάς τες να βγουν έξω στο φως αφιερώνοντάς τους ένα ολόκληρο βιβλίο. “Οι μεταμορφώσεις της Αφροδίτης”, το ονόμασε και το έβαλε σε ένα χάρτινο καραβάκι να ταξιδέψει στους αφρισμένους ωκεανούς της αναζήτησης της αλήθειας και να συμφιλιώσει τη γνώση με τη λογική και το συναίσθημα. 

Ο Ροβήρος Μανθούλης που μαζί με την τόλμη του να ελευθερώσει όλες αυτές τις γυναίκες που επί χρόνια στερούνταν το οξυγόνο, έδωσε πνοή ζωής και σε ένα παλιό, νεανικό του όνειρο που το αποτύπωσε στο χαρτί δημιουργώντας ένα πόνημα για το γυναικείο ιδεώδες, την απεικόνισή του στην Τέχνη, τη μυθοποίηση και τις μεταμορφώσεις του ανά τους αιώνες. Άλλωστε, όπως φανερώνουν οι λέξεις που σμίλεψε και έπλασε, έτσι ώστε να γεμίσουν εύστοχα το λευκό χαρτί “στους ναούς της Τέχνης σφυρηλατείται η φαντασία της ανθρωπότητας και χάρη σε αυτήν υποψιαζόμαστε το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Και βλέπουμε την ιστορία και την αλήθεια γυμνή”. 

Ζωγράφοι, γλύπτες και Εκκλησία σε μία διαδρομή, όπου άλλοτε ο δρόμος στενεύει επικίνδυνα και είναι φιδογυριστός και κακοτράχαλος και άλλοτε φαρδαίνει πλησιάζοντας όλο και πιο κοντά στο πολυπόθητο ουράνιο τόξο. Ένα ταξίδι στο χρόνο, στα ίχνη της Αφροδίτης ή Venus που όπως ισχυρίζεται ένας από τους μεγαλύτερους ιστορικούς Τέχνης, ο Βρετανός Κένεθ Κλαρκ, “έγινε το πρώτο σύμβολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης”. Άλλοι την απεικόνισαν ντυμένη στα λευκά, άλλοι της έριξαν απλά ένα αραχνοΰφαντο σάλι στους ώμους και άλλοι με ξέπλεκα στους ώμους μαλλιά να γεννιέται μέσα από ένα κοχύλι, όπως ο Ιταλός ζωγράφος της Αναγέννησης, ο Σάντρο Μποτιτσέλι. Αφροδίτη, όπως λέμε γυναίκα που παλεύει ενάντια στις αντιξοότητες και διεκδικεί μια στάλα ουρανό και μια αγκαλιά ηλιαχτίδες. Πάνω στο ολόχρυσο άρμα τους, αν δεν έχει ακόμη γεννηθεί, θα μπορέσει να αντικρίσει για πρώτη φορά το φως και με τη βοήθειά τους θα ξαναφέρει το φως στη ζωή της, αν μέχρι τώρα έζησε χωρίς να αναπνέει…χωρίς ουσιαστικά να ζει…

Όλα γύρω από αυτήν και τη  χάρη της και δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς για το πλάσμα που τίκτει και έχει μέσα του τη δύναμη να ξαναγεννιέται κάθε φορά που οι μικρές μάχες κατά μήκος της διαδρομής, χάνονται. Μικροί “θάνατοι” πριν από την κατάκτηση της ζωής για εκείνη που σύμφωνα με τον ποιητή Ησίοδο –ο οποίος επαναλαμβάνει τη λαϊκή παράδοση– γεννήθηκε από τον αφρό της θάλασσας στα παράλια της Κύπρου. Γεννιέται στον αφρό και σε όλη της τη ζωή παλεύει να μην πεθάνει έχοντας ζήσει στον πάτο. Εκεί που είναι κρύα και σκοτεινά και κανείς δεν υπάρχει να ζεστάνει με ένα χάδι την ψυχή της. 

Η ιστορία κρύβει στα “σπλάχνα” της περιόδους, όπου η γυναίκα μαρτυρούσε, υπέμενε, καρτερούσε, σώπαινε, υπέφερε και ξανά από την αρχή. Ζώνη αγνότητας κατά το Μεσαίωνα, πυρά, διαπόμπευση των γυναικών στους οίκους ανοχής, διωγμοί, μαστίγωμα, αφαίρεση του δικαιώματος στην εκπαίδευση, την ελευθερία του λόγου, τη συμμετοχή στα κοινά, την ελεύθερη βούληση, την ίδια τη ζωή. Μαντήλα κίτρινη φορούσαν στη Βενετία σε αλλοτινές εποχές, οι λεγόμενες “εταίρες”. Πολίτες όχι δεύτερης, ούτε τρίτης, αλλά στην ουσία ανύπαρκτης κατηγορίας που δεν άξιζαν το σεβασμό κανενός. Μαντήλα κίτρινη για να ξεχωρίζουν από τις “τίμιες” γυναίκες, ακριβώς όπως το άστρο που επέβαλαν οι Ναζί στους Εβραίους. 

Κανένας ενδυματολογικός κώδικας όμως δεν έχει το δικαίωμα να επιβάλλεται σε κανένα ανθρώπινο ον με σκοπό να εκθειάσει κάποιον μέσα από τον εξευτελισμό κάποιου άλλου. Χώρος στο τραπέζι και γύρω από τη φωτιά στο τζάκι υπάρχει για όλες τις γυναίκες. Κάθε Αφροδίτη έχει μέσα της και μια Σαλώμη, μια Μαρία Μαγδαληνή, μια Υπατία, μια Περσεφόνη. Κάθε Αφροδίτη πριν γίνει Αφροδίτη προσπαθούσε κάπως, κάπου, κάποτε να κερδίσει μια θέση στον ήλιο. Μια θέση που αξίζει σε κάθε γυναίκα, τότε, τώρα, πάντοτε. 

Συμβολισμοί υπάρχουν γύρω από την ύπαρξή της κάτω από κάθε επιφάνεια, πίσω από κάθε εικόνα, ζωγραφιά και γραπτή κατάθεση. Στην Καπέλα Σιξτίνα του Μιχαήλ Άγγελου, στους Πρωτόπλαστους του ζωγράφου της γερμανικής Αναγέννησης, Άλμπρεχτ Ντύρερ, στα έργα πολλών άλλων ζωγράφων, γλυπτών και συγγραφέων. Παντού γύρω έννοιες, γρίφοι, μυστικοί κώδικες, σύμβολα, διττά νοήματα, μισοτελειωμένες λέξεις και φράσεις θαμπές, ορισμοί παραπλανητικοί και χαώδεις. Το γυμνό της ενοχλεί τον στενόμυαλο, προκαλεί τον υποκριτή και θυμώνει τον ανέραστο. Σκηνές θηλασμού γυναικών στα έργα ζωγραφικής, εικόνες της Παρθένου Θηλάζουσας μετατρέπονται από σύμβολα ένδειξης υπέρτατης αφοσίωσης, συμπόνιας και αγάπης, σε πύρινες γλώσσες που πυροδοτούν διχασμό και ένταση. 

Αν αφουγκραστεί κανείς με ανοιχτά τα “αυτιά” της ψυχής, θα ακούσει να πλανάται ολόγυρα ακόμη υπόκωφα ο ήχος από τα στολίδια και τους “βλάσφημους” πίνακες που μαζεύτηκαν από σπίτια και εκκλησίες με εντολή του δομινικανού καλόγερου Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα και πετάχτηκαν ανηλεώς στις τεράστιες “Φωτιές των Ματαιοτήτων”, στην Πιάτσα ντέλα Σινιορία, στη Φλωρεντία. Εκεί, όπου έγιναν στάχτη πολλά αριστουργήματα του Μποτιτσέλι και του Μιχαήλ Άγγελου.

Είναι από εκείνες τις στιγμές που η υποκρισία και η σοβαροφάνεια πιάνονται “αγκαζέ” με τον καθωσπρεπισμό και το πρωτόκολλο δήθεν ευπρέπειας και η αλήθεια κάνει φτερά. 

Από εκείνες τις στιγμές που η Τέχνη εξαναγκάζεται να πέσει σε κώμα με χάπι υπνωτικό και “νεκρώνουν” προσωρινά τα κύτταρά της. “Όταν όμως ξυπνάει από το λήθαργό της, κανείς και τίποτε δεν μπορεί να την σταματήσει. Γιατί στο βάθος είναι λειτουργία ανατρεπτική…”.

Και όπως κάποτε εμφανίστηκαν στη Φλωρεντία οι μεγάλοι καλλιτέχνες, στους οποίους οφείλεται η ανάσταση της Τέχνης, του αρχαίου ελληνικού και ελληνορωμαϊκού πολιτισμού και φυσικά της Αφροδίτης και η εποχή αυτή ονομάστηκε Αναγέννηση, έτσι θα γίνεται πάντοτε, σε όποια περίοδο της ιστορίας κι αν πραγματοποιούμε τα βήματά μας. Μετά από το λήθαργο θα ακολουθεί πάντοτε η αφύπνιση και τελικά η ανάσταση. Για όλες. Για όλων των ειδών τις Αφροδίτες. Γιατί τα σερβίτσια πάνω στο τραπέζι έχουν στρωθεί για την καθεμία από αυτές. Και είναι όλες τους ξεχωριστές. Όποιο κι αν είναι το όνομά τους, σε όποιο μονοπάτι κι αν έχει αφήσει το αποτύπωμά του το πέρασμά τους. 

Τίποτα από όλα αυτά δεν έχει πια σημασία. 

Γιατί η μεταμόρφωση έχει ήδη ξεκινήσει…

  

*Το βιβλίο του Ροβήρου Μανθούλη, “Οι μεταμορφώσεις της Αφροδίτης”, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Γαβριηλίδης.