Φωτογραφική συλλογή Κορώνου Νάξου Γκιζέλα Νταλι- αντίσταση στην λήθη!

Μια χούφτα άνθρωποι προσπαθούν να κρατήσουν τις μνήμες τους ζωντανές μέσα από εικόνες.

Ένα χωριό "σκαρφαλωμένο" στις πλαγιές της ορεινής Νάξου, την Κόρωνο, ανάμεσα στις βουνοπλαγιές και την ομίχλη, η οποία τακτικά χαδεύει τις αυλές των σπιτιών θυμίζοντας σκηνές από ταινία του Αγγελόπουλου, αντιστέκεται στην λήθη και καμαρώνει για το παρελθόν του. Σε μια σημαντική προσπάθεια από τα κάτω, χωρίς καμία στήριξη από την πολιτεία, οι χωριανοί και συγκεκριμένα ο Εξωραϊστικός Πολιτιστικός Σύλλογος Κορώνου δημιούργησε παρά την εποχή ισχνών αγελάδων, μια συλλογή-τεκμήριο,

με μαρτυρίες από την δεκαετία του 1910, την Κατοχή, την επεξεργασία της σμύριδας, η οποία κάποτε έδινε τεράστια πνοή στο χωριό, τον ήρωα  Νικηφόρο Μανδηλαρά κ.α. Η πολύτιμη αυτή κιβωτός αναμνήσεων πήρε το όνομα της αείμνηστης Κορωνιδιάτισας ηθοποιού Γκιζέλας Ντάλη.

της Μαρίας Αλιμπέρτη

 Μέσα από την φωτογραφική συλλογή Κορώνου Νάξου Γκιζέλα Νταλι , η φωνή τους κατάφερε να ακουστεί χωρίς να χρησιμοποιηθούν λέξεις: 1500 φωτογραφίες και άλλες τόσες προβάλλονται σε οθόνη τηλεόρασης. Η θέληση, το πείσμα και η αγάπη ένωσε τους κατοίκους αυτού του γραφικού τόπου, οι οποίοι συγκέντρωσαν μέσα από μιαμακρόχρονη διαδικασία και προσέφεραν το υλικό. Άνθρωποι με όρεξη και όραμα αποδεικνύουν οτι μια μικρή ομάδα όταν μοιράζεται το ίδιο όραμα μπορεί να γράψει την δική τους ιστορία και να προάγει τον πολιτισμό τους.  

Μεγαλύτεροι και μικρότεροι επιθυμούν να μην ξεχάσουν και γι' αυτό χώρισαν το φωτογραφικό υλικό σε 10 ενότητες και το έστησαν σαν αφίσα στους τοίχους. Οι θύμισες ξύπνησαν και καλούν να οδηγήσουν κάθε επισκέπτη όχι μόνο στο λευκά σοκάκια της Κορώνου αλλά και νοερά στην ιστορία και την παράδοση του τόπου.  Για να βρούμε έναν ακόμη έναν συνδετικό κρίκο με τις ρίζες μας όλοι εμείς, οι οποίοι ζούμε μακριά από το χωριό.

Τα εγκαίνια !

Σε μια λιτή τελετή όπως αρμόζει σε αυτούς τους περήφανους ανθρώπους, την προηγούμενηΚυριακή η έκθεση άνοιξε τις πόρτες της με αγιασμό από τον αρχιμανδρίτη Νικόδημο.

"Εδώ πάνω στην Πλάτσα αυτή που τώρα πατούμε, στην ψυχή της Κορώνου, εδώ στο προπύργιο της Δημοκρατίας και του πολιτισμού, εδώ που γεννήθηκαν και περπάτησαν, που ανδρώθηκαν και πάλεψαν, που γέλασαν, που γλέντησαν, που συνομίλησαν και που συνολικά δραστηριοποιήθηκαν οι πρόγονοί μας - αιώνες τώρα… Εδώ, ξεθάπτονται από τα σεντούκια τόσες και τόσες σπανιότατες και αξιόλογες φωτογραφίες και αποκαλύπτονται σήμερα ολοζώντανες μπροστά μας…"  εξήγησε ο φιλόλογος, Γιάννης Δ. Παπακωνσταντής.

Πράγματι σε μια περιπλάνηση με λαογραφικό, κοινωνιολογικό και ανθρωπολογικό ενδιαφέρον αναδύονται οι ιστορίες σχεδόν κάθε οικογένειας του χωριού όπως δεν τις καταγράφει η επίσημη ιστορία.  Το νήμα της διήγησης αρχίζει να ξετυλίγεται από πολύ νωρίς, 100 χρόνια πριν, μέσα από φωτογραφίες της δεκαετίας του 1910 όπου ποζάρουν γυναίκες και άνδρες του χωριού.


 Στις σελίδες της δικής τους αφήγησης έρχονται στην επιφάνεια τραύματα όπως, τα θύματα της Κατοχής, 414 ψυχές,  με απώλειες από κάθε σπιτικό.  Οι μνήμες είναι έντονες ακόμη από εκείνη την περίοδο, ενώ ακόμη οι χωριανοί διηγούνται πως το γερμανικό αεροπλάνο που προσγειώθηκε αναγκαστικά κοντά στην περιοχή της Πόρτας στον Σταυρό της Κεραμωτής το 1943. "Θύματα δεν υπήρξαν και οι Γερμανοί, σώοι και αβλαβείς κινήθηκαν πεζή προς άγνωστη κατεύθυνση του νησιού μαζί με τους Ιταλούς αιχμαλώτους, εγκαταλείποντας το αεροπλάνο. Μέσα σε δύο μέρες, κάτοικοι της Κορώνου και των γύρω χωριών διέλυσαν το εγκαταλελειμμένο αεροπλάνο παίρνοντας από πάνω του οτιδήποτε θεωρούσαν πολύτιμο.

 Όταν οι Γερμανοί επέστρεψαν, αντίκρισαν μόνο τον κινητήρα και το σκελετό του αεροσκάφους και εκνευρισμένοι όπως ήταν επιδόθηκαν σε ένα ανθρωποκυνηγητό για τον εντοπισμό των υπευθύνων του «σαμποτάζ» όπως οι ίδιοι πίστεψαν. Συνελήφθησαν δέκα Κορωνιδιάτες, οι οποίοι γλίτωσαν την εκτέλεση κυριολεκτικά στο παρά πέντε. Είναι πράγματι ενδιαφέρον το γεγονός ότι κομμάτια αυτού του αεροπλάνου υπάρχουν ακόμη και σήμερα διασκορπισμένα στην Κόρωνο και παρουσιάζονται στον επισκέπτη στη συγκεκριμένη ενότητα της συλλογής…"

Το σμυριγδοχώρι 

Μια ακόμη ενότητα είναι αφιερωμένη στη σμύριδα, τον μαύρο χρυσό, τον οποίο "από την αρχαιότητα εξορύσσεται στα βουνά μας, για να φτάσουμε στις δεκαετίες του ‘20 και του ’30 που απογείωσε οικονομικά και πληθυσμιακά την Κόρωνο, το κατεξοχήν σμυριδοχώρι".  Αξίζει να σημειωθεί ότι στις βουνοπλαγιές της ορεινής Νάξου στήθηκε ο εναέριος σιδηρόδρομος,   ενώ τέτοιου είδους βιομηχανικές μονάδες συναντώνται στην Ευρώπη - κυρίως στη Γερμανία - ήδη από το 1850! 

Θυμάμαι ήμουν παιδί όταν ρώτησα τον παππού μου, τον Πανουργομανώλη γιατί η ταυτότητά του έγραφε σμυριγδεργάτης. Στα χαρακωμένα χέρια του  από την δουλειά, τα οποία δεν έκλειναν από την σκληρότητα, η κόπωση του σμυριγδορυχείου είχε αφήσει χνάρια ανεξίτηλα.     

Ο ήρωας 

Στον αγωνιστή Νικηφόρο Μανδηλαρά, ο οποίος συνέδεσε το όνομά του με τους αγώνες για τη δημοκρατία και τη δικαιοσύνη, είναι αφιερωμένη μια ακόμη ενότητας της έκθεσης. "Η φωτογραφική αυτή ενότητα έρχεται να δώσει στον επισκέπτη όλες εκείνες τις απαραίτητες πληροφορίες για τη ζωή και τη δράση του"  πολιτικού,  δημοσιογράφου,  δικηγόρου, ο οποίος αποτέλεσε το θύμα της πρώτης πολιτικής δολοφονίας της χούντας των συνταγματαρχών το 1967.

"Πληροφορίες που επιτέλους δίνουν μια εξήγηση και ζωντανεύουν ξανά την ιστορία της προτομής εκείνης που στέκει αγέρωχη πάνω στην είσοδο του χωριού, στο Κάστρο, τρεις και πλέον δεκαετίες τώρα."

Οι γιαγιάδες, οι βράκες και οι προσωπικότητες

Από όλη αυτή την προσπάθεια δεν θα μπορούσαν να λείψουν οι γιαγιάδες του χωριού, σκληρά εργαζόμενες γυναίκες και μανάδες, ζωντανοί φορείς και φάροι της παράδοσης του τόπου.
Καθώς το κουβάρι της ιστορίας ξετυλίγεται, ο επισκέπτης παρατηρεί την ανδρική παραδοσιακή φορεσιά  με την βράκα, την επίσημη και την ανεπίσημη. Μια ακόμη ενότητα είναι αφιερωμένη σε μια άλλη στολή, αθλητική αυτή την φορά, στους αθλητές που γέννησε αυτός ο τόπος και δεν είναι καθόλου αμελητέοι: ο διεθνής ποδοσφαιριστής του Ολυμπιακού Γιώργος Σιδέρης, ο διεθνής ποδοσφαιριστής της ΑΕΚ,  Στέλιος Μανωλάς, ο ανιψιός του Κώστας Μανωλάς παίχτης σήμερα της Ιταλικής ΡΟΜΑ και επίσης διεθνής ποδοσφαιριστής, αλλά και ο νέος ταλαντούχος παίκτης της ομάδας μπάσκετ του Παναθηναϊκού Μιχάλης Λούντζης.

Η Γκιζέλα και η ταινία 

Στις ξεχωριστές προσωπικότητες που έβγαλε αυτός ο τόπος  είναι και η ηθοποιός Γκιζέλα Ντάλι- το πραγματικό της όνομα ήταν Αδαμαντία Μαυροειδή. Μητέρα της ήταν η Κορωνιδιάτισσα Παρασκευή Παυλοπούλου (η Κυρά Βούλα του Λυώνα). Μεσουράνισε στις δεκαετίες του ’60 και του ’70 μέσα από τον Κινηματογράφο. Με δική της πρωτοβουλία στα μέσα της δεκαετίας του ’60 γυρίζεται στην Κόρωνο η κινηματογραφική ταινία «Ου Κλέψεις», που αποτελεί σήμερα ένα μοναδικό λαογραφικό ντοκουμέντο για την Κόρωνο εκείνης της εποχής .

Από τον καλλιτεχνικό χώρο αποσύρεται το 1976, για πολλά χρόνια, μέχρι και το τέλος της ζωής της, το Σεπτέμβριο του 2010, έζησε στην Νάξο και στο Λυώνα. "Πρέπει να πούμε ότι ανέπτυξε και πολιτιστική δραστηριότητα  βοηθώντας με πολλούς τρόπους το σύλλογο εδώ στο χωριό, ενώ αποτέλεσε - ας μην κρυβόμαστε - αφορμή και μόνο λόγω της παρουσίας της στον Λυώνα για αμέτρητες επισκέψεις ανθρώπων, Ελλήνων και ξένων, δημοσιογράφων, πολιτικών, ηθοποιών κ.τ.λ. Επισκέψεις που μόνο καλό έκαναν στον τόπο…" επισημαίνει ο κ. Παπακωνσταντής.

Το ταξίδι 

Η περιπέτεια  ολοκληρώνεται με  το ταξίδι τη δεκαετία του ’50, όπου  επτά Κορωνιδιάτες, σμυριδεργάτες ταξίδεψαν μέχρι την μακρινή Αυστραλία, ύστερα από πρόσκληση της Κυβέρνησης της Αυστραλίας που ζητούσε εκεί εργάτες ορυχείων.

Στόχος 

Η έκθεση θα αποτελέσει ισχυρό κίνητρο για να επισκεφτεί κάποιος την Κόρωνο και η Ορεινή Νάξος να αναγνωριστεί ως τουριστικός προορισμός για τις φυσικές ομορφιές και το ιστορικό καθώς και λαογραφικό της ενδιαφέρον η φωτογραφική συλλογή θα βρίσκεται στη διάθεση του κοινού σε καθημερινή βάση, μέχρι και τις αρχές του Σεπτέμβρη από τις 11 το πρωϊ μέχρι τις 7 το βράδυ .

Μάλιστα τα κείμενα που συνοδεύονται τις φωτογραφίες σε πέντε διαφορετικές γλώσσες: στα Ελληνικά, στα Αγγλικά, στα Γαλλικά, στα Γερμανικά και στα Ρωσικά- ίσως και να είναι η πρώτη φορά που γίνεται παρουσίαση πολιτιστικού θέματος στη Νάξο και στη ρωσική γλώσσα.

Ευχαριστώ θερμά τον Γιάννη Δ. Παπακωνσταντή για την παροχή της ομιλίας του και τον  Γιώργο Μανωλά για την αποστολή του υλικού και την έμπνευση που χαρίζει σε όλους μας.