Έκθεση-μύηση στα Ελευσίνια, τα μεγάλα μυστήρια!

Σύμβολα όπως το στάχυ, ο βωμός, το κεφάλι βοδιού, ο ρόδακας δίνουν την αίσθηση ότι εισέρχεσαι σ’ένα λατρευτικό κέντρο, στο τελεστήριο Ελευσίνας, σ’ ένα λόφο του Θριασίου πεδίου και όχι σε μια έκθεση. Η τετράγωνη αίθουσα όπως διαμορφώθηκε από τον Ικτίνο διέθετε τετράστυλες κιονοστοιχίες, διατηρώντας τις βαθμίδες για τους θεατές στις τρεις πλευρές του. Ο φωτισμός, η ατμόσφαιρα σε κάνουν να νιώθεις ότι έχεις διασχίσει την ιερά οδό σε μια μακρά πορεία από την Αθήνα για να φθάσεις στον ιερό τόπο, γίνεσαι μύστης και συμμετέχεις σε μια ιεροτελεστία.

Εκεί στην Ελευσίνα σύμφωνα με τον μύθο η θεά Δήμητρα βρήκε ξανά την κόρη της, την Περσεφόνη, μετά την αρπαγή της από τον Πλούτωνα. Εκεί τελούνταν οι τελετές με μυστικότητα που είχαν ιδιαίτερη σημασία κατά την Κλασσική Εποχή, γι' αυτό και σήμερα δεν γνωρίζουμε πολλά για την ακριβή τελετουργία και την φιλοσοφία που τα περιέκλειε.

Οι άνθρωποι πίστευαν στους Ολύμπιους Θεούς, αλλά λάτρευαν ιδιαίτερα κάποιες θεότητες, όπως έχουμε σήμερα κάποιους προστάτες Αγίους, με στόχο να αποκτήσουν την ευδαιμονία αλλά και την μεταθάνατον ευτυχία, όπως τονίζεται στο εισαγωγικό

σημείωμα της έκθεσης. Η μυστικιστική λατρεία της Δήμητρας και της Περσεφόνης και ιδιαίτερα η πορεία της δεύτερης στον Κάτω Κόσμο και η ανάδυσή της πάλι στην επιφάνεια της γης, συμβόλιζαν την πορεία του σπόρου με το βύθισμά του στο σκοτάδι της γης και στην καρποφόρησή του στον αέρα αυτής. Είναι χαρακτηριστικό το ανάγλυφο της Δήμητρας και της Κόρης της στην περιοδική έκθεση «Ελευσίνια, τα μεγάλα μυστήρια» που φιλοξενείται στο Μουσείο της Ακρόπολης.

της Μαρίας Αλιμπέρτη

Με ευλάβεια κινούμενη λες είμαι μέσα σε ιερό, καθώς κοιτάζω τα γλυπτά περιστέρια, σύμβολα της ψυχής και της μετενσάρκωσης, συνδεδεμένα με τις ανατολικές γυναικείες θεότητες αλλά και με την Αφροδίτη. Στην ίδια αίθουσα στέκομαι και παρατηρώ το ιμάτιο μιας γυναικείας μορφής που είναι τυλιγμένο στο σώμα της με ένα πρωτότυπο τρόπο. Τα εν λόγω εκθέματα προέρχονται από το Ιερό της Αφροδίτης, στην Ιερά Οδό, της περιοχής Δαφνίου.

Συνεχίζοντας την πορεία μου χαζεύω τους προσκυνητές που πορεύονται προς την θεά Δήμητρα, η οποία κάθεται πάνω στην αγέλαστο πέτρα. Από την προσοχή μου δεν ξεφεύγουν ούτε τα ιδιαίτερα αγγεία στα οποία τοποθετούσαν ποικιλία σπόρων εν είδη πανσπερμίας. Μεταξύ άλλων η ματιά μου εστιάζει στις πλημοχόες, στα σκεύη για σπονδές στις χθόνιες θειότητες.

Βέβαια εντυπωσιάζομαι από το άγαλμα της Φεύγουσας Περσφόνης, εκείνη την προτομή της Αθηνάς που βγαίνει μέσα από άνθος φορώντας αιγίδα, ένα σύνολο από εναέτια γλυπτά σε μικρό μέγεθος τα οποία είναι αντίγραφα σε σμίκρυνση γλυπτών του δυτικού αετώματος του παρθενώνα και μια κόρη  που κρατά λεκάνη για καθαρμό. Κι αυτά είναι μόνο μερικά από τα σημαντικότερα έργα που έχουν εντοπιστεί στις ανασκαφές στην Ελευσίνα.

Στον επιβλητικό χώρο προβάλλεται βίντεο για την πομπή από το Ελευσίνιο της Αθήνας, την πορεία των μυημένων αλλά και εκείνων που προτίθεντο να μυηθούν στην Ιερά Οδό, την διέλευση από το Ιερό της Αφροδίτης δίπλα στην Ιερά Οδό, στην περιοχή του Δαφνίου, ενώ η προβολή περιλαμβάνει διευκρινιστικές πληροφορίες για τις φάσεις μύησης.

 Η έκθεση με εύληπτο τρόπο μεταφέρει σε εκείνο το φορτισμένο κλίμα των τελετών χάρη στην σκηνογραφία του χώρου. Ακόμη επιτυγχάνει την ενημέρωση –εκπαίδευση του επισκέπτη αξιοποιώντας την τεχνολογία με τάμπλετ που δίνουν περαιτέρω πληροφορίες για τα εκθέματα.

Εκείνος μπορεί να επιλέξει την διαδρομή που θα ακολουθήσει ανάμεσα στους κίονες και να εστιάσει στα εκθέματα της αρεσκείας του. Μοναδική παραφωνία στην καλοστημένη έκθεση αποτελεί το γεγονός ότι κάποιες λεζάντες βρίσκονται στο κάτω μέρος των επιτύμβιων στηλών ή των βάθρων δυσκολεύοντας την ανάνγωσή τους από τους επισκέπτες.