Θέλεις να μάθεις πώς ήταν η Αρχαία Ελληνική Μουσική; Άκουσε τον «Λυραυλό»

Με φόντο τα ιδιαίτερα αρχαία όργανα, άρπες, την ομηρική φόρμιγγα  κι άλλα από όστρακα χελώνας, κέρατα, ξύλο… Oι μελωδικές φωνές των μελών  του συγκροτήματος Λυραυλός με παρασέρνουν σε μια «κατάδυση» στον χρόνο και στην απύθμενη ελληνική μουσική. Με μια μοναδική ατμόσφαιρα, με τον εσπερινό, σαν το λυχνάρι να εμφανίζεται στο αχνό κόκκινο ουρανό, οι μουσικοί κάνουν τα πρώτα βήματα τους επί σκηνής σαν σε μυσταγωγία, διεγείροντας τις αισθήσεις μας, καθώς έχουν  μετατρέψει κοχύλια σε πνευστά όργανα.

  Η περιπλάνησή μας σε μουσικά μονοπάτια τριών χιλιάδων ετών της Αρχαίας Ελληνικής Μουσικής, μόλις άρχισε με σύμμαχο ένα ελαφρό αεράκι να περνά ανάμεσα από τις φυλλωσιές του Πάρκου Τρίτση, να φθάνει μέχρι το θέατρο του Πειβαλλοντικού Πάρκου  και να μοιάζει με δροσερό χάδι που ενισχύει τα πανιά μας καθώς βρισκόμαστε σε αυτό το μελωδικό πέλαγος.

της Μαρίας Αλιμπέρτη

Η αρχή γίνεται  με τον «Επιτάφιο του Σεικίλου», ο οποίος βρέθηκε σε επιτύμβιο κιονίσκο. Οι στίχοι του «όσο ζεις να χαίρεσαι, καθόλου μη λυπάσαι γιατί η ζωή γρήγορα περνά», πραγματικό απόσταγμα ζωής, περικλείουν το βαθύτερο νόημα της έμβιας παρουσίας μας σε αυτή τη γη. Οι στίχοι μοιάζουν να έχουν μια μαγική ιδιότητα αφύπνισης.

Δεν είναι τυχαίο άλλωστε, ότι η μουσική, κατά του Αρχαίους Έλληνες ήταν θεϊκή και είχε θεραπευτικές ιδιότητες,  κατείχε  λοιπόν, σημαντικό ρόλο στη καθημερινότητα τους, ήταν μέρος της εκπαίδευσης τους, συνόδευε τις αθλητικές δραστηριότητές του και κάθε άλλη πτυχή της ζωής του, όπως μας εξήγησε ο κ.Παναγιώτης Στέφος, κορυφαίος μουσικός της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, της Εθν. Λυρικής Σκηνής,  και της Ορχήστρας των Χρωμάτων, ερευνητής, και δημιουργός του Λυραυλού - Κέντρο Ελληνικής Μουσικής Κληρονομιάς  που πέρα από την αναβίωση και την ανακατασκευή αρχαίων οργάνων, καταπιάνεται και με την επιστημονική τεκμηρίωση της αρχαίας μουσικής.

Οι πληροφορίες με εντυπωσιάζουν, καθώς βρισκόμουν στη πλάνη ότι δεν έχουμε ίχνη για την μουσική της αρχαιότητας. Σύμφωνα με όσα μας διασαφήνισε ο κ Στέφος  έχουν εντοπιστεί και διασωθεί 50 αρχαία ελληνικά  κομμάτια. Με πολύ συγκίνηση παρακολουθώ το πρώτο στάσιμο από τη τραγωδία του Ορέστη του Ευριπίδη, το οποίο βρέθηκε σε πάπυρο και ερμήνευσε μοναδικά ο Μιχάλης Στέφος.

 Η απόσταση μεταξύ ερμηνευτών και κοινού μειώνεται, καθώς οι πρώτοι μας καλούν σε μια διαδραστική ερμηνεία, χωριζόμαστε σε δυο ομάδες και τραγουδάμε εναλλάξ «Κατολοφύρομαι» (=κλαίω, οδύρομαι ) και  «ΑΧ»! Και με αυτό τον τρόπο νιώθω ότι βρίσκομαι στο κοίλο του θεάτρου της Επιδαύρου και γίνομαι ήρωας ενός δράματος που μεταφέρει διαχρονικά ανθρώπινες αγωνίες και αλήθειες.

Βέβαια, θα φθάσω και μέχρι τους Δελφούς, στους μουσικούς αγώνες τα Πύθια, που πραγματοποιούνταν κάθε τέσσερα χρόνια. Εκεί, στον ιερό τόπο, φθάνουν από κάθε γωνιά της αρχαίας Ελλάδος καθώς πρόκειται για ένα γεγονός μείζονος σημασίας, ανάλογο των Ολυμπιακών Αγώνων. Οι μουσικοί περιγράφουν μια ιστορία συνήθως τη μάχη του Απόλλωνα εναντίον του δράκου Πύθωνα, τον οποίον και νίκησε.

Δυο ακόμη δελφικούς ύμνους, απολαμβάνουμε, τα διαμάντια της αρχαίας μουσικής που βρέθηκαν στον ομφαλό της γης, με καταγεγραμμένα σύμβολα, όπως νότες  και τα οποία αποκρυπτογραφήθηκαν. Ο ύμνος κάνει αναφορά στη λάμψη και στη δόξα του Θεού Απόλλωνα! 

Το ταξίδι μας συνεχίζεται με την κιθάρα και τον Μεσομήδη, λυρικό ποιητή από την Κρήτη, ευνοούμενο του Αδριανού (2ος αιώνας μ.Χ.) να επικαλείται τις Μούσες και τον δάσκαλό του τον Δήλιο Πιάνα, δηλαδη τον Απόλλωνα και μας προικοδοτεί με την δοξαστική επίκληση στη Νέμεση.

Η μουσική συνέχεια στους αιώνες

«Γυρίζουμε σελίδα»  με την επιλογή τραγουδιών παραδοσιακών, που σ’ αυτά διασώζονται αρχαίες μελωδίες ή πατάνε  σε μουσικούς δρόμους της Αρχαιότητας. Η μεγάλη ποικιλία που έχουμε σήμερα, από τοπικά άσμα οφείλεται  στην πολύ πλούσια αρχαιοελληνική γλώσσα  με τα μακρά και τα βραχέα. Κανονάκι, βιολί, φλογέρα επιστρατεύονται για να μας χαρίσουν  μελωδίες από την Μικρασία όπως είναι το «Τι σε μέλλει εσένα  από που είμαι εγώ», ποντικά , τα Λιανοτράγουδα , το κρητικό «Σε ψηλό βουνό»,  το «Θαλασσάκι μου» , «Γιάννη μου το μαντήλι σου»  με την απολαυστική τριφωνία. 

 Δεν μπορώ να παραλείψω την εντυπωσιακή επίδειξη δημιουργίας φλογέρας με απλά υλικά όπως καλαμάκι για το καφέ ή  το λάστιχο για πότισμα καθώς το συγκρότημα έχει ασχοληθεί με την κατασκευή 30 οργάνων από ανακυκλώσιμα υλικά.

Η  μοναδική αυτή βραδιά  θα ολοκληρωθεί με την ιστορία του Οδυσσέα  και την πολιορκία του από  τις Σειρήνες, με τη μοναδική ερμηνεία της σοπράνο Ζαφυρώ  Χατζηφωτίου και  τους ξεχωριστούς ήχους του οργάνου-πριονιού.  Αντίο μας είπε μουσικά ο μύθος του τραγοπόδαρου Πανός που κυνηγούσε τη νύφη Σύριγγα και έτσθι ανακάλυψε τον αυλό με τον οποίο μάγευε τα ζώα