Το Άργος Ορεστικό και τα πρωτοελληνικά φύλα. Πώς καταμαρτυράται η ελληνικότητα των Μακεδόνων;

Η πόλη Άργος Ορεστικό έχει άρρηκτη σχέση με την ελληνικότητα των Μακεδόνων, καθώς ήταν η πρωτεύουσα της αρχαίας Ορεστίδος, κοιτίδας του αρχαίου μακεδονικού βασιλείου. Σύμφωνα με την παράδοση, η πανάρχαια πόλη πήρε το όνομά της από τον Ορέστη, ο οποίος, μετά από τον φόνο του πατέρα του, Αγαμέμνονα, κατέφυγε στη περιοχή. 

Με βάση τα αρχαιολογικά δεδομένα, όλοι οι ερευνητές ταυτίζουν ανεπιφύλακτα το αρχαίο Άργος Ορεστικό με τα ερείπια που σώζονται στην τοποθεσία «Αρμενοχώρι». Η εν λόγω περιοχή βρίσκεται πολύ κοντά στη σημερινή κωμόπολη Άργος Ορεστικό του νομού Καστοριάς. 

Του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου 

Στο βόρειο άκρο της σημερινής πόλης βρίσκεται το Αρχαιολογικό Μουσείο, το οποίο εγκαινιάστηκε το 2010 και στεγάζει τα αρχαιολογικά ευρήματα της ιστορικής περιοχής.

Ευρήματα της περιοχής στο Αρχαιολογικό Μουσείο Άργους Ορεστικού

Λείψανα αρχαίας εγκατάστασης έχουν εντοπιστεί στο ύψωμα «Πίκρη», που βρίσκεται περίπου τρία χιλιόμετρα βορειοδυτικά του σημερινού Άργους Ορεστικού, στο δρόμο προς Χιλιόδεντρο και ακριβώς πλάι στο ομώνυμο ρέμα. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι στα τέλη του 3ου μ.Χ. αιώνα, η αρχαία πόλη ξαναχτίστηκε από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Διοκλητιανό, οχυρώθηκε με ασβεστόχτιστο τείχος και μετονομάστηκε Διοκλητιανούπολη. 

Στα ευρήματα από εκείνη την εποχή συγκαταλέγονται το ίχνος της τραπεζοειδούς οχύρωσης με τους πύργους, ένα ρωμαϊκό κτίσμα, τρεις παλαιοχριστιανικές βασιλικές, αγροτικές επαύλεις και παλαιοχριστιανικοί τάφοι, κυρίως στη θέση Παραβέλα. 

Πώς όμως το Άργος Ορεστικό συνδέεται με την ελληνικότητα των Μακεδόνων; 

Τα αρχαιολογικά ευρήματα και οι ιστορικές μαρτυρίες δείχνουν ότι περίπου στο 2200-2100 π.Χ. τα πρωτοελληνικά φύλα βρίσκονται εγκατεστημένα στη περιοχή της βόρειας Πίνδου. Τους πρώτους αιώνες της 2ης χιλιετίας π.Χ. ξεχωρίζουν τρεις βασικές ελληνόφωνες ομάδες: 

1. Η Νοτιοανατολική ομάδα (περιοχή βορειοδυτικής Θεσσαλίας) με κύριους εκπροσώπους τους Ίωνες 

2. Η Ανατολική ομάδα (περιοχή δυτικής Μακεδονίας) με δύο διαλεκτικές υποδιαιρέσεις, την Αρκαδική και την Αιολική 

3. Η Δυτική Ομάδα, όπου πολυπληθέστερη είναι η φυλή των Μακεδνών. 

Κατά την εποχή αυτή, τα πρωτοελληνικά φύλα, με πρώτους τους Ίωνες, αρχίζουν την πορεία προς τον νότο. Μετά τους Ίωνες, την ίδια πορεία θα ακολουθήσουν τα ανατολικά φύλα που μιλούν την αιολική διάλεκτο. Από τα φύλα αυτά, που περιλαμβάνουν τους Αχαιούς, τους Λάπιθες, τους Μινύες κτλ., θα αναπτυχθεί ο Μυκηναϊκός Πολιτισμός. 

Τα δυτικά φύλα και κυρίως οι Μακεδνοί θα διασπασθούν. Μια ομάδα τους θα κινηθεί προς τη Στερεά και τη Πελοπόννησο. Μια άλλη θα εγκατασταθεί στην περιοχή της Δωρίδας, όπου θα αναμειχθεί με ντόπιους πληθυσμούς και τελικά θα πάρει το όνομα των Δωριέων. Μια τρίτη ομάδα θα στραφεί στη Θεσσαλία, ενώ η τέταρτη ομάδα - οι Μακεδόνες - θα αναπτυχθεί στην περιοχή της σημερινής Δυτικής, Νότιας και Κεντρικής Μακεδονίας. 

Η ομάδα των Μακεδόνων - ελληνόφωνη όπως και οι άλλες - δεν θα κινηθεί προς νότο αλλά θα παραμείνει, για αρκετούς αιώνες, μακριά από την ραγδαία πολιτιστική πρόοδο των συγγενών φύλων, τα οποία ήρθαν σε επαφή με τους ανεπτυγμένους κρητονησιωτικούς πολιτισμούς του νότου. 

Η σύντομη αυτή εξιστόρηση της μετακίνησης των ελληνικών φύλων από τον βορρά προς το νότο, μάς δίνει και την εξήγηση της συγγένειας Μακεδόνων και Δωριέων, την οποία αναφέρουν συχνά αρχαίοι συγγραφείς, όπως ο Ηρόδοτος. 

Οι Μακεδόνες δεν είναι Δωριείς γιατί, όπως είδαμε, το όνομα των Δωριέων είναι μεταγενέστερο και επίκτητο. Ωστόσο, και τα δύο φύλα ανήκουν στην ίδια εθνική και γλωσσική ομάδα των Μακεδνών, από όπου αποσπάσθηκαν για να ακολουθήσουν διαφορετική πορεία.  

Κατά τους ιστορικούς χρόνους - 8ος αιώνας π.Χ. - οι απομακρυσμένοι από την πολιτιστική κοσμογονία του νότου Μακεδόνες, έρχονται στο προσκήνιο της Ιστορίας. 

Τον 7ο αιώνα π.Χ., η Ορεστίς (σημερινή περιοχή Καστοριάς) αναφέρεται ως κοιτίδα της μακεδονικής δυναστείας των Αργειάδων και των Τημενιδών. Η ονομασία αυτή δημιούργησε την εντύπωση ότι οι Μακεδόνες βασιλείς κατάγονταν από το Άργος της Πελοποννήσου. Παρ' όλα αυτά, σήμερα πολλοί επιστήμονες θεωρούν ότι δεν πρόκειται για το Άργος της Πελοποννήσου αλλά για το Άργος Ορεστικό (στα νότια της Καστοριάς). 

Η ύπαρξη του ίδιου τοπωνυμίου, που προκάλεσε την σύγχυση ως προς την προέλευση της Μακεδονικής δυναστείας, δηλώνει την κοινή εθνική και γλωσσική προέλευση των Μακεδόνων και των άλλων ελληνικών φύλων του Νότου. Κατά συνέπεια, το Άργος, και στις δύο περιπτώσεις, είναι τοπωνύμιο αυτοφυές και όχι δάνειο. 

Κατά τον 7ο - 6ο αιώνα π.Χ., οι Μακεδόνες κινούνται προς τα ανατολικά της Ορεστίδος και εγκαθίστανται διαδοχικά στις επαρχίες Πιερίας, Βοττιαίας (περιοχή Βερμίου), Εορδαίας (σημερινής Πτολεμαίδας) και Αλμωπίας (σημερινής Αριδαίας). Στη συνέχεια, διαβαίνουν τον ποταμό Αξιό και πλησιάζουν τα όρια της Χαλκιδικής. Τα προηγούμενα φύλα που ζούσαν στις περιοχές αυτές - Πελασγοί κτλ. - απωθούνται και σε ορισμένες περιοχές αφομοιώνονται.  

Στο μεταξύ, αίρεται η απομόνωση των Μακεδόνων, καθώς οι επιδράσεις του ανεπτυγμένου νότου διεισδύουν στη Μακεδονία, μέσω των αποικιών που ιδρύονται στη Χαλκιδική αλλά και της πύκνωσης της θαλάσσιας και χερσαίας επικοινωνίας. Έτσι, σημειώνεται ραγδαία πολιτιστική άνοδος στον μακεδονικό χώρο, η οποία φτάνει στο απόγειό της την εποχή των βασιλέων Αμύντα, Φιλίππου του Β΄ και Μεγάλου Αλεξάνδρου. 

Σήμερα, τα νέα ευρήματα της αρχαιολογίας, σε συνδυασμό με γλωσσολογικές αναλύσεις, αλλά και η ανεύρεση πλήθους νέων επιγραφών - όλων ελληνικών - με πλούσιο δειγματολόγιο ελληνικών ονομάτων, αποδεικνύουν ότι δεν υπάρχει διακοπή, ούτε πολιτιστική ούτε γλωσσική, της ενότητας των Μακεδόνων με τους υπόλοιπους Έλληνες. 

Άλλωστε, η διάδοση της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού σε όλο τον γνωστό κόσμο από τον Μέγα Αλέξανδρο, αποτελεί την πιο κατηγορηματική επιβεβαίωση αυτού του γεγονότος. 

Πηγές 

Μακεδονία, Ιστορία και Πολιτική, Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 1992 

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τόμος Β΄, Αθήνα 1971.

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τόμος Γ1΄, Αθήνα 1972

Ελλάδα: Ιστορία και Πολιτισμός, Μαλλιάρης - Παιδεία, Τόμοι 2-6. Αθήνα 1981-1982. 

Δ. Κ. Σαμσάρης, Ιστορική γεωγραφία της ρωμαϊκής επαρχίας Μακεδονίας (Το τμήμα της σημερινής Δυτικής Μακεδονίας), Θεσσαλονίκη 1989 (Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών), σ. 48-53