Πού βρίσκεται η βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας Περιβλέπτου;

Μοναστήρι της ύστερης βυζαντινής περιόδου ήταν η μονή της Παναγίας Περιβλέπτου στην καστροπολιτεία του Μυστρά, στο νομό Λακωνίας. Από την μονή σώζεται σήμερα το καθολικό της, που μοιάζει να είναι σφηνωμένο μέσα στο βράχο, ενώ ο εν λόγω ναός διαθέτει μοναδικής ομορφιάς τοιχογραφίες.

  

Του Ανδρέα Π. Αναγνωστόπουλου

Κατασκευή του ναού

Η μονή και το καθολικό της Παναγίας Περιβλέπτου χτίστηκε κατά τα μισά του 14ου αιώνα από τον πρώτο δεσπότη του Μυστρά, Μανουήλ Καντακουζηνό, και τη σύζυγό του, Ισαβέλλα ντε Λουζινιάν. Σημειώνεται πως η μονή έλαβε την ονομασία ενός από τα πλέον γνωστά μοναστήρια της Κωνσταντινούπολης.

Η βυζαντινή εκκλησία είναι σταυροειδής δίστυλος ναός και βρίσκεται στην νοτιοανατολική άκρη του εξωτερικού τείχους της μονής. Η είσοδος στο ναό εξασφαλίζεται από μια μικρή πόρτα δίπλα στις αψίδες, η οποία οδηγεί αρχικά σ' ένα στενό διάδρομο, κάτω από τον εντυπωσιακό βράχο. Το κτιριακό σύμπλεγμα της Μονής Παναγίας Περιβλέπτου συμπληρώνουν τα παρεκκλήσια της περιοχής.

Το μεγαλύτερο τμήμα του ναού έχει κτιστεί κατά το πλινθοπερίκλειστο σύστημα, ενώ εντοιχισμένα ανάγλυφα και πινάκια κοσμούσαν αρχικά τα τύμπανα των κεραιών του σταυρού και το ανατολικό τύμπανο, αντίστοιχα. Ο πλάγιος νάρθηκας στη νότια πλευρά του ναού, το σπηλαιώδες παρεκκλήσι της Αγίας Αικατερίνης στη δυτική πλευρά και τα δύο συνεχόμενα παρεκκλήσια στην ανατολική  αποτελούν μεταγενέστερες προσθήκες.

Τοιχογραφίες

Το εσωτερικό του ναού κοσμείται με εξαιρετικές τοιχογραφίες, χαρακτηριστικές της πολιτιστικής Αναγέννησης κατά την περίοδο των Παλαιολόγων. Οι τοιχογραφίες, που χρονολογούνται στην περίοδο μεταξύ 1348 και 1380, είναι από τις ελάχιστες που σώζονται από τον ύστερο βυζαντινό κύκλο.

Παράλληλα, τα αγιογραφικά αριστουργήματα της Παναγίας Περιβλέπτου είναι πολύ μεγάλης σημασίας για την καλύτερη κατανόηση της βυζαντινής τέχνης, καθώς δεν σώζονται ανάλογα σύνολα σε μνημεία της ίδιας εποχής, στην πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας, την Κωνσταντινούπολη.

Ανάμεσά τους ξεχωρίζει η εικονογράφηση του τρούλου, στον οποίο εικονίζεται ο Παντοκράτωρ Χριστός, η Παναγία και οι Προφήτες. Η τεχνοτροπία και το ύφος των εικόνων παρουσιάζουν σημαντική ομοιογένεια. Εντούτοις, πιο διεισδυτικές ματιές αποδίδουν το έργο σε τέσσερις διαφορετικούς αγιογράφους ή σε διαφορές στον τρόπο εκτέλεσης των έργων.

Tο εικονογραφικό πρόγραμμα συνδυάζει τρεις βασικούς κύκλους: τον Ευχαριστιακό στο ιερό βήμα, τον Ευαγγελικό με τις εορτές και τα Πάθη και το Μαριολογικό κύκλο. Oι τρεις αυτοί κύκλοι συμπλέκονται στον κυρίως ναό, όπου χριστολογικά θέματα συνδυάζονται με 25 σκηνές από το Βίο της Παναγίας, όπως το Γενέσιον της Θεοτόκου. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει μια σπάνια παράσταση της Αγίας Τριάδας στην κόγχη της πρόθεσης.

Προσθήκη λεζάντας

Γλυπτός διάκοσμος

Ο γλυπτός διάκοσμος του καθολικού της Παναγίας Περιβλέπτου είναι αξιόλογος ως προς την αισθητική, αλλά με ποικιλία ως προς την τεχνοτροπία. Από το γλυπτό διάκοσμο του ναού σώζεται ο κοσμήτης του τέμπλου στο διακονικό, το τοξωτό προσκυνητάρι στο νότιο πεσσό, που πιθανότατα αποτελεί μεταγενέστερη προσθήκη, καθώς και ανάγλυφα επίκρανα στο βόρειο πεσσό και στις παραστάδες, κοσμημένα με φυτικά και γεωμετρικά μοτίβα.

Πηγές

Περίβλεπτος, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού

http://www.ime.gr/choros/mystras/gr

http://odysseus.culture.gr

Χατζηδάκης, Μαν., Μυστράς: Η μεσαιωνική πολιτεία και το κάστρο, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1996

Mango, Cyril A. (1978). Byzantine architecture. Electa Editrice.