Ο Άνδρας στο Υπόγειο: Το ύπουλο μίσος κατοικεί από κάτω ή μέσα μας;

 

Ένα δυνατό έργο «Ο Άνδρας στο Υπόγειο» με σφριγηλή αφήγηση, που ξεγυμνώνει τις κοινωνικές και ηθικές αντιφάσεις μας. Το έργο  του 2021 διαπραγματεύεται ζήτημα του  τυφλού μίσους και τους αντισημιτισμού  που τώρα είναι επίκαιρα ή καλύτερα κάποιοι  δυτικοί τα μπερδεύουν με την αγανάκτηση που γεννά η γενοκτονία των Παλαιστινίων από ένα συγκεκριμένο καθεστώς. Στο δημόσιο διάλογο επανέρχεται ένα αίσθημα που κανείς δεν θέλει να επικρατήσει και να ξαναφέρει από τα βάθη της ιστορίας  τον διαχωρισμό ανθρώπων, την απομόνωση στις πόλεις, τον κοινωνικό στιγματισμό, την βία κ.ά. Προφήτης; Ας ελπίσουμε ότι δεν θα είναι  η ταινία που  μιλά για έναν εμμονικό  εισβολέα που έρχεται να διαταράξει την γαλήνη μιας οικογένειας και να φέρει στο τώρα έντονα τραύματα του παρελθόντος.

Σύνοψη

Ο Σιμόν και η Ελέν, ένα ζευγάρι Γάλλων εβραϊκής καταγωγής, αποφασίζουν να πουλήσουν το υπόγειο του διαμερίσματός τους σε έναν πρώην καθηγητή Ιστορίας. Όμως, ο αγοραστής αποδεικνύεται ένθερμος αρνητής του Ολοκαυτώματος και συνωμοσιολόγος. Εγκαθίσταται μόνιμα στον χώρο, αρνείται να φύγει, και σταδιακά επηρεάζει την έφηβη κόρη τους με τις ακραίες απόψεις του. Το ζευγάρι προσπαθεί να ακυρώσει την πώληση, αλλά έρχεται αντιμέτωπο με τη νομική αδυναμία, την αδιαφορία των γειτόνων και την απειλή της διάλυσης της οικογένειάς του

Νοήματα                                                                                                                                     

 Η ιστορία του άνδρα που εγκαθίσταται στο υπόγειο μιας οικογένειας και σταδιακά αποδομεί την ασφάλεια, την ιστορική μνήμη και την ηθική συνοχή της, λειτουργεί σαν καθρέφτης για το πώς το τυφλό μίσος μπορεί να εισβάλει αθόρυβα και να διαβρώσει τα θεμέλια μιας  οικογένειας ακόμη και μιας κοινότητας. Πρόκειται για δύσκολο εγχείρημα καθώς ο αντισημιτισμός δεν είναι απλώς μια προκατάληψη — είναι ένα πολυδιάστατο φαινόμενο που αγγίζει την ιστορία, τη θρησκεία, την πολιτική και την ψυχολογία των κοινωνιών.  Ο σκηνοθέτης Philippe Le Guay,  είναι  Γάλλος δημιουργός γνωστό για τις κοινωνικά φορτισμένες ταινίες του, όπως είνται το « Les Femmes du 6e étage και Normandie Nue». Στην εν λόγω ταινία ο  Le Guay επιλέγει να αφηγηθεί ένα ψυχολογικό θρίλερ με πολιτικές προεκτάσεις, εστιάζοντας στην αργή διείσδυση του μίσους και της παραπληροφόρησης στον πυρήνα μιας οικογένειας.

Η ταινία δεν σχολιάζει εγκυκλοπαιδικά  τον αντισημιτισμό, αλλά τον ανατέμνει: Εξετάζει πώς μια πληγή του παρελθόντος μπορεί να γίνει πεδίο σύγκρουσης μεταξύ των μελών της οικογένειας, τα ξανακαλεί να πάρουν θέση απέναντι  σ την Ιστορία. Ακόμη, μέσα από το σενάριο έρχεται προς συζήτηση πως μια κοινωνία μπορεί να δεχθεί την αμφισβήτηση της ιστορικής αλήθειας μπορεί να αποκτήσει νομική υπόσταση, μη ξεχνάμε ότι στη Γαλλία τιμωρείται η άρνηση του Ολοκαυτώματος. Επιδέξια τίθεται το ζήτημα των δικαιωμάτων:  το δικαίωμα στην κατοχή στέγης που  συγκρούεται με την πολιτισμική ευθύνη απέναντι στη ταυτότητα μας και την περιφρούρησή της.  Και η ταινία  θα θέσει το  ερώτημα: Μπορείς να ζήσεις σε έναν χώρο, αν αρνείσαι το παρελθόν του;

Γιατί αξίζει να δεις τη ταινία

Ο François Cluzet στον ρόλο του εισβολέα (ο άνδρας στο υπόγειο) δίνει μια υποδόρια και ανατριχιαστική ερμηνεία,  βλέμμα ήρεμο αλλά λόγο δηλητηριώδη, ενσαρκώνει τον αρνητή της Ιστορίας με τρόπο που προκαλεί ανατριχίλα. Από την άλλη πλευρά ο Jérémie Renier ως ο οικογενειάρχης που προσπαθεί να προστατεύσει την οικογένειά του, αποδίδει με εσωτερικότητα και ένταση την αίσθηση εγκλωβισμού και ηθικής σύγκρουσης. Η Bérénice Bejo στον ρόλο της συζύγου, φέρνει ευαισθησία και αποφασιστικότητα, λειτουργώντας ως ηθικός πυρήνας της οικογένειας.      

Γενικότερα η οπτική της ταινίας, η  εμμονή με τα γεγονότα του παρελθόντος δεν παρουσιάζεται ως απλή νοσταλγία ή ιστορική αναφορά, αλλά ως υπαρξιακή ανάγκη. Και ο «εισβολέας» — ο άνδρας στο υπόγειο — δεν είναι απλώς φυσική παρουσία, αλλά συμβολική απειλή: η άρνηση, η παραπληροφόρηση, η ιδεολογική διάβρωση που μπορεί να διαλύσει μια οικογένεια, μια κοινωνία, μια μνήμη.