Ανάπλαση του αρχαιολογικού χώρου της Ακαδημίας Πλάτωνος και ανέγερση Αρχαιολογικού Μουσείου

 

Το «πράσινο φως» έδωσε το  Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο σε μελέτες του Δήμου Αθηναίων και της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών για την ανάπλαση του αρχαιολογικού χώρου της Ακαδημίας Πλάτωνος.

Σε ανάρτησή του στην προσωπική σελίδα του στο facebook ο δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακογιάννης έδωσε την είδηση. Σημειώνεται ότι στην προσπάθεια αυτή εντάσσεται και  η εκπόνηση μελέτης για την ανέγερση του Αρχαιολογικού Μουσείου της Αθήνας, σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού.

Ο δήμαρχος έκανε λόγο για μία προσπάθεια για την αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής σε μία ταλαιπωρημένη περιοχή και μια ευκαιρία ανάπτυξης, τουρισμού και δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας.

Για την υλοποίηση των μελετών  θα ενώσουν τις δυνάμεις τους το ΥΠΠΟΑ και ο Δήμος Αθηναίων, με την υπογραφή Προγραμματικής Σύμβασης Πολιτισμικής Ανάπτυξης με αντικείμενο τον αρχαιολογικό χώρο της Ακαδημίας Πλάτωνος, που θα περιλαμβάνει:

Α. Την ανάπλαση και ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου της Ακαδημίας Πλάτωνος και του άλσους, ώστε να καταστεί ελκυστικός για τον επισκέπτη, με βάση σχετική μελέτη που κατατέθηκε από τον Δήμο Αθηναίων, καθώς και μελέτη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλεως Αθηνών.

Β. Την προκήρυξη αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για την εκπόνηση της μελέτης που θα οδηγήσει στην ανέγερση του Αρχαιολογικού Μουσείου Αθήνας, στον χώρο όπου έχει χωροθετηθεί από το 2002 και για το οποίο ήδη έχουν εκπονηθεί και εγκριθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού η κτηριολογική και η μουσειολογική μελέτη.

Η Ιστορία

Η Ακαδημία Πλάτωνος λειτουργεί σήμερα ως αρχαιολογικό Άλσος, ταυτίζεται με την περιοχή η οποία κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν Ακαδημία από τον μυθικό ήρωα Ακάδημο. Τα όρια της περιοχής προσδιορίζονταν από το λοφίσκο Ίππιο Κολωνό, κοντά στη σημερινή οδό Λένορμαν, και από τις όχθες του ποταμού Κηφισού, η κοίτη του οποίου βρισκόταν ανατολικότερα της σημερινής, πλησιέστερα στην Αθήνα.

Οι Αθηναίοι στην αρχαιότητα περνούσαν από  Δίπυλον (πύλη στον Κεραμεικό) και διέσχιζαν έναν δρόμο μήκους 1,5 περ. χλμ., μέσα το επίσημο νεκροταφείο της πόλης, το Δημόσιον Σήμα, χνάρια του οποίου υπάρχουν στις ημέρες μας στις οδούς Πλαταιών-Πλάτωνος και Σαλαμίνος,  σε μια πυκνοκατοικημένη συνοικία.

Η πρώτη κατοίκηση στην περιοχή εκτιμάται ότι σημειώθηκε στην προϊστορική έως την αρχαϊκή εποχή. Τον 6ο αι. π.Χ. ιδρύθηκε εδώ ένα από τα τρία Γυμνάσια της αρχαίας Αθήνας και δημιουργήθηκε ιερό άλσος οριζόμενο από περίβολο, περιλαμβάνοντας ιερά και βωμούς, όπως του Ακαδήμου, του Έρωτα, του Διός Καταιβάτου, του Προμηθέα και του Ηφαίστου.

Άξια αναφοράς είναι και η λαμπαδηδρομία προς το Δίπυλο προς τιμήν των πεσόντων που θάβονταν στο Δημόσιον Σήμα. Η περιοχή απέκτησε ιδιαίτερη σημασία από την εποχή του Πεισίστρατου (6ος αιώνας π.χ.), ο οποίος δημιούργησε εκεί το Γυμνάσιο όμως είχαν δυνατότητα εκπαίδευσης μόνο οι εύποροι Αθηναίοι. Χάρη στον Κίμωνα πραγματοποιήθηκε ένα κοινωνικό άνοιγμα και ο χώρος έγινε προσιτός σε όλους. Σταδιακά ο χώρος από εκπαιδευτήριο καλών στρατιωτών μεταμορφώθηκε σε πνευματική "κονίστρα" όπου οι εκπαιδευόμενοι εντρυφούσαν και στην Φιλοσοφία και τις επιστήμες.

 

Περί το 388 π.Χ. ο Πλάτων ίδρυσε στο Γυμνάσιο την περίφημη Φιλοσοφική Σχολή, η οποία έμεινε ζωντανή για χίλια περίπου χρόνια, γνωρίζοντας μεγάλη ακμή ιδίως με τους λεγόμενους Νεοπλατωνικούς φιλόσοφους, έως το 529 μ.Χ., όταν με διάταγμα του αυτοκράτορα Ιουστινιανού έκλεισαν για πάντα όλα τα εκπαιδευτικά κέντρα της Αθήνας, ορίζοντας έτσι το πραγματικό τέλος του αρχαίου κόσμου.

 

Αξίζει να σημειωθεί ότι η ιερότητα του χώρου καταδεικνύεται από το γεγονός ότι στην  "Ακαδήμια" είχαν φυτευτεί 12 ιερές ελιές , το λάδι των οποίων προσφερόταν στους νικητές των Παναθηναίων.
Ενδεικτική της αίγλης που γνώρισε η περιοχή αποτελεί η αναφορά του Αριστοφάνη στις Νεφέλες περί νέων που κατέβαιναν στην "Ακαδήμια" μέσω του δημόσιου σήματος για να συζητήσουν περί φιλοσοφίας, πολιτικής κ.α.  Λόγω της πνευματικής ζύμωσης που λάμβανε χώρα στην περιοχή πολλοί σοφιστές αγόραζαν κήπους γύρω από το σημερινό πάρκο και μέσα σε αυτούς έφτιαχναν τις  φιλοσοφικές σχολές τους. Τοιουτοτρόπως και ο Πλάτωνας δημιούργησε το πρώτο πανεπιστήμιο εκεί, καθώς έθεσε τα πρώτα θεμέλια  της ανθρώπινης σκέψης, ανοίγοντας νέους δρόμους μέσω της αισθητικής και ηθικής φιλοσοφίας και λειτουργώντας την σχολή ως κέντρο έρευνας και προβληματισμού, μελετώντας ακόμη γεωμετρία, αστρονομετρία κ.α. Στην ίδια σχολή δίδαξε για 20 χρόνια ο Αριστοτέλης, ο Πεύσιππος  (μαθηματικός),  ο Εύδοξος ο Κνίδιος(μαθηματικός) κ.α. Από όλο τον ελληνιστικό κόσμο, όπως μας διαβεβαίωσε ο κ.Βασίλας, έρχονταν για να εκπαιδευτούν στην  Ακαδημία. 

 

Το πρώτο πλήγμα που δέχθηκε η περιοχή ήταν όταν ο Σίλας έκοψε τα δέντρα για να φτιάξει πολιορκητικές μηχανές προκειμένου να κατακτήσει τα τείχη του Περικλή, ενώ η Ακαδημία έκλεισε με το διάταγμα του Ιουστινιανού το 529 μ.Χ. 
Ο Παυσανίας, ο οποίος πολύ νωρίτερα είχε επισκεφθεί την Αθήνα περιέγραψε την πόλη, το δημόσιο σήμα, τον ιερό δρόμο  που έφθανε κοντά στο σημερινό πάρκο , ενώ βρέθηκε και στον Ίππιο Κολωνό όπου επισκέφθηκε το σπίτι του Πλάτωνα, την στοά και το τέμενος των Μουσών που προστάτευε και την Ακαδημία του. 

Τι γνωρίζεις για το Αρχαιολογικό Άλσος της Αθήνας; Πως συνδέεται με τα Παναθήναια;

Το μοναδικό αρχαιολογικό Άλσος, ταυτίζεται με την περιοχή η οποία κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν Ακαδήμεια, από τον πρώτο οικιστή και τοπικό μυθικό ήρωα Ακάδημο. Ο αρχαιολογικός χώρος της Ακαδημίας Πλάτωνος είναι διαμορφωμένος σήμερα ως πάρκο και βρίσκεται σε μια από τις παλιότερες γειτονιές της Αθήνας. Ο Θουκυδίδης μας πληροφορεί ότι η Ακαδημία μαζί με το «Δημόσιο σήμα» ήταν το καλύτερο προάστιο των Αθηνών,ενώ χαράκτηκε στην παγκόσμια Ιστορία της Φιλοσοφίας με την ίδρυση της Σχολής του Πλάτωνα.

Της Μαρίας Αλιμπέρτη

Ο χώρος

Γεωγραφικά ο χώρος οριζόταν από το λοφίσκο του Ίππιου Κολωνού, κοντά στη σημερινή οδό Λένορμαν και από τις όχθες του ποταμού Κηφισού. Η περιοχή προσδιοριζόταν ως έξω-Κεραμεικός, δηλαδή από το Δίπυλον οδηγούσε δρόμος μήκους 1,5 χλμ., ο οποίος διέσχιζε το επίσημο νεκροταφείο της πόλης, το Δημόσιον Σήμα. Στη σύγχρονη εποχή η διαδρομή αυτή εικάζεται ότι περιλαμβάνει τις οδούς Πλαταιών-Πλάτωνος και Σαλαμίνος,  διασχύζοντας πυκνοκατοικημένες γειτονιές.

Ίχνη έχουν εντοπιστεί από την προϊστορική έως την αρχαϊκή εποχή.  Η αρχαιολογική

σκαπάνη έχει εντοπίσει  την «Οικία του Ακάδημου» (2.300 π.Χ), την «Ιερά οικία Θυσιών» ( 900π.Χ) και τάφους γεωμετρικής περιόδου, το Γυμνάσιο της Ακαδημίας ( 600 π.Χ), το οποίο ιδρύθηκε από τον Πεισίστρατο, χτίζοντας ακόμη και τον  περίβολο της Ακαδημίας. Ο εν λόγω περίβολος περιστοίχιζε τις 12 ελιές, που προέρχονταν από την Ιερή Ελιά της Ακρόπολης που ήθελε η παράδοση να φύτευσε η ίδια η Αθηνά. Έναν αιώνα αργότερα ο Κίμωνας δεντροφύτευσε τον χώρο με πλατάνια και κατασκεύασε υδραγωγείο αξιοποιώντας τον Κηφισό ποταμό.

Φιλοσοφική Σχολή

 Περί το 388 π.Χ. ο Πλάτων ίδρυσε στο Γυμνάσιο την περίφημη Φιλοσοφική Σχολή του και ο όρος Ακαδημία επεκτάθηκε για να περιλάβει και τον χώρο της Σχολής, προικοδοτώντας την ανθρωπότητα με αυτό τον όρο όταν μιλάμε για ανώτερα ιδρύματα γραμμάτων. Το Γυμνάσιο της Ακαδημίας αποτελούσε μια ενότητα κτισμάτων και αθλητικών χώρων διάσπαρτων μέσα σε λαμπρό εκτεταμένο άλσος και κήπους.

 Η πλατωνική ακαδημία ήταν το πρώτο δωρεάν πανεπιστήμιο του κόσμου που ακτινοβολούσε σε όλο τον υπαρκτό τότε κόσμο. Στον χώρο αυτό άνθισαν η φιλοσοφία, οι πολιτικές επιστήμες, η γεωμετρία, τα μαθηματικά, η αστρονομία κ.λ.π.. Ο Πλάτωνας έκτισε ακόμη το σπίτι του και τον βωμό των μουσών, ενώ εκεί υπήρχε ο τάφος και ο ανδριάντας του.

Η Σχολή του Πλάτωνα συμπλήρωσε σχεδόν χίλια χρόνια, ενώ άκμασε κατά την πε΄ριοδο των Νεοπλατωνικών φιλοσόφων. Το 529 μ.Χ.με διάταγμα του αυτοκράτορα Ιουστινιανού έκλεισαν για πάντα όλα τα εκπαιδευτικά κέντρα της Αθήνας. Το 86 π.Χ. το άλσος καταστράφηκε από τον Σύλλα. Στη συνέχεια ερημώθηκε και σκεπάστηκε με χώματα σε βάθος 2-8 μέτρων εξαιτίας των προσχώσεων του Κηφισού.

Άποψη της Αθήνας από την Ακαδημία Πλάτωνος, στο βάθος διακρίνεται η Ακρόπολη και αριστερά ο Ναός του Ηφαίστου (Θησείο).STACKELBERG, Otto Magnus von. La Grèce. Vues pittoresques et topographiques, Παρίσι

Ο χώρος εντοπίστηκε χάρη σε περιηγητές, οι οποίοι αναζητούσαν την Σχολή του Πλάτωνα, ταύτισαν τη θέση χάρις και στην επιβίωση του αρχαίου ονόματός της με την μορφή «Καθήμεια». Οι ανασκαφές άρχισαν τη δεκαετία του 1930 από τον Αιγυπτιώτη θαυμαστή του Πλάτωνα αρχιτέκτονα Π. Αριστόφρονα με δική του πρωτοβουλία, επιμέλεια και δαπάνη έως το 1940. Τη σκυτάλη έλαβε ο Φ. Σταυρόπουλλος από το 1955 και στη συνέχεια  οι ανασκαφές ολοκληρώθηκαν με δαπάνη της Αρχαιολογικής Εταιρείας.

Βωμοί

Ο χώρος φιλοξενούσε ιερά, βωμούς, αγάλματα και άλλα μνημεία, όπως τον βωμό του Προμηθέα και ένα ιερό της Αθηνάς με τις προαναφερόμενες ιερές ελιές της θεάς. Από το άλσος άρχιζε λαμπαδηδρομία προς το Δίπυλο προς τιμήν των πεσόντων που θάβονταν στο Δημόσιον Σήμα.

Στο πλαίσιο των Παναθηναίων αθλητές λάμβαναν το φως με πυρσούς από τον βωμό του Προμηθέα στον κήπο της Ακαδημίας και έτρεχαν προσπαθώντας να μην τους σβήσουν για 1478 μέτρα μέχρι το Δίπυλο, την είσοδο των Αθηνών. Την Πέμπτη ημέρα της γιορτής προσφερόταν κατά την αυγή θυσία στην Αθηνά και στον 'Έρωτα γιατί υπήρχε βωμός αφιερωμένος από τον Ιππία στον Έρωτα, που έφερε την επιγραφή: «Πολυμήχανε Έρωτα για χάρη σου ίδρυσε αυτόν τον βωμό ο Χάρμος στις σκιερές γωνιές του γυμνασίου». Επίσης, υπήρχαν βωμοί αφιερωμένοι στις Μούσες και στον Ηρακλή.

Πηγές: http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=2407

http://akadimia-platonos-istoria.blogspot.com/

https://www.culture.gr/

http://el.travelogues.gr/

Αρχαιοελληνική μουσική 2400 χρόνια μετά στην Ακαδημία Πλάτωνος

Μια σκιά  κινείται ανάμεσα σε λεύκες , πλατάνια και φτελιές...ο νέος κρατά ένα δόρυ κι ασπίδα, μόλις έδωσε τον όρκο του πολίτη πάνω στην Ακρόπολη και τώρα έφθασε η ώρα να λάβει ανώτατη μόρφωση. Οι ήχοι της μουσικής τώρα τον προσανατολίζουν μέσα στον χώρο της "Ακαδήμιας"... 2.400 χρόνια μετά, ήχοι αρχαioελληνικής μουσικής ακούστηκαν ξανά μέσα στο πάρκο Ακαδημίας, γεννώντας μου συναισθήματα ανάλογα με εκείνου του νεαρού πολίτη που ερχόταν έχοντας συμπληρώσει το 18ο έτος της ζωής τους για να μορφωθεί στο πρώτο πανεπιστήμιο του κόσμου, την Ακαδημία του Πλάτωνα. 

της Μαρίας Αλιμπέρτη

Οι μελωδίες από το φλάουτο  με ράμφος,  το μπεντίρ και την κιθάρα από το συγκρότημα "Συνδαιτυμόνες" που ερμήνευσε  τον επιτάφιο του Σικίλου (που βρέθηκε σε επιγραφή στο Αϊδίνι), τον ύμνο των Μουσών αλλά και δικές τους συνθέσεις όπως το "Θάλαττα" , με μάγεψαν και ένιωσα σε απόλυτη αρμονία με το γύρω φυσικό περιβάλλον. 
Το κλίμα είχε φορτίσει συγκινησιακά ο κ.Μιχάλης Βασίλας αφηγούμενος την ιστορία αυτού του μοναδικού αρχαιολογικού χώρου σε μια ενημερωτική  εκδήλωση που διοργάνωσε η επιτροπή κατοίκων Ακαδημίας Πλάτωνος. Σχεδόν με ευλάβεια παρακολουθούσα μαζί με πλήθος κόσμου γύρω από την παλαίστρα την αφήγηση του κ. Μιχάλη. 

 Η περιοχή απέκτησε ιδιαίτερη σημασία από την εποχή του Πεισίστρατου (6ος αιώνας π.χ.), ο οποίος δημιούργησε εκεί το Γυμνάσιο όμως είχαν δυνατότητα εκπαίδευσης μόνο οι εύποροι Αθηναίοι. Χάρη στον Κίμωνα πραγματοποιήθηκε ένα κοινωνικό άνοιγμα και ο χώρος έγινε προσιτός σε όλους. Σταδιακά ο χώρος από εκπαιδευτήριο καλών στρατιωτών μεταμορφώθηκε σε πνευματική "κονίστρα" όπου οι εκπαιδευόμενοι εντρυφούσαν και στην Φιλοσοφία και τις επιστήμες. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ιερότητα του χώρου καταδεικνύεται από το γεγονός ότι στην  "Ακαδήμια" είχαν φυτευτεί 12 ιερές ελιές , το λάδι των οποίων προσφερόταν στους νικητές των Παναθηναίων.
Ενδεικτική της αίγλης που γνώρισε η περιοχή αποτελεί η αναφορά του Αριστοφάνη στις Νεφέλες περί νέων που κατέβαιναν στην "Ακαδήμια" μέσω του δημόσιου σήματος για να συζητήσουν περί φιλοσοφίας, πολιτικής κ.α.  Λόγω της πνευματικής ζύμωσης που λάμβανε χώρα στην περιοχή πολλοί σοφιστές αγόραζαν κήπους γύρω από το σημερινό πάρκο και μέσα σε αυτούς έφτιαχναν τις  φιλοσοφικές σχολές τους. Τοιουτοτρόπως και ο Πλάτωνας δημιούργησε το πρώτο πανεπιστήμιο εκεί, καθώς έθεσε τα πρώτα θεμέλια  της ανθρώπινης σκέψης, ανοίγοντας νέους δρόμους μέσω της αισθητικής και ηθικής φιλοσοφίας και λειτουργώντας την σχολή ως κέντρο έρευνας και προβληματισμού, μελετώντας ακόμη γεωμετρία, αστρονομετρία κ.α. Στην ίδια σχολή δίδαξε για 20 χρόνια ο Αριστοτέλης, ο Πεύσιππος  (μαθηματικός),  ο Εύδοξος ο Κνίδιος(μαθηματικός) κ.α. Από όλο τον ελληνιστικό κόσμο, όπως μας διαβεβαίωσε ο κ.Βασίλας, έρχονταν για να εκπαιδευτούν στην  Ακαδημία. 

Το πρώτο πλήγμα που δέχθηκε η περιοχή ήταν όταν ο Σίλας έκοψε τα δέντρα για να φτιάξει πολιορκητικές μηχανές προκειμένου να κατακτήσει τα τείχη του Περικλή, ενώ η Ακαδημία έκλεισε με το διάταγμα του Ιουστινιανού το 529 μ.Χ. 
Ο Παυσανίας, ο οποίος πολύ νωρίτερα είχε επισκεφθεί την Αθήνα περιέγραψε την πόλη, το δημόσιο σήμα, τον ιερό δρόμο  που έφθανε κοντά στο σημερινό πάρκο , ενώ βρέθηκε και στον Ίππιο Κολωνό όπου επισκέφθηκε το σπίτι του Πλάτωνα, την στοά και το τέμενος των Μουσών που προστάτευε και την Ακαδημία του. 
Με όλες αυτές τις σκέψεις και μια γλυκιά αίσθηση απόλυτης ηρεμίας ένιωσα να επιστρέφω από το ταξίδι στον χρόνο σε μια πεζή πραγματικότητα όπου θέλει να αγνοεί τις πιο όμορφες και ιστορικά σημαίνουσες γωνιές της Αθήνας.  

Δωρεάν εκπαιδευτικά προγραμμάτα βραχείας διάρκειας για ενήλικες πολίτες

Εάν πιστεύετε στη δια βίου μάθηση έχετε μια μοναδική ευκαιρία για  δωρεάν επιμόρφωση ή για να ανοίξετε τους ορίζοντές σας σε ένα νέο πεδίο : στο πλαίσιο της Πράξης «Ακαδημία Πλάτωνος – Η Πολιτεία και ο Πολίτης», Υποέργο «Εκπαίδευση Ενηλίκων», Δράση «Εκπαιδευτικά Προγράμματα βραχείας διάρκειας για Ενήλικους Πολίτες», διοργανώνεται στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών ο έβδομος (7ος) κύκλος εκπαιδευτικών προγραμμάτων βραχείας διάρκειας για ενήλικες πολίτες με αντικείμενο τη φιλοσοφία, το ρόλο της στην καθημερινή ζωή και το αξιακό σύστημα της κοινωνίας.

Η εν λόγω Δράση υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. Σκοπό της αποτελεί η καλλιέργεια των δεξιοτήτων των πολιτών για την ενεργό συμμετοχή τους στην κοινωνική, πολιτική, οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη.

Ο 7ος κύκλος μαθημάτων θα αφορά στα εξής Θεματικά Πεδία:

• Φιλοσοφία και Σύγχρονη Προοπτική
• Επιστήμες και Τεχνολογία
• Πολιτισμός και Δημιουργία
• Πολίτης και Πολιτεία

Καθένα από τα παραπάνω Θεματικά Πεδία περιλαμβάνει εβδομαδιαία μαθήματα, ξεναγήσεις σε αρχαιολογικούς χώρους φιλοσοφικού ενδιαφέροντος και εργαστήρια (workshops) και διαρθρώνεται στη βάση επιμέρους θεματικών ενοτήτων ανάμεσα στις οποίες οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να επιλέξουν και να καταρτίσουν το δικό τους πρόγραμμα. Όλα τα μαθήματα και τα εργαστήρια προσφέρονται δωρεάν και απευθύνονται σε όλο τον ενήλικο πληθυσμό.

Υποβολή Αιτήσεων έως τις 31 Οκτωβρίου.

Περισσότερες πληροφορίες στον ιστότοπο του έργου αυτοπροσώπως,
http://www.plato-academy.gr/web/guest/home;jsessionid=97A849C1483307BD618CC2F1604CFB1D

 καθημερινά 12:00-14:00 και 16:00-18:00 στη διεύθυνση: Κραναού 3, 1ος όροφος, ΤΚ 10553, Αθήνα.