culturelovers: Τι γνωρίζεις για το Αρχαιολογικό Άλσος της Αθήνας; Πως συνδέεται με τα Παναθήναια;

Το μοναδικό αρχαιολογικό Άλσος, ταυτίζεται με την περιοχή η οποία κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν Ακαδήμεια, από τον πρώτο οικιστή και τοπικό μυθικό ήρωα Ακάδημο. Ο αρχαιολογικός χώρος της Ακαδημίας Πλάτωνος είναι διαμορφωμένος σήμερα ως πάρκο και βρίσκεται σε μια από τις παλιότερες γειτονιές της Αθήνας. Ο Θουκυδίδης μας πληροφορεί ότι η Ακαδημία μαζί με το «Δημόσιο σήμα» ήταν το καλύτερο προάστιο των Αθηνών,ενώ χαράκτηκε στην παγκόσμια Ιστορία της Φιλοσοφίας με την ίδρυση της Σχολής του Πλάτωνα.

Της Μαρίας Αλιμπέρτη

Ο χώρος

Γεωγραφικά ο χώρος οριζόταν από το λοφίσκο του Ίππιου Κολωνού, κοντά στη σημερινή οδό Λένορμαν και από τις όχθες του ποταμού Κηφισού. Η περιοχή προσδιοριζόταν ως έξω-Κεραμεικός, δηλαδή από το Δίπυλον οδηγούσε δρόμος μήκους 1,5 χλμ., ο οποίος διέσχιζε το επίσημο νεκροταφείο της πόλης, το Δημόσιον Σήμα. Στη σύγχρονη εποχή η διαδρομή αυτή εικάζεται ότι περιλαμβάνει τις οδούς Πλαταιών-Πλάτωνος και Σαλαμίνος, διασχύζοντας πυκνοκατοικημένες γειτονιές.

Ίχνη έχουν εντοπιστεί από την προϊστορική έως την αρχαϊκή εποχή. Η αρχαιολογική

σκαπάνη έχει εντοπίσει την «Οικία του Ακάδημου» (2.300 π.Χ), την «Ιερά οικία Θυσιών» ( 900π.Χ) και τάφους γεωμετρικής περιόδου, το Γυμνάσιο της Ακαδημίας ( 600 π.Χ), το οποίο ιδρύθηκε από τον Πεισίστρατο, χτίζοντας ακόμη και τον περίβολο της Ακαδημίας. Ο εν λόγω περίβολος περιστοίχιζε τις 12 ελιές, που προέρχονταν από την Ιερή Ελιά της Ακρόπολης που ήθελε η παράδοση να φύτευσε η ίδια η Αθηνά. Έναν αιώνα αργότερα ο Κίμωνας δεντροφύτευσε τον χώρο με πλατάνια και κατασκεύασε υδραγωγείο αξιοποιώντας τον Κηφισό ποταμό.

Φιλοσοφική Σχολή

Περί το 388 π.Χ. ο Πλάτων ίδρυσε στο Γυμνάσιο την περίφημη Φιλοσοφική Σχολή του και ο όρος Ακαδημία επεκτάθηκε για να περιλάβει και τον χώρο της Σχολής, προικοδοτώντας την ανθρωπότητα με αυτό τον όρο όταν μιλάμε για ανώτερα ιδρύματα γραμμάτων. Το Γυμνάσιο της Ακαδημίας αποτελούσε μια ενότητα κτισμάτων και αθλητικών χώρων διάσπαρτων μέσα σε λαμπρό εκτεταμένο άλσος και κήπους.

Η πλατωνική ακαδημία ήταν το πρώτο δωρεάν πανεπιστήμιο του κόσμου που ακτινοβολούσε σε όλο τον υπαρκτό τότε κόσμο. Στον χώρο αυτό άνθισαν η φιλοσοφία, οι πολιτικές επιστήμες, η γεωμετρία, τα μαθηματικά, η αστρονομία κ.λ.π.. Ο Πλάτωνας έκτισε ακόμη το σπίτι του και τον βωμό των μουσών, ενώ εκεί υπήρχε ο τάφος και ο ανδριάντας του.

Η Σχολή του Πλάτωνα συμπλήρωσε σχεδόν χίλια χρόνια, ενώ άκμασε κατά την πε΄ριοδο των Νεοπλατωνικών φιλοσόφων. Το 529 μ.Χ.με διάταγμα του αυτοκράτορα Ιουστινιανού έκλεισαν για πάντα όλα τα εκπαιδευτικά κέντρα της Αθήνας. Το 86 π.Χ. το άλσος καταστράφηκε από τον Σύλλα. Στη συνέχεια ερημώθηκε και σκεπάστηκε με χώματα σε βάθος 2-8 μέτρων εξαιτίας των προσχώσεων του Κηφισού.

Άποψη της Αθήνας από την Ακαδημία Πλάτωνος, στο βάθος διακρίνεται η Ακρόπολη και αριστερά ο Ναός του Ηφαίστου (Θησείο).STACKELBERG, Otto Magnus von. La Grèce. Vues pittoresques et topographiques, Παρίσι

Ο χώρος εντοπίστηκε χάρη σε περιηγητές, οι οποίοι αναζητούσαν την Σχολή του Πλάτωνα, ταύτισαν τη θέση χάρις και στην επιβίωση του αρχαίου ονόματός της με την μορφή «Καθήμεια». Οι ανασκαφές άρχισαν τη δεκαετία του 1930 από τον Αιγυπτιώτη θαυμαστή του Πλάτωνα αρχιτέκτονα Π. Αριστόφρονα με δική του πρωτοβουλία, επιμέλεια και δαπάνη έως το 1940. Τη σκυτάλη έλαβε ο Φ. Σταυρόπουλλος από το 1955 και στη συνέχεια οι ανασκαφές ολοκληρώθηκαν με δαπάνη της Αρχαιολογικής Εταιρείας.

Βωμοί

Ο χώρος φιλοξενούσε ιερά, βωμούς, αγάλματα και άλλα μνημεία, όπως τον βωμό του Προμηθέα και ένα ιερό της Αθηνάς με τις προαναφερόμενες ιερές ελιές της θεάς. Από το άλσος άρχιζε λαμπαδηδρομία προς το Δίπυλο προς τιμήν των πεσόντων που θάβονταν στο Δημόσιον Σήμα.

Στο πλαίσιο των Παναθηναίων αθλητές λάμβαναν το φως με πυρσούς από τον βωμό του Προμηθέα στον κήπο της Ακαδημίας και έτρεχαν προσπαθώντας να μην τους σβήσουν για 1478 μέτρα μέχρι το Δίπυλο, την είσοδο των Αθηνών. Την Πέμπτη ημέρα της γιορτής προσφερόταν κατά την αυγή θυσία στην Αθηνά και στον 'Έρωτα γιατί υπήρχε βωμός αφιερωμένος από τον Ιππία στον Έρωτα, που έφερε την επιγραφή: «Πολυμήχανε Έρωτα για χάρη σου ίδρυσε αυτόν τον βωμό ο Χάρμος στις σκιερές γωνιές του γυμνασίου». Επίσης, υπήρχαν βωμοί αφιερωμένοι στις Μούσες και στον Ηρακλή.