Tι γνωρίζετε για την ιστορία της Αραβοκρατίας στη Κρήτη; Ποιές άλλες περιοχές κατέλαβαν οι Άραβες;

Πριν από πολλούς αιώνες, Άραβες εξόριστοι από την Ισπανία κατέκτησαν την Κρήτη, δημιουργώντας το εν πολλοίς άγνωστο ιστορικό κεφάλαιο της Αραβοκρατίας στη Μεγαλόνησο. Το Εμιράτο της Κρήτης (στην αραβική γλώσσα «Ικρίτις» ή «Ικριτίγια») διήρκεσε 135 χρόνια, μέχρι την ανακατάληψη του νησιού από την Βυζαντινή Αυτοκρατορία και τον περίφημο στρατηγό - αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά. 

Του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου 

Το 824, Άραβες από την Ανδαλουσία, με αρχηγό τους τον Αμπού Χαφέζ Ομάρ Α', ο οποίος αναφέρεται στις βυζαντινές πηγές ως Απόχαψις, αποβιβάζονται στο ακρωτήριο Λίθινο της Μεσσαράς και γοητεύονται τόσο πολύ από την Κρήτη ώστε καίνε τα πλοία τους, για να μην μπορούν να φύγουν από το νησί που "ρέει μέλι και γάλα", κατά την έκφρασή τους.  Ο Αμπού Χαφέζ ή Αμπού Χαφς ήταν στρατηγός των Ομεϋάδων ηγεμόνων της Κόρδοβας και όταν στασίασε εναντίον των τελευταίων, ηττήθηκε και τελικά εκδιώχθηκε μαζί με τους υποστηρικτές του.

Ο ιστορικός Warren Treagold υπολογίζει τους εξόριστους Άραβες σε 12.000, από τους οποίους περίπου 3.000 ήταν μάχιμοι άντρες εξοικειωμένοι με την Κρήτη, καθώς είχαν επιτεθεί εκεί κατά το παρελθόν. Σταδιακά καταλαμβάνουν το νησί,  καταστρέφουν την πρωτεύουσα Γόρτυνα και χτίζουν νέα πόλη, τον Χάνδακα  (El Khandak), στη θέση του σημερινού Ηρακλείου. Το όνομά της η πόλη το πήρε από τη βαθιά τάφρο (Khandak) που έσκαψαν οι κατακτητές γύρω από τα τείχη της. 

Αφού απέκρουσε τις πρώτες βυζαντινές επιθέσεις, ο Αμπού Χαφέζ σταδιακά εδραίωσε την κυριαρχία του στο νησί και κυβερνούσε ως ανεξάρτητος ηγεμόνας.  Με την πάροδο των χρόνων, η Κρήτη, λόγω της θέσης της, έλεγχε τις θαλάσσιες οδούς της ανατολικής Μεσογείου και γι' αυτό απετέλεσε ιδανικό ορμητήριο των Σαρακηνών πειρατών, οι οποίοι λεηλατούσαν τα νησιά του Αιγαίου και άλλες νότιες περιοχές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Στις αρχές της δεκαετίας του 870, οι επιδρομές των Σαρακηνών της Κρήτης έλαβαν μεγαλύτερες διαστάσεις. Οι στόλοι τους, συχνά διοικούμενοι από βυζαντινούς εξωμότες, κατέλαβαν την Πάτμο, την Κάρπαθο, την Αίγινα, την Ελαφόνησο και τα Κύθηρα. Εξάλλου, το μεγάλο νησί της Νάξου, πιθανώς μαζί με την Πάρο και την Ίο, αναγκάστηκε να καταβάλει στους Άραβες κεφαλικό φόρο ("τζιζίγια") ως σημάδι υποτέλειας. 

Η λήθη

Η Αραβοκρατία στη Κρήτη παραμένει μια σχετικά σκοτεινή εποχή λόγω της έλλειψης επαρκών πηγών για την εσωτερική ιστορία του εμιράτου. Είναι χαρακτηριστικό πως από την περίοδο αυτή δεν επιβιώνει κανένα μνημείο ή στοιχείο ιστορικής μνήμης έκτος από τα ονόματα του ποταμού Αποσελέμη (Αμπού Σελήμ), και Καρτερού, από το όνομα του Βυζαντινού στρατηγού Κρατερού ο οποίος απέτυχε να ανακαταλάβει το νησί.

Πάντως, η εικόνα της αραβοκρατούμενης Κρήτης που παρουσιάζεται στις λίγες αναφορές από τον ισλαμικό κόσμο, είναι αυτή ενός οργανωμένου κράτους με ομαλή οικονομία και δικό του νόμισμα, ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι ο Χάνδακας ήταν σημαντικό πολιτισμικό κέντρο. Η οικονομία του κρητικού εμιράτου βασιζόταν στο εκτεταμένο εμπόριο με τον υπόλοιπο ισλαμικό κόσμο, ιδίως με την Αίγυπτο, καθώς και σε μια ανθούσα γεωργία. 

Ο προσηλυτισμός
Όσον αφορά τους Χριστιανούς κατοίκους του νησιού μετά από την ισλαμική κατάκτηση, η επικρατούσα άποψη είναι ότι είτε προσηλυτίστηκαν από τους μουσουλμάνους είτε εκδιώχθηκαν. Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις στις μουσουλμανικές πηγές για συνεχιζόμενη παρουσία Χριστιανών στην Κρήτη, οι οποίοι επιβίωσαν κυρίως στις ορεινές περιοχές. 

Η απελευθέρωση της Κρήτης επιτεύχθηκε από τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά τον Μάιο του 961 μ.Χ.  Η σκληρή μάχη, αποτέλεσμα πολύμηνης πολιορκίας, προκάλεσε μεγάλες απώλειες στον αραβικό στρατό. Με τη νέα ένταξη της Κρήτης στο βυζαντινό κράτος, ξεκίνησε μια μακρά περίοδος αναβίωσης του Χριστιανισμού, κατά την οποία η Μεγαλόνησος γνώρισε μεγάλη πολιτιστική και οικονομική άνθηση.

Την περίοδο αυτή εγκαταστάθηκαν στο νησί οικογένειες ευγενών του Βυζαντίου,ενώ πολλοί από τους στρατιώτες του Νικηφόρου Φωκά έχτισαν νέα χωριά. Παράλληλα, έφτασαν στην Κρήτη ιεραπόστολοι που δίδαξαν τον Χριστιανισμό σε όλο το νησί, μεταξύ των οποίων, ο Όσιος Νίκων ο Μετανοείτε και ο Άγιος Ιωάννης ο Ξένος. 

ΠΗΓΕΣ:

The Arab Period in Crete 

http://frontoffice-147.dev.edu.uoc.gr/en/history/arabianperiodcrete.htmln 

Wikipedia 

Destination Crete 

http://www.destinationcrete.gr/el/mesaionas/arabs

The Arab Rule in Crete

https://www.crete.org.uk/arab-rule.html