Εορτασμός 400 χρόνια από το θάνατο του El Greco: Η Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα μίλησε για τον Θεοτοκόπουλο

της Μαρίας Αλιμπέρτη

Μερικές φορές νιώθεις ευλογημένος να ακούς ανθρώπους να μιλούν και να σε ταξιδεύουν, να σου αφηγούνται και εσύ να επιστρέφεις στον χρόνο και σαν πειθήνιο παιδάκι να ακούς το παραμύθι...Και όταν ακούς το "παραμύθι" της Ζωής του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου και ιδιαίτερα. από το στόμα της κας Μαρίνας Λαμπράκη -Πλάκα  δεν μπορείς παρά να κρέμεσαι από τα χείλη  της. Η καθηγήτρια και διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης μάγεψε όχι μόνο εμένα αλλά πιστεύω την πλειοψηφία του κοινού το περασμένο Σάββατο κατά την ομιλία της στους Εικαστικούς και Μουσικούς  Διάλογους για τον El Greco στο Εθνικό και Ιστορικό Μουσείο "Παλαιά Βουλή". Μουσικά την εκδήλωση πλαισίωσε ο κ.Γ. Χατζηνάσιος που ερμήνευσε αποσπάσματα της όπερας για τον EL GRECO που θα παρουσιαστεί επίσημα τον προσεχή Σεπτέμβρη. 
Με την γνωστή της ευφράδεια η κ. Πλάκα ανέδειξε την πολύπτυχη προσωπικότητα του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου αναγνωρισμένου καλλιτέχνη και την εποχή του καθώς και  το έργο του. Με την γνωστή της ευφράδεια μας γύρισε αιώνες πριν, για να μοιραστεί μαζί μας την έρευνά της για τον μεγάλο καλλιτέχνη, αναγνωρισμένο και στην εποχή του αφού χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ότι το έργο "Το πάθος του Χριστού" πουλήθηκε 700 χρυσά δουκάτα όσο και το κόστος διαβίωσης τότε στην Βενετία.

Περιπλάνηση στην ζωή του El Greco

Γεννημένος στον Χάνδακα της Κρήτης όταν ήταν βενετοκρατούμενος. Το 1567 έφυγε για το Χάνδακα και οι πηγές τον εμφανίζουν στην Βενετία  και στη Ρώμη όπου με συστατική επιστολή από τον ζωγράφο Τζούλιο Κλοβιο βρίσκεται φιλοξενούμενος του καρδινάλιου Gylio Farneze στο παλάτσο, ένα πραγματικό πνευματικό περιβάλλον χάρη στα πολύτιμα έργα Τέχνης- σήμερα το κτίριο στεγάζει την Πρεσβεία της Γαλλίας. Μαθητεύει κοντά στον Τιτσιάνο, τον τότε πρίγκηπα της ζωγραφικής σε όλη την Ευρώπη και κοντά του μαθαίνει τον δυτικό τρόπο. Δημιουργεί το 1570 το έργο "Η ταφή του Χριστού" το δεύτερο έργο που αγοράστηκε από την Εθνική Πινακοθήκη.

Στη Ρώμη εμπνευσμένος από το κλασικό περιβάλλον δημιουργεί το έργο "Ο διωγμός των

εμπόρων" επηρεασμένος από το ύφος των μανιεριστών . Αξίζει να σημειωθεί ότι στο κάτω μέρος του πίνακα υπάρχουν τέσσερις φιγούρες : ο Τιτσιάνο, ο φίλος  του Κλόβιο, ο Μιχαήλ Άγγελος και κάποιοι λένε ο Ραφαέλο και άλλοι μιλάνε για αυτοπροσωπογραφία. Είναι αξιοπερίεργη η εμφάνιση του Μιχαήλ Αγγέλου καθώς άνηκε στην Σχολή της Φλωρεντίας, ενώ εκείνος ήταν επηρεασμένος από την Σχολή της Βενετίας του χρώματος.  Η κυρία Πλάκα ανέφερε και ένα ενδιαφέρον περιστατικό καθώς οι φιγούρες στα έργα του ήταν γυμνές όπως στο έργο "Δευτέρα Παρουσία" του Μιχαήλ Άγγελου και στο πνεύμα της Αντιμεταρρύθμισης και με εντολή του Πάπα ζωγραφίστηκαν ρούχα από ένα μαθητή του. Μάλιστα ο λόγος που έβγαλε ο Θεοτοκόπουλος υποστηρίζοντας ότι εάν γκρέμιζαν το έργο εκείνος θα το ζωγράφιζε με σεμνότητα και όχι λιγότερο ωραίο, γεγονός που προκάλεσε δυσαρέσκεια στους εκκλησιαστικούς κύκλους. Κάποιοι λένε ότι αυτός είναι και ο λόγος που έφυγε για την Ισπανία , αλλά στην πραγματικότητα ο Φίλιππος Β΄ καλούσε καλλιτέχνες για την εικονογράφηση του ανακτόρου Εσκοριάλ, ενώ ήδη είχε παραγγελίες από τον πρωτοπρεσβύτερο του καθεδρικού του Τολέδου, Ντιέγκο ντε Γκαστίγια.
 Μπορεί τα έργα "Αλληγορία της Ιερής Συμμαχίας" και "Το μαρτύριο του Αγίου Μαυρικίου" να μην άρεσαν στον Φίλιππο Β' , ο Θεοτοκόπουλος έμεινε στο Τολέδο ετοιμάζοντας  εννέα πίνακες για τον βωμό του καθεδρικού ναού. Νοίκιασε  παλάτι 24 δωματίων και μουσικοί του έπαιζαν μουσική την ώρα που ζωγράφιζε  γιατί προωθούσε το προφίλ του ζωγράφου ως πνευματικού ανθρώπου.
 Για το ναό ζωγράφισε την "Αγία Τριάδα", έναν φόρο τιμής στον Μιχαήλ Άγγελο  και το καταπληκτικό έργο Ο Διαμερισμός των Ιματίων του Χριστού (1577-79), στο οποίο το δυναμικό κόκκινο χρώμα, του πάθους έρχεται σε αντίθεση με την γαλήνια μορφή του Χριστού.

Από τα πιο γνωστά του έργα του "Η ταφή του Κόμητος Οργκάθ"(1586-88), όπως μας

αφηγήθηκε η κ. Πλάκα, πέρα από την παρουσία του γιου του και του ίδιου, το έργο ήταν παραγγελία του ναού  καθώς ο κόμης άφησε στην διαθήκη του στα χωριά που άνηκαν στο βιλαέτι να προμηθεύουν την εκκλησία με αγαθά αλλά το θέμα ξεχάστηκε οπότε και η παραγγελία αυτή είχε σκοπό την υπενθύμιση...Ο Άγιος Στέφανος και ο Άγιος Αυγουστίνος  έθαψαν τον εκλιπόντα, ενώ ανοίγουν οι ουρανοί για να δεχθούν την ψυχή του συνοδεία των Αγγέλων, παρουσία του Χριστού, της Παναγίας , του Ιωάννη του Βαπτιστή  και του Άγιου Πέτρου, μια αναφορά στην βυζαντινή αγιογραφία.

Έργα ώριμης περιόδου

"Η Πεντηκοστή" (1596-1600), το οποίο υποκρύπτει  την δομή του χώρου όπως την αντιλήφθηκαν ο Σεζάν και ο Πικάσο και με μια σύνθεση σαν ανεστραμμένο τρίγωνο. Μεταξύ των αποστόλων και ο ζωγράφος ως ο 13ος φωτισμένος. 

Ο Άγιος Ιωσήφ και ο Χριστός παιδί, έργο που βρίσκεται σε ιδιωτική συλλογή στο Τολέδο. Η κ. Πλάκα μας ενημέρωσε ότι ιδιωτικά παρεκκλήσια στο Τολέδο άνοιξαν τις πύλες τους στο Τολέδο στο πλαίσιο εορτασμού των 400 χρόνων από τον θάνατο του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου. 

Η Παναγία της Άμωμης Σύλληψης, χαρακτηριστικό έργο για τις μακριές μορφές του.

             Ο Ευαγγελισμός, για το Κολέγιο της Δόνια Μαρία ντε Αραγκόν

Η Πέμπτη Σφραγίδα της Αποκάλυψης ενέπνευσε τον Πικάσο για να δημιουργήσει τις Δεσποινίδες της Αβινιόν.

 Χόρχε- Εμμανουήλ Θεοτοκόπουλος, πορτραίτο του γιού του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου που διακηρύσσει την πνευματικότητα της ζωγραφικής, καθώς ο εικονιζόμενος κρατά το πινέλο όπως την πένα, σύμφωνα με την κα. Πλάκα