Δεν μπορείς να αποδράσεις σε ελληνικό νησί; Ταξίδεψε με τα έργα του Ηλία Παπανικολάου

Θαλασσινά τοπία κοιτώ, λες και σέρνω τα πόδια μου στη λευκή άμμο, απολαμβάνω την σκιά κάτω από τις φυλλωσιές δέντρων, νιώθω ότι αγναντεύω από νησιώτικες ταράτσες και χαζεύω κάποιες φίλες κάτω από μπουγάδες να απολαμβάνουν τον φραπέ τους... 

Όχι δεν κατάφερα να αποδράσω σε κάποιο ελληνικό νησί, ούτε κοιτώ φωτογραφίες από περασμένες διακοπές. Απλά στέκομαι απέναντι από εικόνες ψυχής, αγαπημένες μνήμες από τα καλοκαίρια των παιδικών χρόνων του Ηλία Παπανικολάου.

 Στην αναδρομική του έκθεση με τίτλο «Παραγνώσεις» στην Πινακοθήκη Γρηγοριάδη, ο κ.Παπνικολάου άνοιξε το «μπαούλο» της καρδιάς του και με παιδική αθωότητα μας καταθέτει τις πιο ευαίσθητες ενθυμίσεις του. Παρά το στοιχείο της προσωπικής εξομολόγησης, τα έργα δεν είναι αυτοαναφορικά, όπως μου εξηγεί ο καλλιτέχνης καθώς περιηγούμαι στην έκθεση, η  εικόνα της μπουγάδας που ύπταται, για παράδειγμα, έφερε στο μυαλό του οικοδεσπότη,  κ.Γρηγοριάδη μνήμες από την Κατοχή.

της Μαρίας Αλιμπέρτη

Η έκθεση αυτή αποτελεί έναν διάλογο με έργα της Γενιάς του 30’, παρατείνοντας μεν τον ορίζοντα πρόσληψης των έργων των μεγάλων δημιουργών, σφυρηλατώντας δε αλυσίδες συνοχής του χθες και του σήμερα, μέσα από την σύγχρονη καλλιτεχνική παραγωγή. Πρόκειται για μια πρόταση του επιμελητή Γιάννη Παπαδόπουλου, ο οποίος αναγνώρισε κοινά σημεία αναφοράς στα έργα του κ.Παπανικολάου και του εν λόγω ρεύματος.

 Λαμβάνοντας  υπόψιν του τα έργα της συλλογής του κ.Γρηγοριάδη, ο κ.Παπαδόπουλος διαπίστωσε συνάφειες, εξελίξεις και γόνιμες αντιπαραθέσεις, οπότε και πρότεινε στον καλλιτέχνη αυτό το εγχείρημα συνύπαρξης σε μια έκθεση. 

Με φόντο το λευκό τοίχο της πινακοθήκης, που λειτουργεί σαν τον λευκό καμβά ή την λευκή σελίδα, τα έργα μοιάζουν με ζώσες οντότητες που «συνομιλούν» για το παρελθόν και το παρόν με θέμα την ελληνική γη, το τοπίο της και τους ανθρώπους της.

Φόρμες, χρώματα (το μπλε, τα σιέλ, η ώχρα), γραμμές  (ευθείες, καμπύλες, κυματιστές) είναι τα ίδια μονοπάτια που περπάτησαν οι παλαιότεροι αλλά ακολούθησε και ο νεότερος δημιουργός. Το τοπίο δεν άλλαξε πολύ, απλά προστέθηκε το σημάδι της προόδου όπως το αποτύπωσε χαρακτηριστικά ο κ.Παπανικολάου με τα καλώδια της ΔΕΗ. Βέβαια, οι  σχεδόν άυλες μορφές του Παρθένη έρχονται σε αντίθεση με τις γήινες στιβαρές δικές του μορφές που μοιάζουν πιο ρεαλιστικές, ανθρώπινες και πιο κοντά στον νεοέλληνα.

Η δική του εικαστική γλώσσα

Στην έκθεση «Παραγνώσεις» περιλαμβάνονται έργα από την περίοδο 2007-2016, ένας δημιουργικός κύκλος που ο καλλιτέχνης είχε ολοκληρώσει τις εγκαταστάσεις του, πέρασε στην δισδιάστατη Τέχνη και στην αισθαντικότητα, μέσα από την έκφραση συναισθημάτων και την αποτύπωσή τους με χρωστικές σκόνες. 

Όπως μου  διευκρινίζει, δεν τον αφορά η μίμηση της πραγματικότητας, αλλά η έκφραση  σκέψεων, προβληματισμών και συναισθημάτων. Νέος κύκλος δημιουργίας ανοίγει για τον κ.Παπανικολαου μετά το 2016 με έργα που ενέχουν συμβολισμούς, πολιτικά μηνύματα κ.ά..

Στην εν λόγω δημιουργική του περίοδο, την οποία απολαμβάνουμε στην Πινακοθήκη Γρηγοριάδη, αντικρίζουμε σε πολλά έργα έναν ζωγράφο- σκηνοθέτη, που δημιουργεί εικόνες με πολλά πλάνα, επίπεδα θέασης και βάθος πεδίου.

 Η τάση αυτή είναι ιδιαίτερα εμφανής στα έργα ωρίμανσης αυτού του δημιουργικού κύκλου, όταν ο καλλιτέχνης πια εκφράζεται με μεικτές τεχνικές, χρησιμοποιώντας ακόμη και κομμάτια από εφημερίδες.

 Στην προσπάθειά του αυτή εξακολουθεί να δεσπόζει ο χώρος, οι μορφές έρχονται σε δεύτερη μοίρα επισημαίνοντας την ζωή σε αυτό το δικό του σύμπαν. Ανάμεσα στα πολλά παράθυρα της ψυχής του καλλιτέχνη ξεχωρίζει το τριπλό γυμνό για το ευφυές εύρημα του παραβάν, με τη τριχοτόμηση του χώρου, τον υπαινιγμό του γυμνού των δυο μορφών αλλά και τα στακάτα χρώματα.