Τι είναι το έθιμο "Φαναράκια" στη Τήνο; Πότε ακόμη τιμούν την Μεγαλόχαρη;

«Χαίρε Πάναγνε Μαρία, Χαίρε Μήτηρ του Θεού, που αξίωσες την Τήνο την εικόνα σου να βρει. Ως μας έσωσες την Τήνο, σώσε ακόμα μια φορά, για τη δόξα του Υιού σου την Ελλάδα τη γλυκιά…..».

Αυτός ο ύμνος στην Υπεραγία Θεοτόκο ψάλλεται από όλους τους Τηνίους και όχι μόνο, κατά την ξεχωριστή γιορτή που λαμβάνει χώρα στο νησί της Μεγαλόχαρης στις 30 Ιανουαρίου. Ένα ''ποτάμι''... ανθρώπων κρατά πολύχρωμα φαναράκια και περιδιαβαίνει τα σοκάκια της Χώρας, εορτάζοντας έτσι την Εύρεση της Ιεράς Εικόνας της Παναγίας, επέτειος που συμπίπτει με τον εορτασμό των Τριών Ιεραρχών.    

  Του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου 

  

Η Αγία Πελαγία, μοναχή από το μοναστήρι της Παναγίας των Αγγέλων στο Κεχροβούνι, βλέπει στον ύπνο της, την Κυριακή 9 Ιουλίου 1822, μία μεγαλοπρεπή κυρία με φωτοστέφανο, η οποία της εξηγεί πόσο υπέφερε θαμμένη τόσα χρόνια κάτω από το χώμα. Της ζητά όταν ξημερώσει να επισκεφθεί τον επίτροπο εσωτερικών υποθέσεων της Μονής και να του ανακοινώσει την επιθυμία της να αποκαλυφθεί το ερειπωμένο θαμμένο μέγαρό της και η εικόνα της στον αγρό του Αντώνη Δωξαρά.

Όταν η Αγία Πελαγία ξύπνησε, κατάλαβε ότι η κυρία ήταν η Θεοτόκος. Της γεννήθηκαν όμως αμφιβολίες για το κατά πόσο μπορεί κάτι τέτοιο να συμβαίνει σε εκείνη, την άσημη και ταπεινή, και για το πώς θα έπρεπε να υποφέρει τους χλευασμούς και τις κοροϊδίες του δύσπιστου κόσμου. Έτσι αποφάσισε να μην αναφέρει τίποτα.

Την επόμενη Κυριακή, 16 Ιουλίου 1822, εμφανίζεται ξανά στον ύπνο της η ίδια κυρία, δίνοντας και πάλι την ίδια παραγγελία. Ωστόσο, η μοναχή Πελαγία δεν αναφέρει εκ νέου τίποτα, καθώς είχε πάλι αμφιβολίες. 
Όταν και την τρίτη Κυριακή, 23 Ιουλίου 1822, εμφανίζεται ολοζώντανη η Παναγία στη μοναχή με στεναχωρημένο και αυστηρό ύφος ζητώντας εξηγήσεις γιατί αγνόησε την παραγγελία της, η Αγία Πελαγία αποφασίζει πλέον να προχωρήσει χωρίς να ολιγωρήσει. Την ίδια μέρα, κατέφυγε στην Ηγουμένη η οποία γνωρίζοντας τον ενάρετο βίο της την πίστεψε και επισκέφθηκε τον επίτροπο. 

Ο επίτροπος ειδοποίησε, με την συνοδεία της Πελαγίας, τον Μητροπολίτη Τήνου, ο οποίος προσκάλεσε τον λαό του νησιού στον Μητροπολιτικό ναό των Ταξιαρχών, παρακαλώντας τον να συνδράμει για την ανεύρεση του θαμμένου ιερού ναού, σε χρήμα ή και σε εργασία.

Η εύρεση

Κάθε χωριό της Τήνου είχε αναλάβει να σκάβει με την σειρά, από τις αρχές

Σεπτεμβρίου του 1822. Ωστόσο, δεν βρέθηκε κανένα ίχνος εικόνας, γεγονός που επισκίασε το θετικό κλίμα και οδήγησε τον κόσμο σιγά-σιγά στην εγκατάλειψη του εγχειρήματος. Όσο οι εργασίες δεν έφερναν αποτέλεσμα, ο λαός χλεύαζε και κατηγορούσε την Πελαγία ως ονειροπόλα.

Με δάκρυα στα μάτια η Αγία Πελαγία ζητά την βοήθεια της Θεοτόκου, η οποία της αποκαλύπτει πλέον το ακριβές σημείο στο οποίο ήταν θαμμένη η εικόνα Της. Στις 30 Ιανουαρίου 1823 μ.Χ., μετά από την υπόδειξη της εν λόγω θέσης, η αξίνα του Εμμανουήλ Μάτσα ή Σπανού έπεσε επάνω στην θαυματουργή εικόνα της Παναγιάς.

Η είδηση έφθασε σε κάθε σημείο του νησιού και αμέσως όλοι οι Τήνιοι παράτησαν κάθε ασχολία και έτρεξαν να δουν και να προσκυνήσουν την Ιερά Εικόνα. Επειδή νύχτωνε πήραν μαζί τους όλοι και από ένα λαδοφάναρο και εκείνη τη νύχτα όλα τα σοκάκια και τα μονοπάτια του νησιού γέμισαν φώτα. Η εύρεση της Ιεράς Εικόνας, κατά την διάρκεια της ελληνικής επανάστασης του 1821, θεωρήθηκε καλός οιωνός και το νησί επισκέφτηκαν οι Κολοκοτρώνης, Μιαούλης, Νικηταράς και Μακρυγιάννης, για να προσκυνήσουν τη Παναγία. 

Οι εορτασμοί

Από τότε μαζί με τον εορτασμό της εικόνας καθιερώθηκε και η λαμπαδηφορία γνωστή ως «Φαναράκια», όπου συμμετέχουν όλοι οι Τήνιοι, κάθε 30 Ιανουαρίου. Το απόγευμα της παραμονής, η Αγία Εικόνα μεταφέρεται με πομπή στον κάτω Ναό της Ευρέσεως και τοποθετείται κοντά στο σημείο όπου επί χρόνια βρισκόταν θαμμένη. Στην συνέχεια τελείται μεγάλος εσπερινός με ειδική ακολουθία και το βράδυ γίνεται επίσης ακολουθία που παρακολουθεί πλήθος πιστών. 

Νωρίς το απόγευμα της παραμονής, κόσμος πολύς αρχίζει να συγκεντρώνεται στο μεγάλο προαύλιο της εκκλησίας της Μεγαλόχαρης, κυρίως οι μαθητές όλων των σχολείων της Τήνου, οι οποίοι ξεκινούν από τα σχολεία τους και καταφτάνουν στον περίβολο της Παναγίας με τα φαναράκια τους στα χέρια.

Κάθε Τήνιος έχει το δικό του φαναράκι.

Ξύλινα σκαλιστά φαναράκια που απεικονίζουν την Παναγία, το θρυλικό πλοίο «Έλλη» που τορπιλίστηκε από τους Ιταλούς στο λιμάνι της Τήνου, στις 15 Αυγούστου 1940, και άλλα σχέδια. Τα φαναράκια είναι τυλιγμένα με πολύχρωμες ζελατίνες για να μην σβήνει το κεράκι από τον αέρα. Εξάλλου, για να μην συμβούν απρόοπτα, τα εντυπωσιακά φαναράκια κρέμονται από ψηλά ξύλινα κοντάρια που κρατούν οι κάτοχοί τους. 

Κατά τη λαμπαδηφορία στα σοκάκια της Χώρας σχηματίζεται μια πολύχρωμη λαοθάλασσα και ο νυχτερινός ουρανός φέγγει από τα βεγγαλικά που ρίχνουν τα αγκυροβολημένα πλοία στο λιμάνι, ενώ η πομπή καταλήγει στον Ιερό Ναό των Τριών Ιεραρχών. 

Στη διάρκεια της λαμπαδηφορίας ψάλλεται επίσης από τους μαθητές και όλο τον λαό ο παρακάτω ύμνος: 

«Δεύτε Τήνιοι πολίτες να πανηγυρίσουμε,
εύρεση της Παναγιάς μας όλοι να υμνήσουμε.
Τι χαρμόσυνος ημέρα εις την Τήνο ανατέλλει
και ευχάς η Θεοτόκος εις τον κόσμο αποστέλλει.
Δεύτε κλίνομεν το γόνυ στην Παρθένο ταπεινώς, ευλογίες να μας δίνει δεηθώμεν ευλαβώς.»