Πώς αναδεικνύεται η μοναδικότητα του Κάστρου της Νάξου; Ξεναγήσεις στον μνημειακό πλούτο του!

Αρχαίοι ναοί, ειδώλια και αγάλματα, πύργοι και κάστρα, αρχοντικά και λαϊκά σπίτια ένας  τεράστιος μνημειακός πλούτος που διαμορφώνει  από κοινού το πολιτιστικό τοπίο του  της Νάξου. Η αυθεντικότητα και η μοναδικότητα του Κάστρου της Νάξου συμβάλει τόσο στη ανασύσταση νοερή- διανοητική- της ιστορίας του τόπου όσο και στη σημερινή ανάπτυξη μέσα από την προσέλκυση τουριστών. 

Άλλοτε με κίνητρο την περιέργεια και άλλοτε τα ενδιαφέροντα όπως η μεσαιωνική ιστορία, οι επισκέπτες ανεβαίνουν στο Κάστρο και γοητεύονται από το σύνολο των μνημείων βυζαντινών και μεταβυζαντινών.

Τα μνημεία όμως δεν θα πρέπει να θεωρούνται ως πολιτιστικά αγαθά που προσφέρονται για τουριστική κατανάλωση αλλά και ως φορείς της μνήμης ενός τόπου. Γεγονός που έχει γίνει κατανοητό από την Καθολική Εκκλησία, η οποία εδώ και χρόνια-  τις προηγούμενες χρονιές το επιχείρησε πιλοτικά- προσφέρει ξενάγηση στους επισκέπτες των μνημείων που έχει υπό την προστασία της, δίνοντας καλό παράδειγμα πολιτιστικής διαχείρισης στη Νάξο.

Της Μαρίας Αλιμπέρτη

Καθημερινή πρωί, περίπου 10.30 βρίσκομαι στην πλατεία της Καθολικής Μητρόπολης.  Μια ομάδα επισκεπτών σχηματίζεται και η ξεναγός μας αφηγείται την ιστορία καθώς η περιπλάνησή μας αρχίζει από την Καθολική Αρχιεπισκοπή άλλοτε παλάτι του Σανούδου:

Το Κάστρο ή πιο σωστά Καστροπολιτεία της Νάξου εκτιμάται ότι ιδρύθηκε το1207 από το Μάρκο Σανούδο, όταν φέρεται κατά την προφορική παράδοση να κατέλαβε το βυζαντινό διοικητικό κέντρο- Κάστρο του Απαλίρου  στην ενδοχώρα. Μετά την κατάκτηση συνολικά 17 νησιών του Αιγαίου, ο Μάρκος Σανούδος ίδρυσε το Δουκάτο του Αιγαίου, με έδρα τη Νάξο. Το εν λόγω κάστρο χτίστηκε πάνω στα ερείπια της αρχαίας Ακρόπολης της Νάξου, γι’ αυτό και στην Καθολική Μητρόπολη αλλά και στο υπόλοιπο Κάστρο συναντάμε σπαράγματα από αρχαίους κίονες και ιερά.

Το Κάστρο εκτιμάται ότι είχε σχήμα πεντάγωνου με δώδεκα μεγάλους πύργους, εκ των οποίων σήμερα σώζεται σε καλή κατάσταση ο κυκλικός Πύργος των Κρίσπι που μετονομάστηκε σε πύργο του Γλέζου. Εκεί σήμερα λειτουργεί το Βυζαντινό Μουσείο.

Στο κέντρο του Κάστρου συναντάμε ότι έχει απομείνει από και τον κεντρικό πύργο γνωστό ως Πύργο του Σανούδου, καθώς από τον εν λόγω πύργο λέγεται ότι αγνάντευε όλα τα νησιά που ανήκαν στην επικράτειά του.

Στο Κάστρο υπήρχε πρόσβαση από τρεις πύλες. Σήμερα σώζεται η γνωστή ως Τρανή Πόρτα  με την παλιά ξύλινη πόρτα. Η νοτιοδυτική είσοδος, το «Παραπόρτι»,  η δεύτερη πύλη του κάστρου που οδηγούσε στο Νιο Χωριό, όπου  διέμεναν λιγότερα εύρωστα κοινωνικά στρώματα.

Στο δούκικο παλάτι

Καθώς περπατάμε στο εσωτερικό τη Αρχιεπισκοπής και παρατηρούμε τις πολεμίστρες που υπήρχαν στο οίκημα. Η ματιά μου στέκεται ανάμεσα στα εντυπωσιακά εκθέματα που διαθέτει η μικρή αυτή έκθεση σε μια μοναδική εικόνα της Παναγίας της γαλακτοφορούσας σε μια τρυφερή σκηνή που θηλάζει τον μικρό Χριστό. Η εικόνα της Παναγίας των Χιόνων, μια ακόμη του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, ο εντυπωσιακός επιτάφιος, τα λαμπερά άμφια, τα αξιοπερίεργα εργαλεία για την δημιουργία της όστιας και πολλά άλλα εξάπτουν την φαντασία του επισκέπτη που προσπαθεί να ανασυνθέσει εικόνες της ζωής πριν πολλούς αιώνες στο κάστρο της Νάξου.

Άγιος Αντώνιος

Λίγο πιο κάτω προσπαθώ να δημιουργήσω την εικόνα των μοναχών Καπουτσίνων να βγαίνουν από τους κοιτώνες τους και να προσεύχονται στον Άγιο Αντώνιο της Παδούης. 

Ο εν λόγω ναός δεν ανοίγει συχνά στο κοινό καθώς επλήγη από τους βομβαρδισμούς του 1944 (κατά την τριήμερη μάχη τις Νάξου 15/10/1944) με τον μοναδικό άμβωνα που φέρει την υπογραφή άγνωστου καλλιτέχνη αλλά με επιρροή από τον μεγάλο Τζιότο. Από τα αξιοπρόσεκτα στοιχεία είναι και το οικόσημο του Sforza στο δάπεδο, επιμελητή του ναού.

Καπέλα Καζάτζα

Ακόμη πιο εντυπωσιακή στέκει η Καπέλα Καζάτζα (Ιερού Ναού Αμιάντου Συλλήψεως της Θεοτόκου) ή το δούκικο παρεκκλήσιο- η παράδοση λέει ότι χτίστηκε επί Μάρκου Σανούδου- δίπλα στο σημερινό Αρχαιολογικό Μουσείο, το οποίο υπήρξε το σχολείο των Ιησουιτών και αργότερα η Εμπορική Σχολή που φοίτησε ο Νίκος Καζαντζάκης. 

Στην περίπτωση του δούκικου παρεκκλησίου μια βόμβα που ευτυχώς δεν εξεράγη στάθηκε η αφορμή για να αποκαλυφθεί η γοτθική οροφή μοναδικό αρχιτεκτονικό στοιχείο.

Το λεπτοκεντημένο τέμπλο εκτιμάται βέβαια ότι είναι πολύ ύστερης εποχής του 18^ου αιώνα από τον ίδιο καλλιτέχνη που επιμελήθηκε την  Παναγία τω Χιόνων- ο  οποίος ι.ναός είναι ανοιχτός κι αυτός στο κοινό. Αριστερά ξεχωρίζει ο Λουδοβίκος ο Θ’ , ο οποίος αγιοποιήθηκε από την ρωμαϊκή εκκλησία και οποίος φέρει το λουλούδι «λιλι» σύμβολο των Λουδοβίκων.

Σχολή των Ουρσουλινών

Καθώς στεκόμαστε στο κέντρο του Κάστρου κοιτάζω δεξιά τη Σχολή των Ουρσουλινών  που σήμερα λειτουργεί ως Πολιτιστικό Κέντρο Νάξου και πιο αριστερά το παλιό οικοτροφείο που σήμερα στεγάζει το Πνευματικό-Πολιτιστικό Κέντρο «Αγία Ούρσουλα». 

Καθώς διασχίζουμε τους χώρους του τελευταίου θαυμάζω το αυθεντικό μωσαϊκό, την εντυπωσιακή κουζίνα που έτρεφε τα κορίτσια ευκατάστατων οικογενειών, τα οποία έρχονταν από όλη την Μεσόγειο για να πάρουν καλές σπουδές στη γνωστή Σχολή των Καλογραιών. Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες και τα αναμνηστικά καλλιεργούν ένα αίσθημα νοσταλγίας για εκείνες τις εποχές αθωότητας που ολοκληρώθηκαν με την παύση λειτουργίας της Σχολής το 1973.

 Πρακτικές πληροφορίες

Πρόσβαση και από την πίσω μεριά του Κάστρου (Αγία Κυριακή) με το ασανσέρ  του Πνευματικού Κέντρου Αγίας Ούρσουλας λειτουργεί καθημερινά το πρωί 10.00-14.00 και το βράδυ  19.00-23.30 έως το τέλος της καλοκαιρινής περιόδου.

Ξεναγήσεις 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30

Σημείο εκκίνησης: Πλατεία Καθολικής Μητροπόλεως.

Ώρα επίσκεψης του Ιερού Ναού Αμιάντου Συλλήψεως της Θεοτόκου (Καπέλα): Δευτέρα – Παρασκευή: 10.00– 14.00