Ο σύγχρονος Οδυσσέας του Paul Chan συνομιλεί με τα Κυκλαδικά ειδώλια και την ελληνική αρχαιότητα;

Πέμπτη μεσημέρι, το κέντρο της Αθήνας βράζει αλλά δεν πτοούμε και βρίσκομαι στην ξενάγηση της έκθεση Odysseus and the Bathers στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης νέες παραγωγές αλλά και πρόσφατα έργα του Paul Chan φιλοξενούνται στο μουσείο  που το έχω συνδέσει με τα κυκλαδικά ειδώλια, γεγονός που ερεθίζει την φαντασία μου και την προκαλεί να εξετάσει πως τα έργα σύγχρονη Τέχνης μπορούν να συνομιλήσουν με έργα Τέχνης της Αρχαιότητας. Τελικά ο διάλογος έχει σημεία αναφοράς;

της Μαρίας Αλιμπέρτη

Ο προβληματισμός μου ξεδιπλώνεται καθώς η ευγενέστατη ξεναγός από τον Οργανισμό ΝΕΟΝ μου δίνει τις πρώτες πληροφορίες για τον καλλιτέχνη και τις αντιλήψεις του  γύρω από την έννοια λουόμενοι, όπως ο ίδιος αποκαλεί “breathers” και “bathers”.  Η ματιά μου στέκει στις αφαιρετικές μορφές του Chan, που εμπνεύστηκε από κάποιες άλλες που του κέντρισαν το ενδιαφέρον σε αμερικάνικα βενζινάδικα. Καθώς  η κίνηση τον απασχολούσε πάντα θέλησε να εξελίξει την ενασχόληση του με τα βίντεο μέσα από αυτές τις κινούμενες μορφές.

Τα νάιλον «σώματα» του Chan προσαρμοσμένα σε ανεμιστήρες, ώστε να κάνουν σπασμωδικές κινήσεις, προέρχονται από τα βάθη της Ιστορίας της Τέχνης, από τις λουόμενες, τις μυθολογικές  φιγούρες αλλά και εκείνες που αγαπούσαν να ζωγραφίζουν οι μοντέρνοι του 20^ου αιώνα. Τόσο ο Matisse, τον οποίο ο καλλιτέχνης τον θεωρεί πατέρα του, όσο και ο Cezanne μας χάρισαν υπέροχες λουόμενες μορφές για να  εξωτερικεύσουν σκέψεις γύρω από το σώμα, τη σεξουαλικότητα, τον άνθρωπο και τη φύση. 

Κι όμως, στο μυαλό μου τριγυρίζουν τα σχεδόν άφυλλα  μαρμάρινα κυκλαδικά ειδώλια, πρώτες κατασκευές αφηρημένης Τέχνης, άλλοτε  αναπαριστούν θεούς και άλλοτε θνητούς. Και τι θα πει ειδώλιο; Προέρχεται από το "ειδ- ", δηλαδή από το ρήμα εἴδω, που είναι ενεστώτας του οἶδα , το οποίο σημαίνει γνωρίζω καλά.

Ο Chan θέλησε να δώσει μια νέα ματιά , έναν νέο ορίζοντα πρόσληψης - όρο δανεισμένο από την «αισθητική της πρόσληψης», μια λογοτεχνική κατεύθυνση,  σύμφωνα με τον Hans Robert Jauss, δηλαδή να ανασυγκροτηθεί το νόημα του  παρελθόντος για να μεταφραστεί από τον καλλιτέχνη με μια σύγχρονη καταννόηση: έτσι λοιπόν σε αυτό το εγχείρημα ο  Chan μιλά για τους σημερινούς λουόμενους τους πρόσφυγες. Γι αυτό και οι φιγούρες του συνοδεύονται από σωσίβια, σωστικές κουβέρτες και παπούτσια σαν αυτά που ξεβράζονται στις ακτές.

Και γιατί λοιπόν να μιλήσει- να εκφράσει ένα νέο νόημα μέσα στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης; 
Δεν είναι μόνο η αφαιρετικότητα των μορφών του, το μινιμαλιστικό στοιχείο που ενθαρρύνει τον επισκέπτη του εν λόγω μουσείου να κάνει  αυθόρμητα συνειρμούς και αναγωγές στα κυκλαδικά ειδώλια! Έχει να κάνει με τις αναγνώσεις του ίδιου του καλλιτέχνη που του αρέσκεται να διαβάζει αρχαία ελληνική μυθολογία και φιλοσοφία. Τα έργα δανείζονται στοιχεία από τις αναφορές αρχαίων φιλοσόφων (Αριστοτέλης, Ηράκλειτος) για τη σχέση ανάμεσα στη ζωή (βίο), την ψυχή (anima), το πνεύμα (πνοή) και την κίνηση.
 

Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε ότι η μικρή αυτή έκθεση του Chan κλείνει με την φιγούρα του Οδυσσέα, που ο νόστος τον κυριεύει και θέλει να γυρίσει στην πατρίδα του.  Η  έννοια του πολύτροπου Οδυσσέα , όπως την αποδίδει ο Όμηρος στον πανούργο ήρωά του, και ο Chan με την σειρά του στον καλλιτέχνη που καταφέρνει να μιλήσει για την τεράστια ανθρωπιστική κρίση, κινητοποιώντας το σύμβολο αυτό του αιώνιου ταξιδευτή πρόσφυγα. 

Η έκθεση είναι ανοικτή στο κοινό έως τις 14 Οκτωβρίου.

Προκαθορισμένες οργανωμένες δωρεάν ξεναγήσεις κάθε Τετάρτη (12.00-13.00) και Πέμπτη (18.00-19.00) για το κοινό, και κάθε Σάββατο (12.00-13.00) για παιδιά δημοτικού.