Γνωρίζεις το Ρηνάκι της Πλάκας; Πόσο αντέχει ο ναός στον χρόνο;

Μικρός και ταπεινός ανάμεσα στα επιβλητικά νεοκλασικά κτήρια, κάτω από την στάθμη του δρόμου κρατά όμως  το αγερωχο ύφος του αλλά και την ταπεινότητά του …Το Ρηνάκι  της Πλάκας, ο μικρός ιερός ναός στην οδό Ναυάρχου Νικοδήμου, απέκτησε το όνομα  του λόγω του μικρού μεγέθους του ναού με διαστάσεις 6 επί 6 μέτρα. Στην πραγματικότητα αποτελεί μικρό τμήμα μιας τρίκλιτης βασιλικής  των παλαιοχριστιανικών αιώνων. Ίσως ο πρώτος του λίθος τοποθετήθηκε πιο παλιά και από τον 7ο αιώνα.

Το χαριτωμένο όνομα του ιερού ναού της Αγίας Ειρήνης έχει συνδεθεί με πολλές ιστορίες: Σύμφωνα με τον Δημήτριο Καμπούρογλου στην εκκλησία αυτή προσεύχονταν οι μαθήτριες του Γυμνασίου Χιλλ πριν από τις εξετάσεις γιατί θεωρούσαν την Αγία προστάτιδά τους.

Της Μαρίας Αλιμπέρτη

Ο λιλιπούτειος ναός έρχεται σε επαφή με την πίσω πλευρά του κτηρίου της Αρχιεπισκοπής Αθηνών και περιλαμβάνει εκτός του ναού και μία μικρή διώροφη κατοικία, στην πραγματικότητα βρίσκεται στην αυλή του γραφείου Νεότητας της Αρχιεπισκοπής Αθηνών.  

Καθώς το εκκλησάκι βρίσκεται πολύ κοντά στη μονή της Αγίας Φιλοθέης Μπενιζέλου, η οποία κατεδαφίστηκε το 1890 και στη θέση του ανεγέρθηκε το Μητροπολιτικό Μέγαρο από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Γερμανό Καλλιγά, είναι πολύ πιθανό να ευσταθεί η εικασία ότι ο ναός συνδεόταν με κάποιο τρόπο με την συγκεκριμένη μονή. Όπως αναφέρουν οι  πηγές στο εσωτερικό του μικρού ναού σώζονται γλυπτές παραστάσεις από τον 7ο αιώνα και τοιχογραφίες από τον 12ο και 13ο αιώνα, δηλαδή ίχνη τοιχογραφιών της μέσης βυζαντινής εποχής βρέθηκαν ψηλά στην κόγχη της αψίδας

Προγενέστερα κτίσματα

Στο βάθος του χρόνου  ο συγκεκριμένος τόπος  είχε φιλοξενήσει διάφορες χρήσεις:  Ο αθηναιογράφος Δημήτριος Καμπούρογλου αναφέρει ότι εδώ βρίσκονταν τα ρωμαϊκά λουτρά, στα οποία λούζονταν οι φοιτητές και ανάμεσα σ’ αυτοὺς ο Μέγας Βασίλειος και ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνὸς. Εντοιχισμένα στο δυτικό τοίχο της αυλής και τα τμήμα μικρού μαρμάρινου ραβδωτού κίονα ρωμαϊκής εποχής, που προβάλλει από το δάπεδο της, συνδέουν αορίστως το χώρο αυτό με τα λουτρά. Εκεί μεταγενέστερα εκτιμάται ήταν και τα τουρκικά λουτρά.

Ο ναός

Πρόκειται για ένα μονόχωρο ναό -μαζί με την αψίδα του ιερού- που καλύπτεται σήμερα με  κεραμοσκεπή στέγη. Μάλιστα λέγεται ότι εξωτερικά ήταν επιχρισμένος. Οι δε τοίχοι του είναι κατασκευασμένοι με αργολιθοδομή με μικρούς λίθους, στην οποία έχουν ενσωματωθεί "spolia" από παλαιότερα κτίσματα, όπως ένα θωράκιο στη δυτική πλευρά. Σύμφωνα με τους ειδικούς η ύπαρξη σπολίων του 7ου-8ου αιώνα, τα οποία είναι τοποθετημένα πρόχειρα, σχεδόν ως οικό δομικό υλικό, θεωρείται ότι δεν υπάρχει καμιά σχέση του παρόντος κτηρίου με αυτό από το οποίο προέρχονται, δηλαδή  μπορούν να προέρχονται από διάσπαρτα μέλη παλαιότερων κτηρίων,

από τα οποία υπήρχε πληθώρα στη περιοχή της Πλάκας. Γι’ αυτό καταλήγουν ότι η παρούσα εικόνα του ναού ανήκε σε μια οικοδομική φάση του 9ου αιώνα.

Καθώς  η βάση  του ναού έχει πολύ καλή συναρμογή με τον κορμό του κίονα  εκτιμάται ότι ανήκει στην πρώτη τους χρήση του κτίσματος-  με επιφύλαξη μπορούν να χρονολογηθούν και αυτά στον 7ο-8ο αιώνα .

Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί στον περαστικό ότι στη νότια πλευρά, λόγω της μεγάλης υψομετρικής διαφοράς με το δρόμο, το παράθυρο του ναού βρίσκεται στη ίδια περίπου στάθμη με το πεζοδρόμιο, μετά την ολοκλήρωση της χάραξης της οδού Ναυάρχου Νικόδημου κατά το 19ο αιώνα.

πηγές:

https://ejournals.epublishing.ekt.gr , http://www.athensattica.gr https://plakadiadromes.webnode.gr