Γιατί οι οι Αθηναίοι αποκαλούσαν «Μεγάλη Κυρία» ή «Σεβάσμια Κυρία» την Ελιά του Πλάτωνα;

«Μεγάλη Κυρία» ή «Σεβάσμια Κυρία» αποκαλούσαν παλιά οι Αθηναίοι την Ελιά του Πλάτωνα, μια υπεραιωνόβια ελιά, που ήταν ριζωμένη στην περιοχή της αρχαίας Ακαδημίας Πλάτωνος, επί της Ιεράς Οδού, λίγο μετά τον Βοτανικό Κήπο και πριν την γέφυρα του Κηφισού, μεταξύ των αριθμών 89-91. Σύμφωνα με την παράδοση, ο μεγάλος Έλληνας φιλόσοφος δίδασκε στη σκιά του εν λόγω δέντρου τους μαθητές του, κατά τον 5ο αιώνα π. Χ..

Του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου 

Η ελιά θεωρήθηκε ως το τελευταίο απομεινάρι των δενδροστοιχιών της αρχαίας Ακαδημίας, ωστόσο δεν υπάρχει ιστορική πηγή που να τεκμηριώνει κάτι τέτοιο (η ονομασία της επικράτησε από την ομώνυμη επιγραφή παλαιού καφενείου έναντι αυτής). Από τα μέσα του 19ου αιώνα,  η ελιά χαρακτηριζόταν από τους Αθηναίους και ως «ελαία του Περικλέους». 

Χαρακτηριστική ήταν η περίμετρος του κορμού της ιστορικής ελιάς, που έφθανε τα έξι μέτρα, πλην όμως το ύψος του δέντρου δεν ήταν ιδιαίτερα μεγάλο. Στη βάση του κορμού έφερε και μεγάλη σπηλαιώδη διαμόρφωση (κουφάλα), στην οποία κατέφευγαν πολλά μικρόσωμα ζώα.

Παλαιότερα, τους λίγους καρπούς της ελιάς αυτής συνέλεγαν οι πλησίον αυτής καταστηματάρχες που πρόσφεραν στους ξένους πελάτες τους ως "Ελιές του Πλάτωνα". Κάποιος δε εξ αυτών καταστηματάρχης, σύμφωνα με διηγήσεις παροικούντων, επιμελούμενος τη συλλογή τους και τοποθέτησή τους σε βαζάκια με καλλιτεχνική συσκευασία έστελνε σε διάφορους φίλους του στο εξωτερικό με συνοδευτικά ενθουσιώδη γράμματα περί της προέλευσής τους.

 Μάλιστα είχε ζητήσει από τον ακαδημαϊκό Δ. Καμπούρογλου και τον τότε καθηγητή της βοτανικής στην Αθήνα να του χορηγήσουν σχετικές βεβαιώσεις ως πιστοποιήσεις περί της προέλευσης αυτών. Βέβαια οι παραπάνω δεν χορήγησαν τέτοιες βεβαιώσεις και ο επίδοξος επιχειρηματίας κέρδισε μόνο τα θερμά συγχαρητήρια γράμματα πολλών φιλελλήνων του εξωτερικού αντί "τα σακούλια με τα δολάρια" που περίμενε.

Ο Δήμος Αθηναίων, προκειμένου να διασώσει το ιερό αυτό δένδρο, προκάλεσε σχετικό διάταγμα απαλλοτρίωσης του πέριξ χώρου προς καλλωπισμό και ανάδειξη, μετά μάλιστα από σχετικό αίτημα της "Ένωσης Αθηναίων του τόπου". Η Ελιά του Πλάτωνα ανακηρύχθηκε ιστορικό μνημείο, όμως λόγω του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που ξέσπασε και της κατοχής που ακολούθησε, οι εργασίες δεν πραγματοποιήθηκαν. 

Παρά ταύτα, με μέριμνα του γιατρού Δημητρίου Κουλούκη, τοποθετήθηκε ένα καλαίσθητο περιμετρικό κιγκλίδωμα για την προστασία της ελιάς.

Στις 7 Οκτωβρίου 1976, επέπεσε στην ελιά του Πλάτωνα λεωφορείο προκαλώντας στον κορμό μεγάλη ζημιά όπου και αποφασίστηκε η μεταφορά του ιερού δένδρου σε κτήριο του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, (πρώην Γεωπονική Σχολή), όπου και φυλάσσεται σε ιδιαίτερη κατασκευασμένη προθήκη.

Στη θέση του παλαιού ελαιόδεντρου φυτεύτηκε νεότερο, το οποίο είχε τη μορφή τριών κορμών. Ο ένας από αυτούς τους κορμούς, ο οποίος είχε, εν τω μεταξύ, απονεκρωθεί, εκλάπη την 6η Ιανουαρίου 2013 από αγνώστους. Οι δύο ζωντανοί κορμοί παραμένουν ανέπαφοι.

Τον Ιανουάριο του 2013, η Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς διέψευσε σχετικό δημοσίευμα που αναπαρήγαγαν πολλά μέσα ενημέρωσης, ότι κάποιοι κατέστρεψαν την ελιά για καυσόξυλα, υπενθυμίζοντας σχετικά την φύλαξή της στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο.

Πηγές 

Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου, τόμος 6ος, σελ. 528

https://www.tilestwra.com

Εφημερίδα "Η Ναυτεμπορική", φ.19 Ιανουαρίου 2013, σελ. 62