40.000 θεατές φιλοξενούσε
το στάδιο της Αρχαίας Νεμέας με στίβο που καταλάμβανε 178 μέτρα! Ένα μνημείο που ίσως λίγοι συσχετίζουν με
την πόλη της αρχαιότητας, η οποία έμεινε γνωστή στην αιωνιότητα από το μυθικό
λιοντάρι που σκότωσε ο Ηρακλής.
Περισσότεροι θα την γνωρίζουν για τα εύγευστα
κρασιά της αλλά οι πιο ανήσυχοι ταξιδιώτες θα την λατρέψουν για σημερινό
αρχαιολογικό χώρο της στον δεσπόζει ο
ναός του Νεμείου Διός, από πωρόλιθο,
δείγμα του τέλους της κλασικής εποχής και της μετάβασης στην ελληνιστική
περίοδο. Η ιδιαιτερότητα αυτού του ναού είναι ότι είχε σκοπό την εξυπηρέτηση
των τοπικών αγώνων και ήταν αφιερωμένος σε έναν «διαφορετικό» Δία.
Του Ανδρέα Π. Αναγνωστόπουλου
Ναός του Νεμείου Διός
Επίκεντρο του αρχαίου οικοδομικού προγράμματος στη Νεμέα
ήταν ο Ναός του Νεμείου Διός, τρεις
από τις κολώνες του οποίου συνέχισαν να παραμένουν όρθιες από την εποχή της
κατασκευής τους. Πρέπει να διευκρινιστεί ότι ο Νέμειος Δίας δεν ταυτίζεται με
τον Ολύμπιο Δία.
Ο δεύτερος είναι ο
επιρρεπής σε έρωτες βασιλιάς των θεών. Ο πρώτος είναι ο θεός των βοσκών και της
κτηνοτροφίας, σύμβολο της κοιλάδας της Νεμέας ως τόπου μη καλλιεργήσιμου, αλλά
κατάλληλου για βοσκή.
Ο ναός ανήκει στο τέλος της εποχής του Κλασικού Δωρικού ρυθμού και στην αρχή της
νέας Ελληνιστικής τάσης. Έχει έξι κίονες στις μικρές πλευρές και δώδεκα
στις μεγάλες. Παράλληλα, έχει μια επέκταση του εσωτερικού χώρου, που
αντιπροσωπεύει το άδυτον (μη προσβάσιμο απαγορευμένο χώρο), το οποίο
περιλαμβάνει μια υπόγεια κρύπτη άγνωστης χρήσης.
Μπροστά (ανατολικά) από το άδυτον, η εσωτερική
κιονοστοιχία αποτελείται από 14 κίονες
κορινθιακού ρυθμού που εδράζονται στο δάπεδο και φέρουν σε δεύτερο όροφο
Ιωνικούς κίονες – πρόκειται για ένα από τα πρώτα αρχαία οικοδομήματα που
συνδυάζουν και τους τρεις αρχιτεκτονικούς ρυθμούς.
Τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε εξέλιξη ένα πρόγραμμα
αναστήλωσης του ναού του Διός. Έτσι, μέχρι
το 2002, αναστηλώθηκαν και προστέθηκαν στις τρεις αρχικές κολόνες άλλες
δύο, ενώ τέσσερις ακόμα προστέθηκαν το 2011.
Ο ναός του Νεμείου Διός βρίσκεται στο κέντρο του Ιερού του Διός, που περιελάβανε μια
σειρά από κτίρια και μνημεία, τα οποία χρησιμοποιούνταν για τις λατρευτικές και
αθλητικές εκδηλώσεις των αρχαίων Αγώνων. Κυριότερο από αυτά ήταν ο επιμήκης
βωμός ανατολικά του ναού. Εδώ οι αθλητές και οι προσκυνητές έφερναν ζώα για να τα θυσιάσουν στο Δία, με την ελπίδα να
εισακουσθούν οι προσευχές τους.
Στάδιο
Το αρχαίο Στάδιο
της Νεμέας κατασκευάστηκε περί το 330 π.Χ.. Έχει ομοιότητα με άλλα στάδια
της Πρώιμης Ελληνιστικής περιόδου,
όπως αυτά της Ολυμπίας και της Αθήνας,
τα οποία εν μέρει εκμεταλλεύονταν τη μορφή του φυσικού εδάφους και εν μέρει
ήταν τεχνητά. Στην περίπτωση της Νεμέας, η νότια κυρτή απόληξη του σταδίου
είναι σκαμμένη μεταξύ δύο κορυφογραμμών.
Το συνολικό μήκος του στίβου, όπως και σε άλλους αρχαίους
στίβους, ήταν 600 πόδια. Το πόδι
ωστόσο διέφερε σε μήκος από τόπο σε τόπο. Στην Ολυμπία ήταν ίσο με 0,32 μέτρα. Στη Νεμέα ισοδυναμούσε
με 0.29 μέτρα (όσο περίπου και το πόδι
στους Δελφούς). Έτσι, το συνολικό μήκος του στίβου στη Νεμέα ήταν 178 μέτρα, ενώ το μήκος του στίβου της
Ολυμπίας ήταν 192 μέτρα.
Στο διατηρημένο νότιο άκρο υπάρχει μια τυπική γραμμή εκκίνησης (βαλβίς), με
διπλές αυλακώσεις και εγκοπές που όριζαν στη γραμμή και στο στίβο 12 λωρίδες. Αυτές οι λωρίδες αργότερα στένεψαν από μια
δεύτερη σειρά εγκοπών που δημιουργήθηκε, όταν προστέθηκαν, στις δύο άκρες της γραμμής, υποδοχές για τις βάσεις της ύσπληγος, του
μηχανισμού εκκίνησης.
Ο στίβος, από φυσικού του, αποτελείται από γκριζοπράσινο πηλό, προϊόν εκσκαφής
φυσικού υποστρώματος συμπαγούς αργίλου, που ξεθωριάζει σε κιτρινόλευκο με τον καλοκαιρινό ήλιο.
Μυθολογία
Ένας από τους πιο σεβάσμιους μύθους της αρχαίας Ελλάδας
είναι ο πρώτος άθλος του Ηρακλή να σκοτώσει το λιοντάρι της Νεμέας. Το δέρμα αυτού του θηρίου ήταν αδιαπέραστο
και ο Ηρακλής αναγκάστηκε να παλέψει μαζί του και τελικά να το πνίξει.
Χρησιμοποιώντας τα νύχια του ίδιου του λιονταριού, κατάφερε να του αφαιρέσει τη
λεοντή και τη φόρεσε σαν πανωφόρι.
Είναι αξιοσημείωτο ότι οι βασιλείς της Μακεδονίας, οι οποίοι αποδέχονταν αργειακή καταγωγή από τον Ηρακλή,
απεικονίζονταν φορώντας την ίδια λεοντή, όπως ο Μέγας Αλέξανδρος, που εμφανίζεται με την λεοντή στην αποκαλούμενη
Σαρκοφάγο του Αλεξάνδρου.
Ιστορία
Πρώτες μαρτυρίες για οικισμό στην περιοχή υπάρχουν το 1500 π.Χ. στο ύψωμα Τσουγκίζα. Τον 10ο αιώνα π.Χ. κτίζεται, σε απόσταση 3 χλμ. από τη Νεμέα, η πόλη
Φλειούς που άκμασε τον 6ο αιώνα π.Χ.
Τουλάχιστον από το
576 π.Χ. υπήρχε το ονομαστό ιερό του Δία. Στον περιβάλλοντα χώρο του ναού
υπήρχαν ξενώνας, λουτρό και το στάδιο, όπου εκεί διεξάγονταν από το 573 π.Χ. τακτικά, κάθε 2 χρόνια, τα Νέμεα.
Πράγματι, μία από τις πιο πρώιμες επιγραφές αναφέρει
τέσσερις νίκες, στο άθλημα παγκράτιο, ενός εντόπιου αθλητή, ήδη από το 567 π.Χ..
Μουσείο
Το Αρχαιολογικό
Μουσείο Νεμέας κατασκευάστηκε στα πλαίσια του ανασκαφικού προγράμματος του
Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας. Παραδόθηκε επισήμως στο Ελληνικό Κράτος στις 28 Μαΐου 1984.
Μεγάλα παράθυρα στον κύριο εκθεσιακό χώρο επιτρέπουν στον
επισκέπτη να συγκρίνει τα απομεινάρια που βρίσκονται στον αρχαιολογικό χώρο με
μακέτες που παρουσιάζουν τη Νεμέα του
300 π.Χ. και του 500 μ.Χ..
Στις συλλογές του
μουσείου περιλαμβάνονται:
- Συλλογή απόψεων
της Νεμέας από περιηγητές - επισκέπτες του 18ου και 20ου αιώνα,
- Συλλογή νομισμάτων
αρχαίων επισκεπτών της Νεμέας,
- Συλλογή αντικειμένων
σχετικά με αθλητικές δραστηριότητες της Νεμέας,
- Προϊστορικά ευρήματα (κεραμικά,
εργαλεία, όπλα κ.τ.λ.) από προϊστορικές θέσεις στην περιοχή,
- Συλλογή αγγείων και
κοσμημάτων από το μυκηναϊκό νεκροταφείο στα Αηδόνια και από τον οικισμό στην
Αγία Ειρήνη,
- Συλλογή αρχιτεκτονικών
μελών μνημείων αρχαιολογικού χώρου,
- Συλλογή Επιγραφών (από
Νεμέα, Φλιούντα και Πετρί).
Πηγές
Στέφανος Γ. Μίλλερ, Νεμέα. Οδηγός Αρχαιολογικού Χώρου και
Μουσείου (Υπουργείο Πολιτισμού, Αθήνα 2004).
«Νέμεα ή Νέμεια». Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας
και Πολιτισμού, 2011
Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή, Αθήνα: Τεγόπουλος - Μανιατέας. 1996
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου