culturelovers: Ο μυστηριώδης κυκλικός χώρος Κρομμυώνας: Ποια είναι η ιστορία της αρχαίας κώμης

"ἡ δὲ Κρομμυὼν ἔστι κώμη τῆς Κορινθίας, πρότερον δὲ τῆς Μεγαρίδος..."

Στράβων, Γεωγραφικά, Βιβλίο Η'

Του Ανδρέα Π. Αναγνωστόπουλου

Μόλις στα μέσα του εικοστού αιώνα, η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως τα ερείπια της αρχαίας Κρομμυώνας, στην τοποθεσία όπου βρίσκεται η γνωστή σύγχρονη κωμόπολη Άγιοι Θεόδωροι, εντός του σημερινού νομού Κορινθίας. Σύμφωνα με τον σπουδαίο αρχαίο Έλληνα γεωγράφο Στράβωνα, όλη η παραλιακή περιοχή του Σαρωνικού από την μεριά της Μεγαρίδας αλλά και ο κόλπος της Ελευσίνας αποκαλούνταν Κρομμυώνα. Μέχρι τον 6ο αιώνα π.Χ., η ομώνυμη πόλη ανήκε στα Μέγαρα, κατόπιν όμως περιήλθε στη Κόρινθο.

Αρχαιολογικός χώρος - ευρήματα

Σημαντικά κατάλοιπα της αρχαίας κώμης εντοπίστηκαν στη βόρεια πλευρά των Αγίων Θεοδώρων, στο ύψος του Γυμνασίου-Λυκείου της κωμόπολης, κατά τις ανασκαφές που έγιναν το χρονικό διάστημα 1961-1962, καθώς και το 1992, με αφορμή τη διάνοιξη και την μεταγενέστερη διαπλάτυνση της Νέας Εθνικής Οδού Αθηνών-Κορίνθου. Οι αρχαιολόγοι αποκάλυψαν μεγάλο νεκροταφείο των γεωμετρικών χρόνων (8ος αιώνας π.Χ.) με τάφους που περιείχαν πλούσια κτερίσματα.

Παράλληλα, ήρθαν στο φως οδοί, θεμέλια οικιών, δάπεδα οικιών κατασκευασμένα από ασβεστοκονίαμα και βότσαλα, αλλά και κατάλοιπα κεραμικών εργαστηρίων της υστεροκλασικής-ελληνιστικής περιόδου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στη Κρομμυώνα βρέθηκε ένας μοναδικός κυκλικός χώρος, που δημιουργήθηκε περί τα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. Ο θεατροειδής χώρος έχει πλακόστρωτο δάπεδο και έντεκα σειρές κτιστών βαθμίδων. Μολονότι δεν έχει διευκρινιστεί ακόμη η χρήση του, ενδεχομένως πρόκειται για βουλευτήριο της αρχαίας κώμης, λατρευτικό χώρο ή μικρό θέατρο.

Η χρονολόγηση του εν λόγω οικοδομήματος ανάγεται στους ύστερους αρχαϊκούς χρόνους (530 -490/480 π.Χ.) και κατ’επέκταση αποτελεί ένα από τα πρωϊμότερα δείγματα μόνιμης κτιστής θεατροειδούς κατασκευής. Αν ο χώρος αυτός ήταν βουλευτήριο, ένα τέτοιο κτίσμα υποδηλώνει οργανωμένη πολιτεία ήδη από τα Αρχαϊκά χρόνια.

Εκτός από τα αρχαία κτίσματα, πολλά ήταν και τα αρχαία αντικείμενα που ανακαλύφθηκαν στη Κρομμυώνα. Μεταξύ των ευρημάτων ξεχωρίζει ένα άγαλμα του θεού Απόλλωνα, αγγεία και πλούσια κεραμική, η οποία φέρει έντονες επιρροές από την αρχαία Κόρινθο.

Ονομασία - μυθολογία

Υπάρχουν δύο εκδοχές για το όνομα της αρχαίας Κρομμυώνας: η πρώτα αναφέρει ότι προέρχεται από το αρχαίο όνομα των κρεμμυδιών (κρομμύων) τα οποία παράγονταν άφθονα στην περιοχή. Η δεύτερη εκδοχή, σύμφωνα με τον σπουδαίο Έλληνα περιηγητή της αρχαιότητας, Παυσανία, είναι ότι η πόλη πήρε το όνομα της από τον Κρόμμο, γιο του Ποσειδώνα.

Επίσης, η περιοχή είναι γνωστή από τον μύθο της Φαίας, το τέρας που σκοτώθηκε από τον Αθηναίο ήρωα Θησέα κατά την διαδρομή του από την Τροιζήνα προς την Αθήνα. Σύμφωνα με την μυθολογία, ο Θησέας, αφού έφυγε από την Τροιζήνα για να συναντήσει τον Αθηναίο βασιλιά, Αιγέα, εξολόθρευσε στο δρόμο προς την Αθήνα όσους λυμαίνονταν τις περιοχές από τις οποίες διερχόταν.

Ιστορία

Η Κρομμυώνα, χτισμένη στην ανατολική πλευρά της περιοχής του Ισθμού, κάτω από τα Γεράνεια Όρη και κοντά στην Μεγαρίδα, κατοικήθηκε αδιάλειπτα από την γεωμετρική έως τη βυζαντινή εποχή. Η ενασχόληση των κατοίκων με την ναυτιλία και το εμπόριο οδήγησαν γρήγορα την αρχαία κώμη σε ακμή.

Επιπλέον, η στρατηγικής σημασίας γεωγραφική της θέση προκάλεσε την εμπλοκή της σε σημαντικά ιστορικά γεγονότα, ενώ κατά περιόδους βρέθηκε υπό την κυριαρχία διαφορετικών ισχυρών δυνάμεων της αρχαίας Ελλάδας. Ο Ξενοφών αναφέρει πως υπήρξε τειχισμένη κώμη, προφανώς λόγω της θέσης της στο μέσον της αρχαίας παραλιακής οδού, που οδηγούσε από τα Μέγαρα στη Κόρινθο.

Κατά τον 7ο και 6ο αιώνα π.Χ., η κώμη ανήκε στους Μεγαρείς, ενώ μετά τον 6ο αιώνα π.Χ. περιήλθε στους Κορινθίους. Το 425 π.Χ, κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, κατελήφθη από τους Αθηναίους, στην προσπάθεια των τελευταίων να ελέγξουν τον Ισθμό. Κατά τον Κορινθιακό Πόλεμο, οι Σπαρτιάτες εγκατέστησαν εκεί ισχυρό οχυρό (393 π.Χ.). Από την ρωμαϊκή έως τη βυζαντινή περίοδο φαίνεται ότι η κώμη μετατοπίζεται νοτιότερα κοντά στο λιμάνι, το οποίο ήταν σε χρήση καθ' όλη την διάρκεια ζωής του οικισμού.