Sammy Baloji στο ΕΜΣΤ: Η αποικιοκρατία μέσα από χάλκινα αρνητικά και ψηφιακή μνήμη

Πώς αφηγείται η Δύση την ιστορία; Με βλέμμα παγωμένο, στημένο στο πρόσωπο του ηγέτη; Πώς η υπεροχή μαθαίνει να στέκεται πάνω στους «διαφορετικούς»; Στην έκθεση του Sammy Baloji στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, οι ερωτήσεις δεν αναζητούν απαντήσεις — γίνονται εμπειρία. Εδώ, η ιστορία δεν αναπαριστάται· παίζεται ξανά, με νήματα μνήμης, πένθους και επιβίωσης.

Η Ιστορία ως όριο: αποικιοκρατία, σύνορα και πολιτισμική αποσύνδεση

Η έκθεση εστιάζει στις επιπτώσεις της αποικιοκρατίας στην Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό — από τις γεωργικές πειραματικές πρακτικές των Βέλγων, ως την οικειοποίηση των αφρικανικών πόρων. Οι αεροφωτογραφίες φανερώνουν την αποτύπωση «νοητών» συνόρων, ενώ μέσα στον εκθεσιακό χώρο, ο ίδιος ο καλλιτέχνης περιγράφει τα τεχνητά  αδιέξοδα που επέβαλλε το καθεστώς: περιορισμούς που δεν είναι μόνο χωρικοί, αλλά και ιστορικοί, πολιτικοί και υπαρξιακοί.

Χάλκινα αρνητικά και ψηφιακή γνώση: η αποδόμηση των πολιτισμικών κωδίκων

Οι περίτεχνες γεωμετρικές μπορντούρες, που βρέθηκαν στις εθνογραφικές συλλογές της Δύσης, μεταμορφώνονται σε χάλκινα αρνητικά, υπενθυμίζοντας την τεχνική και πολιτισμική εκμετάλλευση του Κονγκό. Ο χαλκός δεν είναι μόνο υλικό — είναι ιστορία, είναι τεχνολογία, είναι διαρκής εξόρυξη και κώδικας. Ο Baloji τα συσχετίζει με τον δυαδικό τρόπο σκέψης των σύγχρονων ψηφιακών τεχνολογιών: γνώση ως σύμβολο, σύμβολο ως εξουσία.

Ανάμεσα στη Σελήνη και τα αρχεία: το προσωπικό και συλλογικό πένθος

Η έκθεση περιλαμβάνει φιλμ που ανήκουν σε ερευνητικά και ηθικά πρότζεκτ, όπως εκείνα του Museo delle Cavitation στη Ρώμη. Με υλικά όπως βελούδινη επιφάνεια, γαλλιλές επιγραφές και σεληνιακά ανάγλυφα, ο Baloji κατασκευάζει χώρους  εκεί που η μνήμη δεν είναι αντικείμενο, αλλά χειρονομία. Ο θεατής δεν περιηγείται απλώς — καλείται να δει την ιστορία με μάτια δικά του.

Πως θα ανακαλύψετε το ΕΜΣΤ- Πρόταση περιήγησης σε εικονική έκθεση

 

Σε διαδικτυακή πλοήγηση μας καλεί το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης χάρη στη νέα του ιστοσελίδα.

Ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει το συνεχώς εμπλουτιζόμενο υλικό του ΕΜΣΤ,  τις εξελίξεις και τις δράσεις καθώς και να ενημερωθεί για την ιστορία του. Ο σχεδιασμός ευνοεί την εύκολη πρόσβαση στο περιεχόμενο  από κάθε συσκευή.

Στην ιστοσελίδα www.emst.gr/emst-timeline διατίθενται ντοκουμέντα από την  πορεία των 20 χρόνων του ΕΜΣΤ, καθώς τις εκθέσεις, τις δράσεις, τα εκπαιδευτικά προγράμματα και τις συνεργασίες του, αποτυπώνεται σε αυτό το Ψηφιακό Χρονολόγιο, βάση του οποίου αποτέλεσε η έκθεση ΕΜΣΤ Ανοιχτό.

Μπορεί τα μουσεία ακόμη να είναι κλειστά λόγω πανδημίας, αλλά τα περισσότερα έχουν φροντίζει να «θαμποφεύγει» η φλόγα της Τέχνης και να δείχνει το μονοπάτι της ψυχικής ανάτασης για τους φιλότεχνους με διαδικτυακές εκθέσεις. Μια τέτοια περίπτωση είναι η περιοδική έκθεση UBUNTU που φιλοξενεί το ΕΜΣΤ εδώ και μήνες, η οποία... ακονίζει την σκέψη για κοινωνικά και πάντα επίκαιρα ζητήματα.

Μέσα από τη σελίδα του ο επισκέπτης μπορεί να «γλιστρήσει» στις αίθουσες της  έκθεσης UBUNTU https://harrydavidartcollection.org/ubuntu-virtual-exhibition-tour/ και να ερμηνεύσει με τον δικό του τρόπο τον νοτιοαφρικανικό όρο που σημαίνει στην γλώσσα μας «ανθρωπιά» ή «ανθρωπότητα» και να απολαύσει τα έργα από την συλλογή του Χάρη Δαυίδ. 

Τα έργα της συλλογής απηχούν την πολιτική, ιστορική  και πολιτισμική πολυφωνία, η οποία χαρακτηρίζει την μετα-αποικιοκρατική Αφρική, όπως αναφέρεται στο εισαγωγικό κείμενο της έκθεσης. Με την οπτική της συλλογικότητας έκθεση αναμοχλεύει  τα θέματα των φυλετικών και άλλων διακρίσεων. 

Οι καλλιτέχνες  της Αφρικανικής Ηπείρου και της Αφρικανικής Διασποράς προσπαθούν να μεσολαβήσουν στην κατανόηση θεμάτων όπως είναι η δουλεία , ο πόλεμος, η πείνα, η μετανάστευση κ.ά. Στις πέντε αίθουσες τις οποίες έχουν φροντίσει πέντε επιμελητές, ξεχωριστά ο καθένας την καθεμία που  ξεχωρίζει η σύγχρονη εκδοχή της Νίκης της Σαμοθράκης, το κολλάζ με κυρίαρχο στοιχείο τις μάσκες και ο κατεστραμμένος θρόνος του Rashid Johnson, το γλυπτό που θυμίζει λόγω ανάρτησης σκίαχτρο του Kader Attia , το τοτεμ από ύφασμα «Bale Variant No 0023) του Shhinique Smith, οι εντυπωσιακές μάσκες του Romuald Hazoume κ.ά;.

 

Συμμετέχοντες καλλιτέχνες Ifeoma Anyaeji, Lyle Ashton Harris, Κader Attia, Sanford Biggers, Virginia Chihota, Godfried Donkor, Ibrahim El-Salahi, Andrew Esiebo, Mary Evans, Ellen Gallagher, Theaster Gates, Lauren Halsey, Romuald Hazoumè, Lubaina Himid, Kudzanai-Violet Hwami, Taiye Idahor, Rashid Johnson, Moshekwa Langa, Kemang Wa Lehulere, Senzeni Marasela, Mohau Modisakeng, Meleko Mokgosi, Zanele Muholi, Wangechi Mutu, Kori Newkirk,Toyin Ojih Odutola, Chris Ofili, Pamela Phatsimo Sunstrum,Tschabalala Self, Yinka Shonibare, Shinique Smith, Hank Willis Thomas, Kara Walker, Lynette Yiadom-Boakye

 

Επιμέλεια: Osei Bonsu, Rashid Johnson, Elvira Dyangani Ose, Emily Tsingo, Burkhard Varnholt
Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός: Stephania Kallos, Abby Turin (αρχιτεκτονικό γραφείο Kallos Turin)

 

 

Παίζοντας στο μουσείο, ενώ μένουμε σπίτι! Μουσεία που παρέχουν εκπαιδευτικό υλικό για παιδιά

Ευχάριστο ελεύθερο χρόνο προσφέρουν δωρεάν σε μικρούς και μεγάλους μέσα από εκπαιδευτικές δράσεις μουσεία της χώρας! 
Τέτοιες ευκαιρίες μπορούμε να βρούμε στα: Μουσείο Ακρόπολης, Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Βυζαντινό & Χριστιανικό Μουσείο, Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας Κώστα Κοτσανά

Ανάλογα με τα ενδιαφέροντά μας επιλέγουμε:

Το Μουσείο Ακρόπολης διαθέτει στο κοινό υλικό. Αυτό που φαντάζει πιο διασκεδαστικό είναι το παιχνίδι της ζωγραφικής με την Πεπλοφότο.Οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να διαλέξουν το πινέλο και τα χρώματα και να χρωματίσουν ψηφιακά το άγαλμα της Πεπλοφόρου. Δίνεται η δυνατότητα στο χρήστη να αποθηκεύσει ή και να εκτυπώσει το έργο του.

Βρείτε την εφαρμογή και περισσότερες πληροφορίες στη σελίδα του Μουσείου.Acropolis Museum - Μουσείο Ακρόπολης: Διαλέξτε το πινέλο και τα χρώματα και «Χρωματίστε την Πεπλοφόρο» εδώ: https://www.theacropolismuseum.gr/peploforos/

 Επίσης δράσεις του μουσείου μπορείτε να δείτε http://www.parthenonfrieze.gr/home και http://www.theacropolismuseum.gr/el/content/ekpaideftiko-yliko

Μέσα από αυτό το έντυπο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης: βλέπω-παίζω-ανακαλύπτω με τη Σύγχρονη Τέχνη θα έχετε τη δυνατότητα να επισκεφτείτε μερικά από τα έργα που παρουσιάζονται στη μόνιμη συλλογή του. Παιδιά και γονείς θα μάθουν, θα αναρωτηθούν και στη συνέχεια θα δημιουργήσουμε δικά μας έργα. μhttps://www.emst.gr/training/ekpedevtiko-yliko

Το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο παρέχει δωρεάν εκπαιδευτικό υλικό με μια σειρά εντύπων καθοδηγημένης επίσκεψης και εκπαιδευτικών φυλλαδίων για τους νεαρούς επισκέπτες, τα οποία πλαισιώνουν τις εκπαιδευτικές δράσεις του μουσείου και οργανώνονται γύρω από διαφορετικές θεματικές.
Για παράδειγμα, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν:

• Το πολύπτυχο έντυπο καθοδηγημένης πορείας με τίτλο «Βυζαντινών πράγματα». 

• Το εκπαιδευτικό φυλλάδιο με τίτλο «Η τέχνη της συντήρησης ή συντηρώντας την τέχνη».

• Τις καρτέλες χαρτοκοπτικής και ζωγραφικής με θέμα τη Γέννηση.

 Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο: https://www.byzantinemuseum.gr/el/educational_programme_dept/resources/

Στο πλαίσιο του #ΜένουμεΣπίτι  το Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας
Κώστα Κοτσανά ετοίμασε τη δράση: ανακαλύπτω – φτιάχνω – παίζω με οδηγό τα παιχνίδια των αρχαίων Ελλήνων: δείτε το βίντεο και φτάξτε μόνοι σας το «Οστομάχιον του Αρχιμήδη», το πρώτο παζλ της Ιστορίας! Δείτε το βίντεο  https://www.facebook.com/watch/?v=664442144358144

Κωδικός πρόσβασης Μ.Ε.Σ.Α. – ΕΜΣΤ: Όταν η Τέχνη “λιώνει” τα σίδερα της φυλακής με προορισμό την ΕΞΟΔΟ…

Ρεπορτάζ: Βίκυ Καλοφωτιά

Πάντοτε, μπαίνοντας σε έναν χώρο, αν συγκεντρωθείς στους ψιθύρους που βγαίνουν από την κρυψώνα τους πίσω από κάθε του γωνιά, νιώθεις το παραμικρό γύρω σου να σου μιλάει. Να έχει φωνή. Να εκπέμπει δυνατά κύματα ενέργειας και τα κύματα αυτά να αποκτούν με τη φαντασία σου, χέρια, που τεντώνονται τόσο όσο χρειάζεται για να σε φτάσουν. Να εισχωρήσουν στην καρδιά σου, στο μυαλό σου, σε όλο σου το Είναι. Και τότε αρχίζουν να σε μυούν στο δικό τους κώδικα επικοινωνίας. Τότε είναι που αρχίζουν σιγά-σιγά να σου αποκαλύπτουν τα μάτια τους, το βλέμμα τους, το πρόσωπό τους…

 

Αυτή τη διαδρομή ακολούθησε η σκέψη μου πρόσφατα, όταν πραγματοποίησα το πρώτο μου βήμα μέσα σε έναν τέτοιο χώρο, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης που φιλοξενεί εντός του ένα άλλο μουσείο. Το Μ.Ε.Σ.Α. ή αλλιώς Μουσείο Ελεύθερης Σκέψης Ανθρώπων, που δηλώνει αποφασιστικά το παρών σε κάθε του εκατοστό. Με κάθε του εκατοστό να πραγματοποιεί ταλάντωση δίνοντας με θάρρος και τσαγανό το 100% της έντασης και της δυναμικής του. Σε έναν χώρο που ακόμη κι αν φαινομενικά δεν ακούγεται τίποτε, κι όμως όλα γύρω σου κραυγάζουν, διεκδικούν, τονίζουν, απαιτούν. Την ανάγκη του ανθρώπου για έκφραση, δράση, ανάσα, ελευθερία! Ελευθερία! Ελευθερία! Έξοδος…

 

Στους τοίχους κρέμονται εικόνες έργων, κολάζ ζωγραφικής, φωτογραφίες της καθημερινότητας εκεί όπου η λέξη ελευθερία και ελπίδα της κατάκτησής της είναι συνώνυμη του πολυτιμότερου αγαθού. Φωτογραφίες προσώπων που κρύβουν την ταυτότητά τους, το βλέμμα τους, την πρόσβαση στην ψυχή τους. Στο άβατο της ψυχής τους… Άνθρωποι έγκλειστοι πίσω από τα σίδερα της φυλακής, που διψούν έστω και για ένα απειροελάχιστο κομμάτι ουρανό, την άκρη μιας ηλιαχτίδας, ένα λευκό πούπουλο που αφήνουν πίσω τους τα περιστέρια, λες και με αυτόν τον τρόπο θέλουν να αφήσουν ανεξίτηλα τα χνάρια τους στην πορεία που χάραξαν στο “χωματόδρομο” της ύπαρξής τους. “…θα ήθελα πολύ εμάς τους φυλακισμένους, η κοινωνία να μας βλέπει το ίδιο με αυτούς, και να μην μας δείχνουν με το δάχτυλο…”, αναγράφεται στην επιφάνεια μιας από τις εκθέσεις των ανθρώπων που βρίσκονται “μέσα”, και προσπαθούν να μιλήσουν στους “έξω”. Να μιλήσουν, να προσεγγίσουν, να νιώσουν αποδεκτοί, ζωντανοί, ολόκληροι. Να νιώσουν άνθρωποι…

“…συνεχίζω ανάσα και βηματισμός σε πράσινο τοπίο. Και τα χαμόγελα παιδιών την έξοδο θυμίζουν…”, διαβάζω φευγαλέα σε μια ζωγραφιά τη στιγμή που διασχίζω το κέντρο της αίθουσας γεμάτη συναισθήματα που γεννιούνται επί τόπου, και ψάχνουν την ιδανική στιγμή για να σχηματιστούν στο μυαλό μου, έτσι ώστε να μεταφερθούν ένα προς ένα στην λευκή επιφάνεια του χαρτιού που αποτελεί χρόνια τώρα το δικό μου τρόπο έκφρασης και την πιο αντιπροσωπευτική αντανάκλαση του πώς αντιλαμβάνομαι το μυστήριο της ζωής.

 

Η ματιά μου πέφτει στη φωτογραφία ενός λουλουδιού που βρήκε τον τρόπο να φυτρώσει ανάμεσα στις πλάκες της αυλής, τις καμωμένες από τσιμέντο. Αμέσως μετά αντικρίζω τους ξύλινους πάγκους που καλύπτουν μία από τις πρωτότυπα σμιλεμένες γωνιές του χώρου. Πάνω τους βρίσκονται ευφάνταστα αντικείμενα που μετουσιώθηκαν από ψυχρή ύλη, σε έμψυχα έργα τέχνης, έργα ψυχής, έργα ζωής. Ένας πλάστης με χαραγμένη  πάνω του τη φράση “Πλάθω τη ζωή μου από την αρχή…”, φυτά που καλλιεργήθηκαν σε μικρές γλάστρες στην απόχρωση του κεραμιδιού με το χρόνο να κυλάει αργά στο κελί, ένα εργόχειρο κεντημένο με σταυροβελονιά αφιερωμένο σε κάποιον επίγειο άγγελο...

Παραδίπλα ακουστικά με ήχους που χρησίμευσαν ως έμπνευση, πιο πέρα απλωμένα παλιά περιοδικά, που οι αλλοτινές ξεθωριασμένες από το χρόνο σελίδες επανήλθαν και αυτές στη ζωή μέσα από τις πινελιές των ανθρώπων του “μέσα”, που αποτελούνται από μαθητές διαφόρων ηλικιών του 2ου Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας (ΣΔΕ) των Φυλακών Τρικάλων, των Σχολείων των Φυλακών Διαβατών στη Θεσσαλονίκη, Κορυδαλλού “Γεώργιος Ζουγανέλης”, του Δημοτικού του Ειδικού Καταστήματος Κράτησης Νέων του Αυλώνα και του ΚΕΘΕΑ Έξοδος, στη Λάρισα. 

Λίγο πριν από την έξοδο από το χώρο, δεσπόζει στον τοίχο ένας πίνακας μεγάλης κλίμακας που αποτυπώθηκε στο χαρτί με χρωματιστά μολύβια. Εκεί όπου χαράχτηκε με τα “υλικά” της ψυχής, η ελπίδα που δίνει ανεξάντλητο απόθεμα δύναμης και κουράγιου μέχρι η άμμος της κλεψύδρας να ακουμπήσει όλη στη γη, όσο χρειαστεί έως ότου μπορέσει να βγει ο καθένας από τους “μέσα”, έξω, και ο καθένας από τους “έξω” να απλώσει το χέρι στους “μέσα”. 

 

Ένας ζωντανός πίνακας, που σου δίνει την αίσθηση ότι ακούς τους μαθητές αυτούς να αναπνέουν, να ονειρεύονται, να δημιουργούν, να σχεδιάζουν με ζήλο τη στιγμή της εξόδου. Ένα ξεχωριστό έργο, που σπέρνει μέσα στην ψυχή του καθενός από τους “έξω”, την ακατανίκητη επιθυμία να επαναξιολογήσει τη ζωή του, καθώς στέκεται μπροστά από αυτό και συλλογίζεται αν όντως βρίσκεται “έξω” και δεν ζει στο “έξω” σαν να είναι “μέσα”. Αν όντως ζει και απολαμβάνει την ελευθερία του ή δεν ξυπνάει για να ζήσει απλώς άλλη μια και απαράλλαχτη ημέρα για ακόμη μια φορά. Για 365 ημέρες το χρόνο…

 

Βρίσκομαι πλέον έξω από το μουσείο, σε έναν από τους πιο πολυσύχναστους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας. Περπατάω στο πεζοδρόμιο ανάμεσα σε ανθρώπους του “έξω”. Πόσοι, όμως αισθάνονται ότι ανήκουν όντως στους “έξω”; Ότι περπατούν, δρουν, αγαπούν, νιώθουν με όλο τους το Είναι και γεύονται τη ζωή μέχρι την τελευταία της σταγόνα; Αρκεί μια ματιά στο βλέμμα τους…

Ή μάλλον, αρκεί να καταλάβει ο καθένας μας ότι η απόσταση από τη φυλακή –αυτοσχέδια ή μη– μέχρι την ελευθερία απέχει μόνο όσο χρειάζεται για να μπουν στη σειρά τα απαιτούμενα γράμματα και να σχηματιστεί μέσα στην ψυχή μας η φράση “ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΡΓΑ..!”.

Έξοδος…

 

 

Πληροφορίες:

*Η έκθεση πραγματοποιήθηκε από τις 27/06-03/07 2016, στο χώρο του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, το οποίο φιλοξένησε την εν λόγω έκθεση στο πλαίσιο δράσης του Μ.Ε.Σ.Α. (Μουσείο Ελεύθερης Σκέψης Ανθρώπων).

* Το Μ.Ε.Σ.Α. είναι ένα συνεργατικό, διεπιστημονικό μουσειακό πρόγραμμα προσέγγισης. Στοχεύει στην ενίσχυση της κοινωνικής ένταξης ευάλωτων κοινωνικά ομάδων, μέσα από την εικαστική δημιουργία και τη συλλογική προσπάθεια των “μέσα” με τους “έξω”, είτε πρόκειται για τους καλλιτέχνες-συντονιστές των εργαστηρίων, είτε για μεγαλύτερους φορείς-θεσμούς, όπως είναι ένα μουσείο σύγχρονης τέχνης. Στόχος είναι η μύηση των  μαθητών στη μουσειακή εμπειρία, καλώντας τους να την κατασκευάσουν οι ίδιοι μέσα από μια δημιουργική διαδικασία σχεδιασμού ενός μουσειακού χώρου. 

Τα μουσειακά αντικείμενα είναι τα έργα των ίδιων των μαθητών, που δημιούργησαν κατά τη διάρκεια εικαστικών εργαστηρίων σε συνεργασία με σημαντικούς νέους καλλιτέχνες. Σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε πιλοτικά στο 2^ο ΣΔΕ Φυλακών Τρικάλων, κατά το ακαδημαϊκό έτος 2014-2015, ενώ τη φετινή χρονιά υλοποιείται σε τρία Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας (Διαβατών, Κορυδαλλού, Τρικάλων), στο Ειδικό Κέντρο Κράτησης Νέων Αυλώνα και στην Κοινότητα ΚΕΘΕΑ Έξοδος στη Λάρισα. Βασικός συνεργάτης του Μ.Ε.Σ.Α. είναι το ΕΜΣΤ-Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.

 

*Πρόγραμμα START-Create Cultural Change: 

Το Μ.Ε.Σ.Α. υποστηρίζεται από το START- Create Cultural Change, ένα πρόγραμμα της Robert Bosch Stiftung (Ίδρυμα Robert Bosch), που υλοποιείται σε συνεργασία με το Goethe-Institut στη Θεσσαλονίκη και την Bundesvereinigung Soziokultureller Zentren e.V. (Ομοσπονδιακή Ένωση Κοινωνικοπολιτιστικών Κέντρων). 

* ΕΜΣΤ-Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (Λεωφ. Καλλιρρόης & Αμβρ. Φραντζή/ πρώην εργοστάσιο Φιξ/ Αθήνα)

Τηλ. Επικοινωνίας: 210. 9242111-3