Ρεπορτάζ: Βίκυ Καλοφωτιά
Πάντοτε, μπαίνοντας σε έναν χώρο, αν συγκεντρωθείς στους
ψιθύρους που βγαίνουν από την κρυψώνα τους πίσω από κάθε του γωνιά, νιώθεις το
παραμικρό γύρω σου να σου μιλάει. Να έχει φωνή. Να εκπέμπει δυνατά κύματα
ενέργειας και τα κύματα αυτά να αποκτούν με τη φαντασία σου, χέρια, που
τεντώνονται τόσο όσο χρειάζεται για να σε φτάσουν. Να εισχωρήσουν στην καρδιά σου, στο μυαλό σου, σε όλο σου το Είναι.
Και τότε αρχίζουν να σε μυούν στο δικό τους κώδικα επικοινωνίας. Τότε είναι που αρχίζουν σιγά-σιγά να σου
αποκαλύπτουν τα μάτια τους, το βλέμμα τους, το πρόσωπό τους…
Αυτή τη διαδρομή ακολούθησε η σκέψη μου πρόσφατα, όταν
πραγματοποίησα το πρώτο μου βήμα μέσα σε έναν τέτοιο χώρο, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης που
φιλοξενεί εντός του ένα άλλο μουσείο. Το Μ.Ε.Σ.Α.
ή αλλιώς Μουσείο Ελεύθερης Σκέψης Ανθρώπων, που δηλώνει αποφασιστικά το
παρών σε κάθε του εκατοστό. Με κάθε του εκατοστό να πραγματοποιεί ταλάντωση
δίνοντας με θάρρος και τσαγανό το 100% της έντασης και της δυναμικής του. Σε έναν χώρο που ακόμη κι αν φαινομενικά
δεν ακούγεται τίποτε, κι όμως όλα γύρω σου κραυγάζουν, διεκδικούν, τονίζουν,
απαιτούν. Την ανάγκη του ανθρώπου για έκφραση, δράση, ανάσα, ελευθερία! Ελευθερία! Ελευθερία! Έξοδος…
Στους τοίχους κρέμονται εικόνες έργων, κολάζ ζωγραφικής, φωτογραφίες
της καθημερινότητας εκεί όπου η λέξη ελευθερία και ελπίδα της κατάκτησής της
είναι συνώνυμη του πολυτιμότερου αγαθού. Φωτογραφίες
προσώπων που κρύβουν την ταυτότητά τους, το βλέμμα τους, την πρόσβαση στην ψυχή
τους. Στο άβατο της ψυχής τους… Άνθρωποι
έγκλειστοι πίσω από τα σίδερα της φυλακής, που διψούν έστω και για ένα
απειροελάχιστο κομμάτι ουρανό, την άκρη μιας ηλιαχτίδας, ένα λευκό πούπουλο
που αφήνουν πίσω τους τα περιστέρια, λες και με αυτόν τον τρόπο θέλουν να αφήσουν
ανεξίτηλα τα χνάρια τους στην πορεία που χάραξαν στο “χωματόδρομο” της ύπαρξής
τους. “…θα ήθελα πολύ εμάς τους φυλακισμένους, η κοινωνία να μας βλέπει το
ίδιο με αυτούς, και να μην μας δείχνουν με το δάχτυλο…”, αναγράφεται
στην επιφάνεια μιας από τις εκθέσεις των ανθρώπων
που βρίσκονται “μέσα”, και προσπαθούν να μιλήσουν στους “έξω”. Να μιλήσουν,
να προσεγγίσουν, να νιώσουν αποδεκτοί, ζωντανοί, ολόκληροι. Να νιώσουν
άνθρωποι…
“…συνεχίζω
ανάσα και βηματισμός σε πράσινο τοπίο. Και τα χαμόγελα παιδιών την έξοδο
θυμίζουν…”, διαβάζω φευγαλέα σε μια ζωγραφιά τη στιγμή
που διασχίζω το κέντρο της αίθουσας γεμάτη συναισθήματα που γεννιούνται επί
τόπου, και ψάχνουν την ιδανική στιγμή για να σχηματιστούν στο μυαλό μου, έτσι
ώστε να μεταφερθούν ένα προς ένα στην λευκή επιφάνεια του χαρτιού που αποτελεί χρόνια
τώρα το δικό μου τρόπο έκφρασης και την πιο αντιπροσωπευτική αντανάκλαση του
πώς αντιλαμβάνομαι το μυστήριο της ζωής.
Η ματιά μου πέφτει στη φωτογραφία ενός λουλουδιού που
βρήκε τον τρόπο να φυτρώσει ανάμεσα στις πλάκες της αυλής, τις καμωμένες από
τσιμέντο. Αμέσως μετά αντικρίζω τους ξύλινους πάγκους που καλύπτουν μία από τις
πρωτότυπα σμιλεμένες γωνιές του χώρου. Πάνω τους βρίσκονται ευφάνταστα αντικείμενα που μετουσιώθηκαν από
ψυχρή ύλη, σε έμψυχα έργα τέχνης, έργα ψυχής, έργα ζωής. Ένας πλάστης με χαραγμένη
πάνω του τη φράση “Πλάθω τη ζωή μου από την αρχή…”,
φυτά που καλλιεργήθηκαν σε μικρές γλάστρες στην απόχρωση του κεραμιδιού με το χρόνο
να κυλάει αργά στο κελί, ένα εργόχειρο κεντημένο με σταυροβελονιά αφιερωμένο σε
κάποιον επίγειο άγγελο...
Παραδίπλα ακουστικά με ήχους που χρησίμευσαν ως
έμπνευση, πιο πέρα απλωμένα παλιά περιοδικά, που οι αλλοτινές ξεθωριασμένες από
το χρόνο σελίδες επανήλθαν και αυτές στη ζωή μέσα από τις πινελιές των ανθρώπων του “μέσα”, που αποτελούνται από μαθητές
διαφόρων ηλικιών του 2ου Σχολείου
Δεύτερης Ευκαιρίας (ΣΔΕ) των Φυλακών Τρικάλων, των Σχολείων των Φυλακών Διαβατών στη Θεσσαλονίκη, Κορυδαλλού “Γεώργιος Ζουγανέλης”, του Δημοτικού του Ειδικού Καταστήματος Κράτησης
Νέων του Αυλώνα και του ΚΕΘΕΑ Έξοδος, στη Λάρισα.
Λίγο πριν από την έξοδο από το χώρο, δεσπόζει στον τοίχο ένας
πίνακας μεγάλης κλίμακας που αποτυπώθηκε στο χαρτί με χρωματιστά μολύβια. Εκεί
όπου χαράχτηκε με τα “υλικά” της ψυχής, η ελπίδα
που δίνει ανεξάντλητο απόθεμα δύναμης και κουράγιου μέχρι η άμμος της
κλεψύδρας να ακουμπήσει όλη στη γη, όσο χρειαστεί έως ότου μπορέσει να βγει ο καθένας από τους “μέσα”, έξω, και ο καθένας από τους
“έξω” να απλώσει το χέρι στους “μέσα”.
Ένας ζωντανός πίνακας, που σου δίνει
την αίσθηση ότι ακούς τους μαθητές αυτούς να αναπνέουν, να ονειρεύονται, να
δημιουργούν, να σχεδιάζουν με ζήλο τη στιγμή
της εξόδου. Ένα ξεχωριστό έργο, που σπέρνει
μέσα στην ψυχή του καθενός από τους “έξω”, την ακατανίκητη επιθυμία να
επαναξιολογήσει τη ζωή του, καθώς στέκεται μπροστά από αυτό και συλλογίζεται αν
όντως βρίσκεται “έξω” και δεν ζει στο “έξω” σαν να είναι “μέσα”. Αν όντως
ζει και απολαμβάνει την ελευθερία του ή δεν ξυπνάει για να ζήσει απλώς άλλη μια
και απαράλλαχτη ημέρα για ακόμη μια φορά. Για 365 ημέρες το χρόνο…
Βρίσκομαι πλέον έξω από το μουσείο, σε έναν από τους πιο
πολυσύχναστους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας. Περπατάω στο πεζοδρόμιο ανάμεσα
σε ανθρώπους του “έξω”. Πόσοι, όμως αισθάνονται
ότι ανήκουν όντως στους “έξω”; Ότι περπατούν, δρουν, αγαπούν, νιώθουν με όλο
τους το Είναι και γεύονται τη ζωή μέχρι την τελευταία της σταγόνα; Αρκεί
μια ματιά στο βλέμμα τους…
Ή μάλλον, αρκεί να καταλάβει ο καθένας μας ότι η απόσταση
από τη φυλακή –αυτοσχέδια ή μη– μέχρι την ελευθερία απέχει μόνο όσο χρειάζεται
για να μπουν στη σειρά τα απαιτούμενα γράμματα και να σχηματιστεί μέσα στην
ψυχή μας η φράση “ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ
ΑΡΓΑ..!”.
Έξοδος…
Πληροφορίες:
*Η έκθεση πραγματοποιήθηκε από τις 27/06-03/07 2016, στο
χώρο του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης
Τέχνης, το οποίο φιλοξένησε την εν λόγω έκθεση στο πλαίσιο δράσης του Μ.Ε.Σ.Α. (Μουσείο Ελεύθερης Σκέψης Ανθρώπων).
* Το Μ.Ε.Σ.Α. είναι ένα συνεργατικό,
διεπιστημονικό μουσειακό πρόγραμμα προσέγγισης. Στοχεύει στην ενίσχυση της
κοινωνικής ένταξης ευάλωτων κοινωνικά ομάδων, μέσα από την εικαστική δημιουργία
και τη συλλογική προσπάθεια των “μέσα” με τους “έξω”, είτε πρόκειται για τους καλλιτέχνες-συντονιστές
των εργαστηρίων, είτε για μεγαλύτερους φορείς-θεσμούς, όπως είναι ένα μουσείο
σύγχρονης τέχνης. Στόχος είναι η μύηση των
μαθητών στη μουσειακή εμπειρία, καλώντας τους να την κατασκευάσουν οι ίδιοι
μέσα από μια δημιουργική διαδικασία σχεδιασμού ενός μουσειακού χώρου.
Τα
μουσειακά αντικείμενα είναι τα έργα των ίδιων των μαθητών, που δημιούργησαν
κατά τη διάρκεια εικαστικών εργαστηρίων σε συνεργασία με σημαντικούς νέους
καλλιτέχνες. Σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε πιλοτικά στο 2ο ΣΔΕ Φυλακών Τρικάλων, κατά το ακαδημαϊκό έτος
2014-2015, ενώ τη φετινή χρονιά υλοποιείται σε τρία Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας (Διαβατών, Κορυδαλλού, Τρικάλων),
στο Ειδικό Κέντρο Κράτησης Νέων Αυλώνα
και στην Κοινότητα ΚΕΘΕΑ Έξοδος στη
Λάρισα. Βασικός συνεργάτης του Μ.Ε.Σ.Α. είναι το ΕΜΣΤ-Εθνικό Μουσείο
Σύγχρονης Τέχνης.
*Πρόγραμμα START-Create Cultural Change:
Το Μ.Ε.Σ.Α. υποστηρίζεται από το START- Create Cultural Change, ένα πρόγραμμα της Robert Bosch Stiftung (Ίδρυμα Robert Bosch), που υλοποιείται σε συνεργασία με το Goethe-Institut στη Θεσσαλονίκη και την Bundesvereinigung
Soziokultureller Zentren e.V. (Ομοσπονδιακή Ένωση Κοινωνικοπολιτιστικών Κέντρων).
* ΕΜΣΤ-Εθνικό
Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (Λεωφ. Καλλιρρόης & Αμβρ. Φραντζή/ πρώην
εργοστάσιο Φιξ/ Αθήνα)
Τηλ.
Επικοινωνίας: 210. 9242111-3
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου