Βερσαλλίες ένα πολιτιστικό θαύμα (συνέχεια)

Η επικάλυψη ως τέχνασμα χρησιμοποιήθηκε γιατί περιόριζε την σαφήνεια των μορφών που βρίσκονται πίσω από στύλους και κολώνες, προκειμένου να προσφερθεί στον θεατή ένα αίνιγμα αλλά και μια πρόκληση: να εξερευνήσει τις ανεξάντλητες όψεις που μπορεί να έχει ένα αρχιτεκτονικό έργο. Οι πλάγιες όψεις προσέφεραν “οφθαλμαπάτες" και δεν ήταν άχαρες στο μάτι του θεατή γι' αυτό και οι κατασκευαστές των ανακτόρων των Βερσαλλιών το θεώρησαν αρχή τους. 

Επί πλέον στην Αίθουσα των Κατόπτρων στις Βερσαλίες το εικαστικό μοτίβο των καθρεφτών ακύρωσε την καθαρότητα των μορφών. To μη εύληπτο βασίλευσε. Και αυτό γιατί το μπαρόκ προσπαθούσε να δημιουργήσει μορφές που δεν αποκαλύπτονται αμέσως στον θεατή με τον φόβο αποκάλυψης και των ορίων της, αλλά σκοπεύει στην γοητεία του ανεξερεύνητου.

Βασιλικό στίγμα

Ενδεικτικό της βασιλικής προπαγάνδας καθώς και της ματαιοδοξίας συνιστούσε η συνέχεια της παράδοσης της βασιλικής κρεβατοκάμαρας.Το βασιλικό κρεβάτι τοποθετούνταν πίσω από ένα είδος τόξου του προσκηνίου σε κόγχη που χωριζόταν από το κύριο δωμάτιο με χαμηλό κιγκλίδωμα σαν τα διαχωριστικά κάγκελα του ιερού της εκκλησίας. Το έθιμο αυτό τηρούνταν και στους πύργους που διέθεταν βασιλικά υπνοδωμάτια για τους εκλεκτούς βασιλικούς επισκέπτες καθώς οι γαλαζοαίματοι συνήθιζαν να δέχονται τους αυλικούς μέσα στο υπνοδωμάτιο και τα βασιλικά πρόσωπα επιβάλλονταν να μείνουν απροσπέλαστα από όλους εκτός απ' αυτούς που έχαιραν της μεγάλης εύνοιάς τους . Οι αυλικού που είχαν δικαίωμα να περάσουν τα κιγκλιδώματα ήταν γνωστοί ως seigneurs a'balustrade.

Εσωτερικό των Βερσαλλιών

Πιο επιτυχημένο στοιχείο των ανακτόρων ήταν η τοποθέτηση της αίθουσας των κατόπτρων που εκβάλλει σκηνογραφικά μέσα από τοξωτούς διαδρόμους στην Αίθουσα του Πολέμου

στο βόρειο και στην Αίθουσα της Ειρήνης στο νότιο ανάκτορο. Με μια σειρά τοξοτών καθρεφτών στο σχήμα των αντικριστών τους παραθύρων αντανακλούν το φως, τον ουρανό και τους εξωτερικούς κήπους. Σε συνδυασμό με την αστραφτερή επίπλωση η Αίθουσα αποτέλεσε την μεγαλύτερη αλλά και εντυπωσιακότερη στην Ευρώπη.

Για την εσωτερική διακόσμηση αξιοποιήθηκαν ιταλικής προέλευσης στοιχεία, όπως ήταν ζωγραφιές, πολύχρωμα μάρμαρα, επιχρυσωμένο μπρούτζο. Πλήθος επίπλων από συμπαγές ασήμι σχεδίασε ο Λε Μπρεν αλλά θυσιάστηκαν για τους πολέμους του Βασιλιά Ήλιου.

Εντυπωσιακό ήταν και το παρεκκλήσι των Βερσαλλιών το οποίο σχεδιάσε ο Ζυλ Μανσάρ αλλά αποπεράτωσε ο Ροπερ ντε Κοντ το 1710. Ο Μανσάρ είχε δημιουργήσει τους θαυμαστούς στάβλους και το Μεγάλο Τρίανον, το οποίο σχεδιάστηκε ως καταφύγιο του βασιλιά μακριά από την εθιμοτυπία της αυλής. Επρόκειτο για ένα μονώροφο κτίριο με ακανόνιστη μορφή και κεντρικό σχήμα "Π" καθώς και ατμόσφαιρα υπαίθριου χώρου που διέθετε σε ασυνήθιστο μέτωπο είσοδο και το οποίο αποτελείτο από μια πλατεία κιονοστοιχία.

Άλλο καταφύγιο του βασιλιά αποτελούσε ο πύργος του Μαρλύ, σχεδιασμένο και αυτό το 1679 από τον Μανσάρ, δηλαδή μια μικρογραφία ανακτόρου με θέα στον κήπο και 12 μικρά περίπτερα που στέγαζαν το καθένα δυο παντρεμένα ζευγάρια. Οι προσκλήσεις για τα περίπτερα ήταν περιζήτητες . Όταν ο βασιλιάς μαθευόταν ότι θα επισκεφθεί το Μαρλύ, οι αυλικοί τον χαιρετούσαν με αίτημα “Marly, Sire?” καθώς διέσχιζε την Αίθουσα των Κατόπτρων για να πάει στην λειτουργία στο παρεκκλήσι. Άλλωστε όλη η οργάνωση της αυλής ήταν γύρω από το πρόσωπο του Λουδοβίκου ΙΔ .

Ροκοκο διακόσμηση

 Το ύφος του Ροκοκό δέσποζε σε μια σειρά από δωμάτια στις Βερσαλλίες, στο Τρίανον, στο Μαρλύ και στην αίθουσα του Ματιού του Βοδιού (Salon de l oleil de Beuf) δίπλα στην κρεβατοκάμαρα του βασιλιά. Η τάση αυτή αποσκοπούσε να μειωθούν εντυπωσιακά αρχιτεκτονικά στοιχεία όπως ήταν οι παραστάδες και τα γείσα προς όφελος μιας ελαφρύτερης κάλυψης επιφανειών που θα τονίζονται από διακοσμητικά με αραβουργήματα και από ψηλούς τοξωτούς καθρέφτες. Στόχος να αναδειχθεί η πραγματικότητα και οχι η τελετουργική επίδειξη της κοινωνικής θέσης και ισχυς.

Η ζωή στο ανάκτορο

Στο ανάκτορο των Βερσαλλιών ακούστηκαν πολλές φορές ήχοι και μελωδίες που είχαν σκοπό να ψυχαγωγήσουν τον Βασιλιά Ήλιo και την αυλή του αλλά και να αποδείξουν το μεγαλείο και το γόητρό του. Συγκεκριμένα , οι απόλυτες μοναρχίες με στόχο να προβάλλουν μια βελτιωμένη εικόνα προς τα έξω και να ασκούν ιδεολογικό έλεγχο προωθούσαν το είδος της όπερας. Η όπερα στην Γαλλία στηρίχθηκε στο θεατρικό μπαλέτο και στο τραγικό θέατρο , εντασσόμενη στο πλαίσιο της συγκεντρωτικής εξουσίας του Λουδοβίκου ΙΔ. Το είδος αυτός πρόσθεσε χλιδή στην πολυτελή ζωή των αυλικών χάρη στα στοιχεία που συνιστούσαν την ταυτότητα της γαλλικής όπερας όπως η μεγαλοπρέπεια, ο διάκοσμος, η αναπαράσταση της Αρχαιότητας και άλλα. 

Στους κήπους και τις αίθουσες των Βερσαλλιών ανέβαιναν παραστάσεις όπερας από καλλιτεχνες ενταγμένους στην Ακαδημία που είχε θέσει υπό την προστασία του ο Λουδοβίκος ΙΔ. Χαρακτηριστικότερος αυλικός μουσικός όλων ήταν ο Jean-Baptiste Lully ο οποίος χάρισε στην Γαλλία την δική της όπερα συνυφασμένη με τις παραδόσεις της στην λογοτεχνία και το θέατρο.

Βιβλιογραφικές αναφορές

Αlbert Chatelet Bernard Philip,Ιστορία της Tέχνης Larousse, τομος 3, Αθήνα, 1990 

Τζ.Αλμπάνη-Μ.Κασιμάτη, Η Ιστορία των τεχνών στην Ευρώπη, ΕΑΠ, Πάτρα. 2008Ζερμάν Μπαζέν, Μπαρόκ και Ροκοκό, μτφ. Ανδρέας Παππάς, εκδ. Υποδομή, Αθήνα, 1995

Ζερμάν Μπαζέν, Μπαρόκ και Ροκοκό, μτφ. Ανδρέας Παππάς, εκδ. Υποδομή, Αθήνα, 1995

Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, τόμος 39