Στην Αθήνα με οδηγό μας τον Λόρδο Βύρωνα

Στα ίχνη του Λόρδου Βύρωνα- George Gordon, Lord Byron, μιας ιδιαίτερης προσωπικότητας προσπαθήσαμε να περπατήσουμε στην Αθήνα, να φανταστούμε το τοπίο της εκείνη την εποχή, επί οθωμανικής κατοχής, με τα μνημεία, τι οικείες και τους δημόσιους χώρους της! 

Ο αρχιτεκτονικός-ιστορικός περίπατος  ανάμεσα στα γκρίζα αταίριαστα κτίρια της μεταμοντέρνας συνοικίας του Ψυρρή, αλλά και τουριστικής περιοχής του Μοναστηρακίου και της Πλάκας καθώς η διαμορφωμένη αντίληψη που έχουμε για την πόλη δεν βοηθούν να αναδημιουργήσουμε την εικόνα της πίσω στον χρόνο. 

Με οδηγό μας την Χαρίκλεια Χάρη, Αρχιτέκτονα (Υπ. Διδάκτωρ Εδαφικής Πολιτιστικής Διαχείρισης Ε.Μ.Π.) και με συντρόφους την φαντασία, κείμενα από βιβλία για την Αθήνα καθώς και ποίηση επιχειρήσαμε μια περιήγηση  στο πλαίσιο πρωτοβουλίας μιας νέας ΜΚΟ που δραστηριοποιείται στον χώρο του πολιτισμού.

Και πόσο εύκολο είναι να «ζωγραφίσεις» στο μυαλό σου την πλατεία Μοναστηρακίου με ένα Τζαμί –Τζαμί Τζισταράκη (φωτό επάνω)- που χάνει την σημασία του μέσα στο οπτικό μας πεδίο λόγω της πολύχρωμης σημερινής αγοράς αλλά και εξαιτίας του φόντου της Ακρόπολης; 

Ακόμη μπορείς να οριοθετήσεις και ένα μοναστήρι που δέσποζε στο σημείο; Σήμερα εχει μείνει μόνο το καθολικό της Παντάνασσα. Κι όμως αυτά είδαν τα μάτια του Λόρδου Βύρωνα, όταν κατέφθασε στην κατεχόμενη πόλη κατά την πρώτη του επίσκεψη στην Ελλάδα. Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλές αρχαιότητες που συναντάμε στις ιστορικές συνοικίες ήρθαν στο φως με ανασκαφές από την σύσταση του νεοελληνικού κράτους και ύστερα.

της Μαρίας Αλιμπέρτη 

Μετά από ένα κοπιαστικό ταξίδι φθάνει στην Αθήνα τα Χριστούγεννα του 1908, στο σπίτι του εκλιπόντα προξένου της Αγγλίας Προκόπιου Μακρή. Στο κτίριο της οδού Αγίας Θέκλας 12 (σήμερα στο Ψυρρή) η σύζυγος με τις τρεις κόρες που μιλούσαν Αγγλικά λόγω της ιδιότητας του πατέρα νοίκιαζαν κάποια δωμάτια σε περιηγητές. 

Κάτω από αυτές τις συνθήκες στην υπέροχη αυλή με λεμονόδεντρα του οθωμανικού τύπου κτιρίου, γνώρισε την 13χρονη  κόρη του πρόξενου, Τερέζα, την οποία και ερωτεύτηκε όπως  της εξομολογήθηκε κατά τη δεύτερη παραμονή του στην Αθήνα το 1810, στο περίφημο ποίημα «Η κόρη των Αθηνών» που έμεινε στην ιστορία. Το σπίτι αυτό δεν υπάρχει σήμερα, παρά μόνο κάποια ίχνη από το κτίριο που το είχε αντικαταστήσει στο συγκεκριμένο οικοδομικό τετράγωνο.

Ευτυχώς η χάραξη των δρόμων παραμένει η ίδια – που μάλλον διατηρείται από την αρχαιότητα- οπότε μπορούμε και εμείς να βρούμε την τροχιά που διέγραψε αυτή η αμφιλεγόμενη προσωπικότητα μέσα στην πόλη μας. Βέβαια η Αθήνα πήρε την σημερινή της μορφή με την διάνοιξη της Ερμού, της Πανεπιστημίου, της Σταδίου και της Πειραιώς με την σύσταση του νεοελληνικού κράτους κατά το σχέδιο Κλεάνθη-Schaubert.

Η ματιά του Λόρδου Βύρωνα σίγουρα θα «χάιδεψε» την περίφημη «Αυλή των Θαυμάτων», εκεί που συνυπάρχουν  ο ναός του Αγίου Ελισσαίου (στο ι.ναό εψελνε αργότερα ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης), κατάλοιπα σπιτιών του 19ου και 20ου  αιώνα αλλά και ερείπια υστερορωμαικού τείχους και του ναού του Αγίου Θωμά! 

Σε ένα από αυτά τα κτίριο, το αρχοντικό του Λογοθέτη διέμενε η σύζυγος του Λόρδου Έλγιν και εκεί είχαν φυλαχτεί τα γλυπτά του Παρθενώνα που είχαν κλαπεί. Ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι ο Λόρδος Βύρωνας ταξίεψε με το ίδιο πλοίο που μετέφερε κάποια από τα γλυπτά δια μέσου Μάλτας. Ο εν λόγω χώρος που περικλείεται από τις οδούς Άρεως, Αδριανού,  Βρυσακίου και Κλαύδου βρίσκεται υπό εργασίες συντήρησης για να φιλοξενήσει το Μουσείο Ελληνικής  Λαϊκής Τέχνης.

Σίγουρα, ο Βύρωνας επισκέφθηκε το μάλλον "πρώτο μουσείο των Αθηνών" , την συλλογή του, τον Γάλλου πρόξενου και αρχαιοδίφη Λουί Φωβέλ (Louis Francois Sébastien Fauvel) που στεγαζόταν στην περιοχή της Αρχαίας Αγοράς, κοντά στην πύλη της Αρχηγέτιδος Αθηνάς, την οποία και πρέπει να θαύμασε ο Λόρδος Βύρωνας. 
Στο

περίφημο σπίτι θα μπόρεσε να δει αρχαία σπαράγματα, εκμαγεία, χάρτες  και άλλα όπως μαρτυρούν περιηγητές που πέρασαν από το περίφημο σαλόνι του Γάλου προξένου. Το σπίτι καταστράφηκε και μαζί του πολλές αρχαιότητες από τις κανονιές κατά την επαναστατική περίοδο.

Επίσης ορατό εκείνη την εποχή ήταν το Φετιχέ Τζαμί, που χτίστηκε προς τιμή του Μωάμεθ του Πορθητή αλλά και ο Πύργος των Ανέμων ή Αέρηδες που παραμένει αγέρωχο στους αιώνες. Απέναντι βρισκόταν ο Μεντερσές, του οποίου σήμερα παραμένει μόνο η είσοδος! 

Λίγα δρομάκια παρακάτω, στην οδό Κυρρήστου, ο Βύρωνας μάλλον επισκέφθηκε την οικεία  Δημητρίου Γάσπαρη, προξένου της Γαλλίας, ιδιαίτερα αγαπητού και φιλόξενου. Στο σπίτι αυτό ο Γάσπαρης του είχε δεχθεί έναν άλλο γνωστό ποιητή, τον Λαμαρτίνο, κατά την δική του παραμονή στην Αθήνα.

Στην ευθεία της οδό Κυρρήστου, πιθανότα να διέσχισε την σημερινή οδό Σχολείου μέχρι να συναντήσει την οδό Επιχάρμου για να βρεθεί στο πυργοειδές κτίριο , κτίσμα της τελευταίας περιόδου της Τουρκοκρατίας, το οποίο αγοράστηκε το 1830 από τον Σκωτσέζο ιστορικό George Finlay γνωστό για την συμμετοχή του στην Ελληνική Επανάσταση. Εκεί κατοίκησε και ο συμπολεμιστής του Ιρλανδός στρατηγός Richard Church, μέχρι τον θάνατό του (1873), γεγονός που έκανε το κτίριο γνωστό ως «πύργος του Τσωρτς».

Καταλήγοντας από την οδό Τριπόδων ακολουθώντας την αύρα του ποιητή, φθάσαμε στο χορηγικό μνημείο του Λυσικράτη, το οποίο είχαν εντάξει οι Καπουτσίνοι μοναχοί (1658) στο μοναστήρι τους, εκεί είχε φιλοξενηθεί ο Βύρωνας στην δεύτερη επίσκεψη του στην Αθήνα. Οι γνωστοί ως Φραγγοπατέρες, είχαν μετατρέψει το μνημείο σε μικρό αναγνωστήριο, με μια είσοδο που είχαν ανοίξει. Σημειώνεται ότι και αυτό το μνημείο επιβουλευόταν ο Λόρδος Έλγιν, ο οποίος επιχείρησε να δωροδοκήσει τους μοναχούς μέσω του συνεργάτη του Λουτσιέρι.  
Κάπου εδώ αποχωριστήκαμε με το πνεύμα του Λόρδου Βύρωνα, ψελλίζοντας  τους στίχους του:

«Κόρη γλυκιά των Αθηνών,

Σ΄ αφήνω γεια και φεύγω, μα μη με ξεχνάς. 

Σαν είσαι μοναχή να με συλλογάσαι. 

Τι κι αν πηγαίνω μακριά κι αν φεύγω για την Πόλη μου ΄χει η Αθήνα την καρδιά και την ψυχή σκλαβώσει.

Αγάπη τέτοια σώνεται;  

Ζωή μου, σᾶς ἀγαπῶ…»