Μετάξι... ένα μυθιστόρημα για να βγούμε από το «κουκούλι» μας

Κλωστές και νήματα, τοπία και καράβια… Κίος, Προύσα, Αβινιόν, Αλεξάνδρεια… Οι δρόμοι μου είναι ανοιχτοί, φτιαγμένοι από Μετάξι όπως μου ευχήθηκε στην αφιέρωσή της η συγγραφέας. Οι χάρτινες σελίδες του βιβλίου είναι το καράβι μου, σε ένα πέλαγος από πληροφορίες για την ζωή, την ύπαρξη, τα ταξίδια ή καλύτερα τις μεταβάσεις, ακόμη και τις υπερβάσεις που καλούνται να κάνουν οι άνθρωποι όταν συναντούν προσκόμματα.

Με μια σαγηνευτική ορμή οι λέξεις σχηματίζονται σε εικόνες και τα νοήματα σαν κύματα με παρασέρνουν στην ανάγνωση του βιβλίου «Μετάξι» της Νεκταρίας Ζαγοριανάκου- Μακρυδήμα από τις εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ… Βέβαια η αδηφάγος όρεξή μου «άνοιξε» από την εντυπωσιακή παρουσίαση του βιβλίου στον Ιανό, με την υπέροχη βιντεοπροβολή, τους εκλεκτούς ομιλητές που έσπασαν τα στερεότυπα των παρουσιάσεων- μονολόγων και έκαναν διάλογο με την συγγραφέα, την ανάγνωση αποσπασμάτων, έναν παθιασμένο χορό αλλά και το κέρασμα από σαφράν που μου γαργάλισε τον ουρανίσκο ξυπνώντας και την αίσθηση της γεύσης. 

Μετά απ’ όλα αυτά η περιέργειά μου δεν μπορούσε να συγκρατηθεί καθώς άρχισα να το ξεφυλλίζω και να διαβάζω τι πρώτες αράδες μέσα στον συρμό του Μετρό. «Προβλέπεται ξενύχτι απόψε» σκέφτηκα  καθώς η ματιά μου διέτρεξε τις πρώτες σελίδες. Και δεν έπεσα έξω… Δεν άργησα να ταυτιστώ με τον ήρωα που εξομολογείται την ζωή του βρισκόμενος στα γεράματά του στην μυστηριακή Αλεξάνδρεια, γεννήθηκα μαζί του στην Κίο της Βιθυνίας… αλλά δεν θα σας μαρτυρήσω άλλα, απλά θα σας μεταφέρω τις σημειώσεις μου για να κεντρίσω και την δική σας περιέργεια προς ανάγνωση αυτού του βιβλίου, την οποία και συνιστώ.

της Μαρίας Αλιμπέρτη

Ιστορία, μύθοι και βιώματα περιπλέκονται μοναδικά

χάρη στην  χαρισματική πένα της κας Ζαγοριανάκου, καταδεικνύοντας, όπως επεσήμανε ο  δημοσιογράφος-ραδιοφωνικός παραγωγός Στέφανος Τσιτσόπουλος ότι οι γλώσσες της ιστορίας, τα αίματα όλων πριν από εμάς, βρίσκονται μέσα μας. Την σύζευξη της μεγάλης Ιστορίας (των γεγονότων) με την μικρή Ιστορία (της ανθρώπινης καθημερινότητας) επεσήμανε η σύμβουλος επικοινωνίας-εκτελεστική διευθύντρια του Κοινωφελούς Ιδρύματος Α.Κ.Λασκαρίδη Αγγελική Κοσμοπούλου, εξηγώντας ότι στο εξαιρετικά καλογραμμένο βιβλίο δημιουργήθηκε ένας καμβά ανθρώπων και τόπων.

Το μετείκασμα, λοιπόν για την σύλληψη του ήρωα προέκυψε από μια τυχαία συνάντηση της συγγραφέως με ένα βιβλίο για τα Μεταξωτά της Προύσας στην Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Στην σημερινή πόλη Gelmik διαβιούσαν κάποτε πέντε χιλιάδες Έλληνες σε μια αρμονική συνύπαρξη με Τούρκους και Εβραίους. Εκεί γεννιέται ο ήρωας και παίρνει το όνομα του Αγίου Αρσενίου από την Καππαδοκία.

 Με έναν μαγικό τρόπο περπατώντας στις πόλεις για τις οποίες γράφει η κα Ζαγοριανάκου συνειδητοποίει ότι η Ανατολή δεν απέχει πολύ από την Δύση. Στην πρώτη ο Καραγκιόζης εκφράζει τα δικαιώματα του φτωχού, το ίδιο κάνει στην δυτική Αβινιόν η μαριονέτα με το όνομα Γκινιόν. «Όλος ο κόσμος έχει τα ίδια ένστικτα. Τρώει, αγαπάει,  εξαπατά, λέει τα ίδια ψέματα, έχει αδυναμίες πολλές…»  μας εξομολογείται. Στην Λιόν η συγγραφέας θαυμάζει τον τεράστιο αργαλειό-μηχανή ζακάρ που καταλαμβάνει σε όγκο μια συνοικία.

Εκεί ξεσπούν οι πρώτες επαναστάσεις του 1831 και του 1837 (πριν την Άνοιξη των Λαών 1848), των καταπιεσμένων εργατών της μεταξοβιομηχανίας. Το μετάξι όμως εξαρχής απαιτεί θυσία: η κάμπια δεν θα προλάβει να γίνει χρυσαλλίδα και πεταλούδα, θα βράσει σε καζάνια, ο θάνατος θα επενδύσει την ομορφιά γι’ αυτό και ο ήρωας του βιβλίου πιστεύει ότι «η ομορφιά θα μας εξαγνίσει.» Αλλά και η ποίηση μπορεί να μας αλλάξει και  κάπως έτσι ο ήρωας θα βρεθεί στην Αλεξάνδρεια και εκεί επιμελείται τα κοστούμια του Κωνσταντίνου Καβάφη.

Ακόμη και αυτός ο περίφημος Δρόμος του Μεταξιού, όπως εξήγησε η αρχισυντάκτρια του Πολιτιστικού Ρεπορτάζ στον ραδιοφωνικό σταθμό  ΑΘΗΝΑ 98.4 και ραδιοφωνικός παραγωγός Ελεονόρα Ορφανίδου  οφείλει το όνομά του στον Γερμανό γεωγράφο Φερδινάνδο Φον Ριχτχόφεν, και δεν είναι παρά ένας «ρομαντικός» όρος  που περιγράφει μια μακρά πορεία σχεδόν δυο ετών (από την Κίνα, την Ινδία, την Περσία έως την Μικρά Ασία) μέσα από δυσπρόσιτα μονοπάτια με μεγάλο ρίσκο, καθώς καραβάνια θάφτηκαν κάτω από την άμμο, άνθρωποι και ζώα χάθηκαν από τις υψηλές θερμοκρασίες και ληστρικές επιδρομές.

Ωστόσο, κατά μήκος αυτής της διαδρομής πραγματοποιήθηκε ώσμωση πολιτισμών, διακίνηση όχι μόνο του εμπορίου αλλά και ιδεών, επιστημών, τεχνικών και τεχνών. Η σημασία του είναι μεγάλη για τα οικονομικά μεγέθη της εποχής. Ενδεικτικό είναι ότι ο ιστορικός Roberto Lopez χαρακτήρισε τον Δρόμο του Μεταξιού, ως οικονομικό ισοδύναμο του σημερινού ελέγχου του πετρελαίου και γενικότερα του άνθρακα. Άλλωστε το μετάξι συνιστούσε το ύφασμα της εξουσίας καθώς το φορούσαν αυτοκράτορες και ηγεμόνες αντανακλώντας την κοινωνική διαστρωμάτωση, σύμφωνα με την κα.Ορφανίδου.

Το «Μετάξι» όμως της Νεκταρίας Ζαγοριανάκου δεν στέκεται στον κόσμο των αριθμών, προασπίζει την αντίληψη ότι η Ομορφιά θα σώσει τον κόσμο με αναφορές στην μεγάλη ποίηση του Καβάφη και στην Λογοτεχνία του Ντοστογιέφσκι, σύμφωνα με τον κ. Τσιτσόπουλο. 

Στο «δονκιχωτικό» μυθιστόρημα, ο Αρσένιος δεν είναι υπερήρωας αλλά ένας άνθρωπος που καλείται να κάνει την υπέρβαση, που πρέπει να διεκδικήσει, να βγει από το κουκούλι του και να πετάξει, κάνοντας αναφορά η συγγραφέας στην σημερινή κρίση και την φυσική ανθρώπινη δειλία.