Τι γνωρίζετε για τον βυζαντινό πλούτο της Νάξου; Οδοιπορικό σε ναούς του νησιού

Πανέμορφες τοιχογραφίες, μοναδική αρχιτεκτονική, πολύτιμα τεκμήρια του βυζαντινού παρελθόντος μας κρύβονταν για δεκαετίες μέσα στις μικρές κιβωτούς- εκκλησιές της Νάξου. Σε ένα αξιέπαινο εγχείρημα εξωστρέφειας και μοιράσματος με το κοινό, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων ανοίγει για κάποιες ώρες κατά τη διάρκειας της ημέρας τους βυζαντινούς ναούς του νησιού, προσφέροντας μια μοναδική εμπειρία στους περιπατητές.

Η προσπάθεια αυτή διανοίγει νέους ορίζοντες για το νησί μας: Σε αυτούς τους

πολύτιμους πολιτιστικούς πόρους θα μπορούσε να "χτιστεί" μια στρατηγική πολιτισμικού τουρισμού που αφενός θα φέρει πιο ποιοτικό τουρισμό στη Νάξο και αφετέρου δεν θα απειλεί την αειφορία του νησιού, που ήδη υποφέρει από την έλλειψη νερού. 

Ακολουθώντας την πρόκληση διασχίσαμε μονοπάτια, βρεθήκαμε στην καταπράσινη ενδοχώρα, ήρθαμε σε επαφή με την μοναδική ναξιακή φύση… Και στη συνέχεια σας τους παρουσιάζουμε!

Της Μαρίας Αλιμπέρτη

Ναός Αγίου Γεωργίου Διασορίτη

Σε μια σύντομη διαδρομή από το Χαλκί, παλιά πρωτεύουσα του νησιού, με ένα βατό μονοπάτι συναντάμε τον ναό που κατασκευάσθηκε τον 11ο αιώνα και διακοσμήθηκε με τοιχογραφίες, που ανανεώθηκαν δυο αιώνες αργότερα.

 

Ο τύπος του ναού είναι σπάνιος στη Νάξο, ο σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο, και με κτιστούς πεσσούς και χαμηλότερο νάρθηκα δυτικά. Ιδιαίτερα εντυπωσιακός είναι ο  νάρθηκας που  καλύπτεται με καμάρες και  οι μορφές των αγίων. Στον τρούλο εικονίζεται ο Παντοκράτορας, που περιστοιχίζεται από τέσσερις ολόσωμους αρχαγγέλους στο τύμπανο.

Την αψίδα κοσμούν η Παναγία με το Χριστό, όρθιοι μετωπικοί ιεράρχες και στην κατώτερη στενή ζώνη ο άγιος Γεώργιος σε πλαίσιο, που θυμίζει φορητή εικόνα, έχοντας αριστερά και δεξιά τους γονείς του σε μετάλλια.

 Επίσης ξεχωρίσουν μορφές όπως ο Ιωάννης ο Πρόδρομος και ο Αρχάγγελος Μιχαήλ.Ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει στη νοτιοανατολική γωνία του νάρθηκα, μια παράσταση του αγίου Ευσταθίου, με τη δέηση του πρωτοσπαθάριου Ιωάννη: ΔΕΗΣΙΣ ΤΟΥ ΔΟΥΛΟΥ ΤΟΥ [ΘΕΟΥ] ΙΩΑΝΝΗ ΠΡΩΤΟΣΠΑΘΑΡΙΟΥ. 

Ο Ταξιάρχης στα Μονοίτσια

 Διασχίζοντας μια δύσβατη διαδρομή- όχθες ενός χειμερινού ρυακιού, μια απόσταση 800 περίπου μέτρων στα βόρεια του Χαλκίου,  συναντάμε τη δίκλιτη σήμερα, αφού κατέρρευσε το τρίτο κλίτος, βυζαντινή θολωτή εκκλησία του Ταξιάρχη στον εγκαταλελειμμένο οικισμό των Μονοιτσίων.

Στον εντυπωσιακό ναό πραγματοποιήθηκαν εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης πριν μια περίπου πενταετία από την 2η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και ολοκληρώθηκαν από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων (2015) υπό την διεύθυνση του δρος Δημήτρη Αθανασούλη.

Από τις εντυπωσιακές τοιχογραφίες της αψίδας του ιερού των Θεοφανείων, τους 12 Αποστόλους με μετωπική απεικόνιση, την Πλατυτέρα, αλλά και την πλαϊνή δυσδιάκριτη τοιχογραφία   με την Παναγία και άγνωστο άγιο αλλά και εκείνη του Άγιου Ισίδωρου, εκτιμάται από τους ειδικούς ότι το μνημείο  δημιουργήθηκε στην πρώτη χιλιετία και πιθανότατα τον 7^ο αιώνα.

Με βραβείο Εuropa Nostra 

Η Αγία Κυριακή φέτος κέρδισε τα φώτα της δημοσιότητας χάρη στη βράβευση του έργου συντήρησης και αποκατάστασής της με βραβείο Εuropa Nostra. Περπατώντας ένα μονοπάτι άλλοτε βατό κι άλλοτε ιδιαίτερα δύσκολο, περίπου 60 λεπτών, από το κέντρο της Απειράνθου  ο επισκέπτης θαυμάζει το υπέροχο αυτό ξωκλήσι με το ανεικονικό διάκοσμο- κυρίως φυτικό- καθώς το εν λόγω μνημείο είναι της περιόδου της εικονομαχίας, αποτελώντας σπάνιο μάρτυρα της περιόδου στην έκταση της βυζαντινής αυτοκρατορίας, τον 8ο αιώνα. 

Περίπου15 άτομα κάνουν την μεγάλη διαδρομή κάθε Τετάρτη και Σάββατο , θα μου εξηγήσει ο φύλακας. Για όσους ενδιαφέρονται για τα νεότερα μνημεία του νησιού μπορούν να επισκεφθούν  τα παλιά μεταλεία σμύριδας και τα απομεινάρια του ναέριου που έχει κηρυχθεί διατηρητέο μνημείο διανύοντας μέχρι τα πρώτα χνάρια τους μια απόσταση 30 λεπτών.

Ορθόδοξος ναός στο λατινικό Κάστρο της Χώρας

Ο Ορθόδοξος Ναός της Παναγίας Θεοσκέπαστης στο Κάστρο της Νάξου που φιλοξενεί στο δεύτερο κλίτος του τον ι.ναό της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας είναι η μοναδική Ορθόδοξη Εκκλησία που βρίσκεται μέσα στα τείχη του Ενετικού Κάστρου. Άκρως ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι το ένα του κλίτος είναι ενσωματωμένο στο Αρχιεπισκοπικό Μέγαρο. Η παράδοση λέει πως όταν το κτίριο της σημερινής Αρχιεπισκοπής ήταν το παλάτι του Δούκα Μάρκου Σανούδου η Θεοσκέπαστη λειτουργούσε ως το προσωπικό παρεκκλήσι της συζύγου του που ήταν ορθόδοξη.