Περπατώντας ανάμεσα στα έργα της έκθεσης Allspice στο Μουσείο της Ακρόπολης, δεν ένιωσα απλώς θεατής. Ένιωσα μάρτυρας παρακολουθώντας χθες το μεσημέρι τη ξενάγηση. Μάρτυρας μιας ιστορίας που δεν γράφτηκε με μελάνι, αλλά με στάχτη, σκόνη και σιωπή. Μιας ιστορίας λεηλασίας, εξορίας και επιβίωσης.
Εδώ, η Τέχνη δεν είναι διακοσμητική. Είναι μαρτυρία. Είναι φωνή δυνατή. Είναι μια προσπάθεια να διασωθεί ό,τι κινδυνεύει να χαθεί: Η μνήμη, η ταυτότητα, ο πολιτισμός. Ανάμεσα σε σφραγιδόλιθους, φτερωτά πλάσματα και συνταγές μαγειρικής, ξεδιπλώνεται η τραγωδία απώλειας τεκμηρίων ενός μεγάλου Πολιτισμού — και μαζί της, η παγκόσμια ευθύνη να θυμόμαστε.
Γιατί όταν η τέχνη μιλά για τη λεηλασία, δεν μιλά μόνο για το παρελθόν. Μιλά για το παρόν που συνεχίζει να πληγώνει. Και για το μέλλον που οφείλουμε να προστατεύσουμε.
Η έκθεση Allspice του Michael Rakowitz στο Μουσείο Ακρόπολης αφηγείται τη λεηλασία των αρχαιολογικών θησαυρών του Ιράκ, την καταστροφή της πολιτιστικής μνήμης και την ανάγκη επιστροφής των κλεμμένων πολιτιστικών αγαθών. Μια συγκινητική εμπειρία που συνομιλεί με την ιστορία της βεβήλωσης του Παρθενώνα στην χώρα μας.
της Μαρίας Αλιμπέρτη
Όταν η τέχνη γίνεται μνήμη
Ομολογώ ότι πήγα στην έκθεση Allspice γιατί πάντα το Μουσείο της
Ο διακεκριμένος καλλιτέχνης Michael Rakowitz, μέσα από τα έργα του απο ευτελή υλικά- συσκευασιες αραβικών προιόντων που κυκλοφορούν στη Δύση- αναγεννά και επανεμφανίζει χαμένες αρχαιότητες. Το εγχείρημα του δεν έχει μόνο αυτό το ερμηνευτικό επίπεδο: Μέσα από προσωπικές ιστορίες μας οδηγεί σε πολιτιστικά ίχνη και προσωπικά ένιωσα ότι ο Michael Rakowitz με έβαλε μέσα στο σπίτι του και μου εξιστόρησε όλο τον πόνο του γι' αυτό που συμβαίνει στον τόπο καταγωγής του. Ένιωσα οτι μοιράστηκε ένα μεγάλο τραύμα και με βοήθησε να δω την πολιτιστική κληρονομιά όχι ως στατικό παρελθόν, αλλά ως ζωντανή μνήμη που κινδυνεύει να σβήσει.
Αφουγκραζόμενη την κραυγή του να διασωθούν τα πολιτιστικά αγαθά- τεκμήρια κατάλαβα γιατι το όραμά του υποστηρίζεται από το Ινστιτούτο Μελέτης Αρχαίων Πολιτισμών του Πανεπιστημίου του Σικάγο, ένα ακαδημαϊκό ίδρυμα με μακρά ιστορία ανασκαφών στη Μεσοποταμία. Το Ινστιτούτο συμμετέχει ενεργά στην καταγραφή, διάσωση και επιστροφή κλεμμένων πολιτιστικών αγαθών. Για την παρουσίαση της έκθεσης στην χώρα μας συνεργάστηκαν το Υπουργείο Πολιτισμού, του Μουσείο Ακρόπολης και το ΝΕΟΝ.
Από τη Νινευή στο Λονδίνο: Η λεηλασία ως επιστημονική αποστολή
Οι περισσότεροι γνωρίζουμε -γίναμε μάρτυρες έστω διαδικτυακά της καταστροφής υπέροχων μνημείων και αρχαιοτήτων στο Μουσείο της Βαγδάτης από το φανατισμό του ISIS. Όμως είχε προηγηθει ένα άλλλο πλήγμα: Ο Sir Austen Henry Layard, Βρετανός διπλωμάτης και αρχαιολόγος που τον 19ο αιώνα "ανακάλυψε" και λεηλάτησε το παλάτι της Νινευή. Ο Layard μετέφερε πάνω από 200 αρχαιότητες — ανάγλυφα, τοιχογραφίες, σφραγίδες και γλυπτά — σε ιδιωτικές συλλογές και στο Βρετανικό Μουσείο, στο οποίο εκτίθενται μέχρι σήμερα. Και μη μου πείτε ότι η εγκληματική αυτή ενέργεια δεν σας προκαλεί θυμό και δεν ακουμπά το δικό μας συλλογικό τραύμα που προκάλεσε ο Λόρδος Έλγιν ξεριζώνοντας τα γλυπτά του Παρθενώνα;
Η πράξη του Sir Austen Henry Layard παρουσιάστηκε ως επιστημονικό κατόρθωμα, αλλά στην ουσία ήταν πολιτιστική αρπαγή με αποικιοκρατικό πρόσημο. Σαφώς είναι πολύ συγκινητικό για τον Έλλληνα επισκέπτη αλλά και για κάθε ευαισθητοποιημένο άνθρωπο τι η έκθεση συνομιλει με το Μουσείο της Ακρόπολης και συνδέεται με το θέμα της λεηλασίας των πολιτιστικών αγαθών, τη λεηλασία των γλυπτών του Παρθενώνα ,την καταστορφή- προξένηση φθορών στο μνημείο δηλαδή ακολουθήθηκαν ίδιες πρακτικές αποικιοκράτες.
Η καταστροφή του Ιράκ: από την ανοχή στη βαρβαρότητα
Εικόνες προσφέρει ο καλλιτέχνης καθώς καταγράφει με συγκλονιστικό τρόπο την καταστροφή του Εθνικού Μουσείου της Βαγδάτης το 2003, μετά την αμερικανική εισβολή. Ο τότε διευθυντής, Δρ Γιουχάνα, μπήκε στο μουσείο και αντίκρισε την απόλυτη λεηλασία: 15.000 αρχαιότητες είχαν χαθεί, από τις οποίες 7.000 δεν έχουν εντοπιστεί ποτέ! Αναλογηστείτε πόσες μπορεί να είναι κρυμμένες σε ιδιωτικές συλλογές!
Ο καλλιτέχνης αναπαριστά αυτή τη στιγμή με έναν πάγκο εργασίας, πάνω στον οποίο τοποθετεί τα δικά του αντίγραφα από ό,τι απέμεινε. Είναι μια συγκινητική πράξη αποκατάστασης, μια προσπάθεια να μετρηθούν οι πληγές και να ανακτηθεί η μνήμη.
Ανασύνθεση του χαμένου: η δύναμη του papier-mâché
Με ευαισθησία ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί την τεχνική papier-mâché (πρες παπιέ) για να αναδημιουργήσει χαμένα έργα: 82 σφραγιδοκύλινδροι με την πρώτη ανθρώπινη γραφή (10η χιλιετία π.Χ.), που λειτουργούσαν ως "ταυτότητες" και έγγραφα συναλλαγών. Πολύ εντυπωσιακά είναι τα αγαλμάτια λατρευτών, που τοποθετούνταν σε ναούς για να προσεύχονται αέναα εκ μέρους των πιστών.
 |
| Στη φωτογραφία ο καλλιτέχνης Michael Rakowitz απεικονίζεται δίπλα στο Λαμασού. |
Για ώρα παρατηρούσα και το Λαμασού, το φτερωτό πλάσμα με κεφάλι ανθρώπου και σώμα ταύρου ή λιονταριού- εδώ έχει ανασυσταθεί με ένα πολύ ιδιαίτερο τρόπο-αξιοποιώντας μια Κυπριακή αρχαιότητα για να δηλώσει την ανοιχτότητα των Πολιτισμών. Αξίζει να αναφερθεί ότι τα Λαμασού τοποθετούντα σε πύλες των πόλεων, για να προστατεύουν τους κατοίκους.
Από πλεθράς του καλλιτέχνη παρά το άρτιο καλλλιτεχνικά αποτέλεσμα ένιωσα ότι η αναπαράσταση δεν είναι απλώς αισθητική. Είναι πολιτική και ηθική πράξη. Είναι μια προσπάθεια να ξαναδοθεί φωνή σε ό,τι σιώπησε βίαια.
Allspice: Η μνήμη μέσα από τη γεύση
Ο τίτλος της έκθεσης, Allspice, παραπέμπει σε ένα μίγμα μπαχαρικών που περιλαμβάνει κανέλα, μοσχοκάρυδο, γαρύφαλλο — μυρωδιές που κουβαλούν μνήμη, πατρίδα, μητρική φροντίδα. Στην έκθεση ο καλλιτέχνης επέλεξε να τοποθετήσει σε κολώνες- πυλώνες του μουσείου 25 συνταγές μαγειρικής από μητέρες του Ιράκ, συμβολίζοντας το ρόλο που παίζει η μαγειρική στην κουλτούρα για τους εκτοπισμένους. Είναι το μόνο που μπορούν να πάρουν μαζί τους. Είναι Αντίσταση στη λήθη.
 |
| Στο έργο αποδίδεται πως είχε απομείνει το μνημείο από την φθορά του λεηλατητή μετά την υφαρπαγή των τοιχογραφιών, υπενθυμίζοντας τι υπέστει και ο Παρθενώνας! |
Βέβαια έμαθα και πολλά για τους αγαπημένους Χουρμάδες, που αποτελούν το ιερό δέντρο της ζωής για τον ιρακινό λαό. Γι΄' αυτο και εμφανίζεται στις τοιχογραφίες του παλατιού της Νινευή, τις οποίες απέδωσε μοναδικά ο καλλιτέχνης, όπως ήταν ένα 24ωρο πριν από την καταστροφή του από τους φονταμενταλιστές και όπως είχαν φθάρει από τον προηγούμενο βάρβαρο Sir Layard!
Προβληματισμοί που γεννά η έκθεση
Η έκθεση δεν αφήνει τον επισκέπτη αμέτοχο. Θέτει ερωτήματα:
- Ποιος έχει το δικαίωμα να "κατέχει" την πολιτιστική κληρονομιά ενός άλλου λαού;
- Πώς μπορεί η τέχνη να λειτουργήσει ως φορέας μνήμης και θεραπείας;
- Είναι η επιστροφή των κλεμμένων θησαυρών ηθική υποχρέωση ή πολιτική απόφαση;
- Πώς μπορούμε να ξαναχτίσουμε την πολιτιστική ταυτότητα μετά από καταστροφή;
- Μπορεί η μαγειρική, η μουσική και η αφήγηση να γίνουν τα νέα αγγεία της μνήμης;
Ο καλλλιτέχνης στην έκθεση Allspice καταφέρνει να αφυπνίσει την ενσυναίσθηση μας και πολιτιστική συνείδηση, καλώντας μας να αντισταθούμε στη λήθη. Δεν παρουσιάζει απλώς αντικείμενα, αλλά αφηγείται ιστορίες, ξυπνά μνήμες, γεννά ερωτήματα. Είναι μια έκθεση που συνομιλεί με το παρελθόν, αλλά μιλά στο παρόν, για να σεβόμαστε και να προστατεύσουμε στο μέλλον τους πολύτιμους ανθρώπινους Πολιτισμούς.
Πηγή φωτογραφιών : σελίδες facebook του Μουσείου Ακρόπολης και ΝΕΟΝ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου