Ποια η ιστορία της αρχαίας Απολλωνίας στη σημερινή Λιβύη;

  

Σπουδαία αρχαία πόλη της Κυρηναϊκής, δηλαδή του σύγχρονου ανατολικού τμήματος της Λιβύης, υπήρξε η Απολλωνία, που ιδρύθηκε από Έλληνες αποίκους και έγινε σημαντικό εμπορικό κέντρο στη νότια Μεσόγειο. Η εν λόγω πόλη είχε ύψιστη στρατηγική σημασία, καθώς ήταν το λιμάνι της αρχαίας Κυρήνης, σε απόσταση 20 χιλιόμετρα από την τελευταία.

Του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου

Η πόλη ιδρύθηκε στα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ. από 'Έλληνες αποίκους ως επίνειο της Κυρήνης. Η πόλη κατακτήθηκε από τους Πέρσες και έπειτα από τον Μέγα Αλέξανδρο, ενώ αργότερα αποτέλεσε τμήμα της ελληνιστικής αυτοκρατορίας των Πτολεμαίων.

Η Απολλωνία έγινε αυτόνομη από την Κυρήνη όταν η περιοχή ήρθε στην εξουσία της Ρώμης, καθώς ήταν μία από τις πέντε πόλεις της Λιβυκής Πενταπόλεως. Τον 6ο αιώνα μ.Χ. έγινε η πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής επαρχίας της Λιβύης Σουπεριόρ ή Λιβύης Πενταπολιτάνα.

Σημειώνεται πως πόλη έγινε γνωστή ως Σόσουζα, όνομα που προέρχεται από αρχαία θεότητα, γεγονός που εξηγεί το σύγχρονο όνομα της, Μάρσα Σούσα ή Σούσα.

Στη πρωτοβυζαντινή περίοδο, η Απολλωνία ήταν έδρα επισκοπής και είχε δύο λιμάνια, ένα στα ανατολικά και ένα που προστατευόταν φυσικά από δύο νησάκια - μάλιστα το ένα νησί είχε και φάρο. Ο σεισμός της Κρήτης και το τσουνάμι της 21ης Ιουλίου 365 μ.Χ. προκάλεσε εκτεταμένες ζημιές στην πόλη και το λιμάνι. Η πόλη ανακατασκευάστηκε και οχυρώθηκε ξανά από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό, αλλά σταδιακά έχασε τη σημασία της πριν από την άφιξη των Αράβων. το 643 μ.Χ. και στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε εντελώς.

Σύμφωνα με τη παράδοση, στην Απολλωνία γνώρισε ο Βυζαντινός στρατηγός Βελισάριος την χορεύτρια (μετέπειτα αυτοκράτειρα) Θεοδώρα, την οποία πήρε μαζί του στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί την γνώρισε ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός και την παντρεύτηκε. 

Αρχαιολογικός χώρος Απολλωνίας

Τα πρώτα επίπεδα ίδρυσης της Απολλωνίας βρίσκονται κάτω από το επίπεδο της θάλασσας, λόγω της βύθισης του εδάφους σε μεγάλους σεισμούς, ενώ τα ανώτερα στρώματα της μετέπειτα βυζαντινής και χριστιανικής περιόδου είναι αρκετά μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, χτισμένη στις συσσωρευμένες αποθέσεις των προηγούμενων περιόδων.

Ερείπια κτιρίων στη θάλασσα ανακαλύφθηκαν από τον Μπήχεϊ το 1827, έπειτα ερευνήθηκαν από τον Γκούντσαϊλντ το 1950 και τον Αντρέ Λαρόντ που δημοσίευσε τις αρχαιολογικές έρευνες στην περιοχή.

Τα έτη 1958 και 1959 ο Νίκολας Φλέμινγκ, στο πλαίσιο ενός προπτυχιακού στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, οδήγησε τις ομάδες των φοιτητών να εκπαιδευτούν σε καταδύσεις και υποβρύχια τοπογραφικά, όπου χαρτογράφησαν το μεγάλο τμήμα της πόλης κάτω από τη θάλασσα. Τα αποτελέσματα αυτής της εργασίας δημοσιεύθηκαν με χάρτες και διαγράμματα των υποβρύχιων κτιρίων. Ο Κάρλο Μπελτράμε και οι συνεργάτες του έχουν κάνει μια υποβρύχια φωτογραφική αποτύπωση μερικών από τα κτίρια.

Το καλοδιατηρημένο αρχαίο ελληνικό θέατρο βρίσκεται σήμερα μπροστά στη θάλασσα έξω από τα τείχη της παλιάς πόλης. Το κοίλο του θεάτρου έχει 28 επίπεδα.

Επίσης, η Απολλωνία είναι ιδιαίτερα γνωστή για τα ερείπια τριών εκκλησιών που χρονολογούνται από τη Βυζαντινή περίοδο. Την εποχή αυτή είχε πέντε εκκλησίες και ήταν γνωστή σαν "πόλη των εκκλησιών".

Επιπρόσθετα, το παλάτι της Απολλωνίας ήταν η τελευταία κατοικία, διοικητήριο, του βυζαντινού Δούκα και είχε πάνω από 100 δωμάτια. Στη προηγούμενη χρήση του, ήταν το σπίτι του Ρωμαίου στρατιωτικού διοικητή.

Εξάλλου, το Μουσείο της αρχαίας Απολλωνίας στην σημερινή ανατολική Λιβύη, στεγάζει πολλά αντικείμενα που βρέθηκαν στον αρχαιολογικό χώρο.

Θύμα του πολέμου

Δυστυχώς, με την έναρξη του εμφυλίου πολέμου στη Λιβύη, το 2011, σημειώθηκαν βανδαλισμού σε αρχαία ερείπια, ενώ πολλά αριστουργήματα, όπως αγάλματα, εκλάπησαν. Σύμφωνα με τον επικεφαλής του τμήματος αρχαιοτήτων στην ανατολική Λιβύη, πολλοί  από τους κλεμμένους αρχαιολογικούς θησαυρούς πουλήθηκαν στο εξωτερικό.

Πηγές

R. Plidori: Λιβύη, οι χαμένες πόλεις της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, 1999, σελ. 228-233.

R. Goodchild, J. Pedley, D. White: Απολλωνία, το λιμάνι της Κυρήνης, ανασκαφές περιόδου 1965-1967, Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, 1976.

Flemming, N.C. 1959 Υποβρύχια περιπέτεια στην Απολλωνία, περιοδικό Geographical Magazine, τεύχος 31, σελίδες 497–508.