Νέα μελέτη αλλάζει τα δεδομένα για το εμβληματικό Les Demoiselles d’Avignon, εντοπίζοντας την έμπνευση στις εκκλησίες της Καταλονίας και όχι στην αφρικανική τέχνη! Στο ημίφως ενός καλλιτεχνικού μύθου που συχνά εμπλέκει μάσκες και πολιτισμούς, μια νέα θεωρία αναδύεται σαν ακτίνα μέσα απ’ την ομίχλη της ιστορίας. Όχι από την καρδιά της Αφρικής, αλλά από πέτρινους ναούς στα Πυρηναία. Εκεί όπου η βυζαντινή γραμμή συναντά τη ρωμανική έκφραση, ένας «ντετέκτιβ της τέχνης» ίσως φωτίζει την πραγματική πηγή έμπνευσης ενός από τα πιο καθοριστικά έργα του 20ού αιώνα.
Ο Γάλλος συλλέκτης Alain Moreau ισχυρίζεται σε νέα του δημοσίευση στο Bulletin of the Reial Acadèmia Catalana de Belles Arts Sant Jordi πως το αμφιλεγόμενο έργο Les Demoiselles d’Avignon (1907) του Πάμπλο Πικάσο αντλεί την έμπνευσή του όχι από αφρικανικά αντικείμενα, όπως θεωρείτο επί δεκαετίες, αλλά από μεσαιωνικές τοιχογραφίες της Καταλονίας. Το Times of London έφερε πρώτο στη δημοσιότητα την ανατρεπτική θεωρία.
Σπόροι αμφιβολίας
Ο Moreau εντοπίζει τις ομοιότητες με τις χαμένες τοιχογραφίες της εκκλησίας La Vella de Sant Cristòfol και τις σωζόμενες ρωμανικές τοιχογραφίες του Sant Martí de Fenollar στους πρόποδες των Πυρηναίων. Χαρακτηριστικά όπως γωνιώδεις μορφές, χρωματικές παλέτες και ιδιόρρυθμα σημάδια στο πρόσωπο των φιγούρων εμφανίζονται κοινά. Ο συλλέκτης χαρτογράφησε τα ταξίδια του Πικάσο, εστιάζοντας σε πιθανές στάσεις καθ’ οδόν προς το Gósol το 1906, με προτροπή του φίλου του Joan Vidal Ventosa. Εκείνες τις εκκλησίες φέρεται να θαύμασαν οι καλλιτεχνικοί κύκλοι της Καταλονίας.
Η έρευνα του Moreau φέρνει στο φως και μια λεπτομέρεια από τη διάσημη αναδρομική έκθεση του MoMA το 1939: η αφρικανική μάσκα που εκτέθηκε δίπλα στο έργο δεν είχε φτάσει στην Ευρώπη πριν το 1935—δηλαδή σχεδόν τριάντα χρόνια μετά την ολοκλήρωση του πίνακα. Παρ’ όλα αυτά, ο επιμελητής Alfred Barr υποστήριξε ότι αποτέλεσε πηγή έμπνευσης.Ο ίδιος ο Πικάσο είχε δηλώσει το 1920: «Μαύρη τέχνη; Δεν την ξέρω.»
Το chirimbolo και η καταλανική επιρροή:
Ο Moreau τονίζει πως το χρωματικό φάσμα, οι σμιλευμένες γραμμές προσώπων και ιδιαίτερα το chirimbolo—το μυστηριώδες σημάδι σε μία φιγούρα, που άλλοτε ερμηνεύεται ως αυτί, όγκος ή χέρι—έχουν πιο ισχυρές αναφορές στις αφαιρετικές μεθόδους της χριστιανικής καταλανικής τέχνης.
Καλλιτεχνικός διάλογος χωρίς τέλος:
Το Les Demoiselles d’Avignon παραμένει ένα έργο-τομή που ενσαρκώνει την πολυφωνία της τέχνης: κάποιοι το βλέπουν ως πολιτιστική οικειοποίηση, άλλοι ως σκόπιμο αίνιγμα. Η έρευνα του Moreau δεν κλείνει τον κύκλο, αλλά τον διευρύνει.
