Πού αναβιώνει ο Ελληνισμός της Μικράς Ασίας; Ένα μουσείο-κιβωτός των αλησμόνητων πατρίδων!

"Όσο ζω κι' αναπνέω δεν θα σταματήσω ποτέ να μιλώ για όσα ζήσαμε οι Έλληνες της Σμύρνης, της Μικράς Ασίας, με τη φωτιά, τον διωγμό, τον ξεριζωμό μας από τα άγια χώματα, την καταδίκη σε προσφυγιά. Αυτά τα μάτια ώσπου να κλείσουν, θα βλέπουν μπροστά τους τα όσα έγιναν, και δεν συμφέρουν, και το στόμα μου θα μιλά για το άδικο του Ελληνισμού και θα ζητά την επιστροφή εκεί που είδαμε το φως, που μεγαλώσαμε, προκόψαμε, για να χαθούν όλα μέσα στον καπνό και στη φωτιά». 

                                                                         Φιλιώ Χαϊδεμένου

Του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου 

Μέρα εθνικής μνήμης και πόνου για την Γενοκτονία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας είναι η σημερινή. Ένας Ελληνισμός ιστορίας 3.000 ετών, που ξεριζώθηκε από τις πατρογονικές εστίες του και θρηνεί εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους που δολοφονήθηκαν αναίτια από τις τουρκικές ορδές. Ωστόσο, ο Ελληνισμός αυτός δεν λησμονήθηκε ποτέ, αλλά εξακολουθεί να ζει και να ακμάζει μέσω των απογόνων των εκατομμυρίων προσφύγων που κατέφυγαν στο ελληνικό κράτος μετά το 1922. 

Αξιοσημείωτη συμβολή στην διατήρηση και προβολή της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, του Πόντου, της Ανατολικής Θράκης και της Κωνσταντινούπολης έχει το Μουσείο Μικρασιατικού Ελληνισμού "Φιλιώ Χαϊδεμένου".

Το Μουσείο στεγάζεται στο Παγκόσμιο Πολιτιστικό Ίδρυμα Ελληνισμού της Διασποράς του Δήμου Φιλαδέλφειας - Χαλκηδόνος, σε ένα νεοκλασικό κτίριο στο άλσος της Νέας Φιλαδέλφειας, ενώ φέρει το όνομα της Φιλιώς Χαϊδεμένου, η οποία "έφυγε" από τη ζωή σε ηλικία 108 ετών, το 2007, και έγινε σύμβολο του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας. 

Η προσωπικότητα της Φιλιώς Χαϊδεμένου

Η γιαγιά Φιλιώ όπως την αποκαλούσαν, γεννήθηκε από Ναξιώτη στην καταγωγή πατέρα και Σμυρνιά μητέρα, στα Βουρλά της Μικράς Ασίας το 1899. Ως πρόσφυγας πρώτης γενιάς έθεσε σκοπό της ζωής της να διασώσει όσα κειμήλια της Μικράς Ασίας μπορούσε. Όλη της την σύνταξη την ξόδευε σε εισιτήρια λεωφορείων και πλοίων για να ταξιδεύει στην Ελλάδα, όπου υπάρχει μικρασιατικός Ελληνισμός, και να συγκεντρώνει έγγραφα, ενδύματα, βιβλία, ακόμη και έπιπλα από τις αλησμόνητες πατρίδες. 

Η περισυλλογή των κειμηλίων άρχισε το 1991 και η Φιλιώ Χαϊδεμένου, παρότι ξεκίνησε την προσπάθεια σε προχωρημένη ηλικία, αφού είχε ξεπεράσει τότε τα 90 της χρόνια, δούλεψε ακούραστα για να δει την ιδέα της να πραγματοποιείται. 

Έφτασε μάλιστα στο σημείο να ταξιδέψει στα Βουρλά της Μικράς Ασίας, τη γενέτειρά της, για να φέρει χώμα και σκόνη από την Αναξαγόρειο Σχολή και να τα εκθέσει στο μουσείο. Εκτός από αυτό το ταξίδι, η γιαγιά Φιλιώ "όργωσε" την Ελλάδα για να ενημερώσει τους απανταχού Μικρασιάτες για το μουσείο. Η ανταπόκριση υπήρξε συγκλονιστική, αφού Έλληνες Μικρασιάτες από κάθε γωνιά της Γης επικοινώνησαν μαζί της και προσέφεραν προσωπικά αντικείμενα για να εκτεθούν στο μουσείο. 

  

    Το μουσείο

Το όνειρό της Φιλιώς Χαιδεμένου έγινε πραγματικότητα στις 2 Απριλίου 2007, οπότε εγκαινιάστηκε το Μουσείο. Ο μουσειακός χώρος φιλοξενεί περισσότερα από 500 εκθέματα, ιστορικό και λαογραφικό υλικό (όπως παραδοσιακές φορεσιές, κειμήλια και ενθυμήματα) από περιοχές της Μικράς Ασίας, του Πόντου και της Κωνσταντινούπολης, επικεντρώνοντας ιδιαίτερα στις αρχές του 20ου αιώνα έως τη Γενοκτονία των Ελλήνων Ποντίων και Μικρασιατών από τους Τούρκους, την πρώτη σύγχρονη γενοκτονία. 

Το Μουσείο είναι χωρισμένο σε τρεις θεματικές ενότητες έχοντας ως άξονα τη Μικρασιατική Καταστροφή (1922). Στην πρώτη ενότητα παρουσιάζεται η δομή της κοινωνίας, ο τρόπος ζωής, οι συνήθειες, τα ήθη και τα έθιμα των ανθρώπων πριν τα ιστορικά γεγονότα του 1922 (αρχές 20ου αιώνα). 

Ακολουθεί η δεύτερη ενότητα με την περιγραφή των ιστορικών εξελίξεων που οδήγησαν στην καταστροφή και τον ξεριζωμό των Ελλήνων της Μικράς Ασίας και η τρίτη ενότητα ολοκληρώνεται με την εγκατάσταση στον ελλαδικό χώρο και την περιγραφή των συνθηκών αλλά και των καταστάσεων με τις οποίες ήρθαν αντιμέτωποι οι πρόσφυγες με τον ερχομό τους στο ελληνικό κράτος. 
Αξίζει να σημειωθεί ότι το Μουσείο Μικρασιατικού Ελληνισμού "Φιλιώ Χαϊδεμένου" παρουσιάζει πλούσια δράση, πραγματοποιώντας ποικίλες εκδηλώσεις σχετικές με τη θεματολογία του. Στόχος των πρωτοβουλιών αυτών είναι η προσέλκυση ιδίως του νεανικού κοινού και η εμφύσηση σε αυτό της νεότερης ελληνικής ιστορίας. 

«Η Μικρασιατική Καταστροφή δεν είναι η μεγαλύτερη του 20ου αιώνα, αλλά η μεγαλύτερη των αιώνων, διότι τέτοια καταστροφή, μαζική σφαγή, φωτιά και καταστροφή, εγώ τουλάχιστον που διάβαζα από παιδί και παρακολουθούσα, δεν έχει γίνει», είχε πει κάποτε σε συνέντευξή της η Φιλιώ Χαιδεμένου.  
Μια επίσκεψη στο Μουσείο Μικρασιατικού Ελληνισμού είναι ο καλύτερος τρόπος να διατηρήσουμε για πάντα στη μνήμη μας το μεγαλείο του πολιτισμού των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, αλλά και να τιμήσουμε τους εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους που έγιναν μάρτυρες στον τόπο τους. Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τους σκεπάζει.  

Ώρες λειτουργίας :Δευτέρα - Παρασκευή, 09.00 - 13.00
 τηλ.: 213. 20.49.155-6.

Πηγές: http://www.neafiladelfeia.gr/, http://odysseus.culture.gr/, https://www.trip2athens.com/