Οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε τα περίφημα αρχαία
μαντεία των Δελφών και της Δωδώνης, όμως ξέρουμε πολύ λιγότερα για το Αμφιαράειο, παρότι αυτό βρίσκεται εντός
Αττικής! Το μαντείο - θεραπευτήριο που ήταν αφιερωμένο στον χθόνιο θεό και μυθικό ήρωα του Άργους,
Αμφιάραο, είναι "κρυμμένο" σε έναν λόφο κατάφυτο με πεύκα, πικροδάφνες και πλατάνια,
στην περιοχή Μαυροδήλεσι, περίπου 6 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του Ωρωπού και λίγο βορειοδυτικότερα από τον Κάλαμο.
Του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου
Το ιερό ιδρύθηκε στα τέλη του 5ου αιώνα π.Χ. όταν ο
Ωρωπός βρισκόταν στα χέρια των Αθηναίων , ενώ η περίοδος της
μεγαλύτερης ακμής του Αμφιαραείου ήταν ο 3ος αιώνας π. Χ. και το πρώτο μισό του
2ου αιώνα π. Χ. .
Ως λιμάνι με ιδιαίτερη σημασία εξαιτίας της επικοινωνίας
του με την Εύβοια, ο Ωρωπός, μια από τις παλαιότερες πόλεις της αρχαίας
Ελλάδας, αποτέλεσε, για πολλά χρόνια, μήλον της έριδος ανάμεσα στους Βοιωτούς
και τους Αθηναίους. Σε
έναν λόγο του Λυσία, μαρτυρείται πως ο Αθηναίος Πολύστρατος ήταν
διοικητής του Ωρωπού πριν από το 411 π.Χ..
Την εποχή εκείνη ιδρύεται το
Αμφιαράειο, που από τις αρχές του 4ου αιώνα
π.Χ. οργανώνεται και η φήμη του εξαπλώνεται σε όλη Ελλάδα. Κατασκευάζονται σε
αυτό κτίρια και στήνονται αγάλματα, ενώ κάθε χρόνο διοργανώνονταν αγώνες, τα Μικρά Αμφιάρεια, και
κάθε πέντε χρόνια τα Μεγάλα Αμφιάρεια. Τα τελευταία περιλάμβαναν μουσικούς,
αθλητικούς και ιππικούς αγώνες, στους οποίους συμμετείχαν αθλητές, λόγιοι και
ηθοποιοί από όλη την Ελλάδα, την Ιταλία και τη Μικρά Ασία. 
Από το 338 π.Χ. (μάχη της Χαιρώνειας) οι Αθηναίοι
αναδιοργανώνουν τις γιορτές και τους αγώνες του ιερού - μαντείου. Το 287 π.Χ. ο Ωρωπός
γίνεται μέλος του Κοινού των Βοιωτών και επακολουθεί άνθηση του Αμφιαραείου,
που διαρκεί ως το 146 π.Χ, οπότε όλη η Ελλάδα καταλαμβάνεται από τους Ρωμαίους.
Το ιερό ανθεί ξανά κατά τον 1ο αιώνα π. Χ. χάρη στην ευεργεσία του Ρωμαίου
στρατηγού Σύλλα.
Οι ανασκαφές
Το 1884
ξεκίνησε η συστηματική ανασκαφή του
ιερού από την Αρχαιολογική
Εταιρεία με επικεφαλής τον Βασίλειο Λεονάρδο. Η
ανασκαφή, που διήρκεσε με διαλείμματα ως το 1929, αποκάλυψε τα ερείπια μνημείων
στο Μαυροδήλεσι και πολλές επιγραφές. 
Ναός του Αμφιάραου
Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως τα ερείπια του
μεγάλου ναού του Αμφιάραου, που κατασκευάστηκε τον 4ο αιώνα π.Χ. Στο κεντρικό
κλίτος υπήρχε μαρμάρινο άγαλμα του μυθικού ήρωα, που είχε τον τύπου όρθιου
Ασκληπιού και σήμερα είναι ακρωτηριασμένο. Ο ναός ήταν γεμάτος από αφιερώματα
των πιστών, μικρά ομοιώματα μελών του ανθρώπινου σώματος που θεραπεύτηκαν και
νομίσματα κολλημένα με κερί, όπως συμβαίνει σήμερα στις
εκκλησίες με τα τάματα. Διασώζεται μόνο το βορειοδυτικό τμήμα του ναού, γιατί
το υπόλοιπο τμήμα του παρασύρθηκε από τον χείμαρρο Μαυροδήλεσι, στα ύστερα
ρωμαικά χρόνια.
Μεγάλη Στοά
Η Μεγάλη Στοά κατασκευάστηκε το 350 π.Χ. και χρησίμευε
για την εγκοίμηση των προσκυνητών. Μέσα στον ύπνο, ο προσκυνητής που έπασχε από
κάποια αρρώστια και ζητούσε θεραπεία ή ήθελε την συμβουλή του θεού για να λύσει
κάποιο πρόβλημα, δεχόταν σε όνειρο την συμβουλή του Αμφιάραου και τα όνειρα τα
ερμήνευαν οι ιερείς. Η Μεγάλη Στοά είχε μήκος 110,15 μέτρα και πλάτος 10,78
μέτρα. Στην πρόσοψη είχε 41 κίονες δωρικού ρυθμού και στο εσωτερικό 17 κίονες
ιωνικού ρυθμού, οι οποίοι χώριζαν το κτίριο σε δύο κλίτη.
Λουτρά
Απαραίτητο θεραπευτικό στοιχείο του Αμφιαραείου ήταν τα
λουτρά, που χρησιμοποιούνταν για σωματικό καθαρμό και ψυχική εξυγίανση. Κάτω
από το δάπεδο κυκλοφορούσε ζεστός ατμός που διοχετευόταν από πολλές τρύπες μέσα
στους λουτήρες. Το σύστημα αυτό (θέρμες) πέρασε στους Ρωμαίους, τους
Βυζαντινούς και αργότερα στους Οθωμανούς με τα λεγόμενα χαμάμ. Σήμερα από τα
λουτρά σώζεται μία δεξαμενή και δύο μεγάλες λεκάνες.
Θέατρο
Το θέατρο του Αμφιαραείου διαμορφώθηκε γύρω στο 190 π.Χ.
και λαξεύτηκε στην πλαγιά του λόφου. Στην στρογγυλή ορχήστρα ο ιερεύς Νίκων, τον 1ο αιώνα π.Χ.,
αφιέρωσε πέντε κτισμένους μαρμάρινους θρόνους. Όλοι οι θρόνοι φέρουν την
επιγραφή "Νίκων Νίκωνος ιερεύς γενόμενος Αμφιαράωι". Απέναντι από την ορχήστρα υψώνεται η
αναστηλωμένη κιονοστοιχία του προσκηνίου του θεάτρου, με οκτώ κίονες δωρικού ρυθμού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου