Παρασκευή 22 Ιανουαρίου 2016

Αθανάσιος Σίμογλου: «Το να φυλάει κανείς “Θερμοπύλες”, είναι ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση για την ανθρώπινη φύση»



“Όποιος το πνεύμα του ποθεί να δυναμώσει, να βγει απ’ το σέβας κι από την υποταγή […] θα παραβαίνει και νόμους κ’ έθιμα κι απ’ την παραδεγμένη και την ανεπαρκούσα ευθύτητα θα βγει…”. Λόγια που απλώνουν τα ατσαλένια τους “φτερά” σε καθέναν που βρίσκεται στo χώρο, όπου για τις επόμενες ώρες, ανοίγει το συρτάρι με τους διαχρονικούς θησαυρούς και σκορπάει παντού γενναιόδωρα η πολύτιμη λάμψη τους. Μια λάμψη αλλιώτικη από τις άλλες, που στροβιλίζεται σαν ασημόσκονη μέσα από τα λόγια που χαράχτηκαν στο χαρτί από τον Κωνσταντίνο Π.Καβάφη και απέκτησαν μελωδική υπόσταση από έναν άνθρωπο που έχει θέσει ως σκοπό της ύπαρξής του το να “μεταφέρει στα χείλη ανθρώπων από όλο τον κόσμο, τα έργα του μεγάλου Αλεξανδρινού ποιητή”. Γι’αυτό δίνει τη μάχη του μέσα από τη δύναμη που κλείνει μέσα της η Τέχνη. Γι’αυτό κλείνεται σε ένα δωμάτιο και συνθέτει μελωδίες, σβήνει νότες και τις δημιουργεί από την αρχή μέχρι το φεγγάρι να παραδώσει τη σκυτάλη στις πρώτες ακτίνες του ήλιου. 

Ο Αθανάσιος Σίμογλου, ένας Έλληνας που διαμένει στη Γερμανία και νιώθει νοσταλγία για την πατρίδα του. Ένας επιστήμονας που μοιράζει την αγάπη του ανάμεσα στην ιατρική και τη μουσική, βλέποντας τα όρια να εξαφανίζονται, γιατί “η επιστήμη και η τέχνη ανήκουν σε όλους τους ανθρώπους”, όπως μου αναφέρει πατώντας με ευστοχία στα λεκτικά χνάρια του Γκαίτε. Και κάπου εκεί, στον απόηχο μιας βραδιάς που τύλιξε όλους μας σε ένα μουσικό πέπλο αφήνοντας μέσα μας ανεξίτηλη την υπογραφή του, ξεκίνησε η μεταξύ μας κουβέντα. Μια κουβέντα με έναν και μοναδικό προορισμό. Εκεί όπου οδηγούν όλα όσα κάνουμε, όλα όσα σκεφτόμαστε και όλα όσα είμαστε. Εκεί. Στην καρδιά, που χτυπάει δυνατά σε όποιο μέρος του κόσμου κι αν βρεθούν όλοι εκείνοι που έχουν έρθει στη ζωή για να “φυλάνε Θερμοπύλες”…

Συνέντευξη στη Βίκυ Καλοφωτιά

Πόσο δύσκολο ήταν για ένα μικρό παιδί στο Διδυμότειχο μιας άλλης εποχής, να πείσει τους γονείς του ότι η αγάπη του για τη μουσική ήταν αληθινή;

Ομολογώ ότι ήταν πολύ δύσκολο για εμένα το 1969-70 (σε ηλικία 15 ετών) να πείσω τους γονείς μου, όχι τόσο για την αληθινή μου αγάπη για την μουσική –την οποία πιστεύω ότι την θεωρούσαν δεδομένη– αλλά κυρίως για δύο άλλους λόγους. Αφενός μεν, διότι έπρεπε να φύγω από τον τόπο μου, τόσο μικρός, για να διευρύνω τις μουσικές γνώσεις μου, και αφετέρου αν θα ήταν σωστό, κυρίως για βιοποριστικούς λόγους, να ασχοληθώ αποκλειστικά με την μουσική.


Οι σπόροι που έπεσαν στο χώμα, οι καμωμένοι από λατρεία για τις μουσικές νότες, αποτέλεσαν το μελάνι, με το οποίο υπογράψατε από κοινού αμοιβαία αφοσίωση. Πώς εξελίχθηκε η αμφίδρομη αυτή αγάπη, σε “σχέση ζωής”;

Ο Κωνσταντίνος Π.Καβάφης υπήρξε για εμένα, ήδη από τα γυμνασιακά μου χρόνια, πόλος θαυμασμού για πολλούς λόγους: η οικουμενικότητα της θεματολογίας του, ο στοχαστικός χαρακτήρας της ποίησής του, η χρήση (για πρώτη φορά) του πεζού λόγου σαν φορέα ποίησης, η μη δογματική παρουσίαση των σκέψεών του, η άμεση αλλά και μακροχρόνια έλξη που ο ποιητής ασκεί πάνω στον αναγνώστη του (ιστορικός συμβολισμός, πολυεπίπεδη αισθητική), η λιτή και απέριττη κομψότητα του ποιητικού λόγου που υπηρετεί όμως λίαν επιτυχώς τον στοχασμό κ.λ.π. Δεν πρόκειται όμως μόνο για θαυμασμό, πρόκειται για ταύτιση απόψεων και σε άλλα θέματα, για υιοθέτηση ιδεών του ποιητή από μέρους μου. Μόνο έτσι πιστεύω ότι μπορεί να επιτευχθεί ένα συνδημιούργημα, δηλαδή η μελοποιημένη ποίηση, όπου η ποίηση και η μουσική δεν βρίσκονται απλώς δίπλα-δίπλα, αλλά θέλουν να γίνουν ένα και το αυτό.

Ο πρώτος δίσκος με συνθέσεις που φέρουν τη σφραγίδα σας, έχει τον τίτλο Shades of Love (“Αποχρώσεις Αγάπης”). Πόσο σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η αγάπη στη ζωή και το έργο σας;

Μετά την υγεία, το σημαντικότερο αγαθό της ανθρώπινης φύσης είναι η αγάπη –η ικανότητα να αγαπάς– σε όλες της τις εκφάνσεις: αγάπη του συντρόφου, αγάπη των απογόνων, αγάπη των συνανθρώπων –η χαρά του να μοιράζεσαι με άλλους κάτι– η αγάπη του ωραίου, η αγάπη του σωστού και του δίκαιου. Βέβαια όταν μιλάμε για αγάπη, πρέπει πάντα στο νου μας να έχουμε και τη λύπη. Δεν μπορείς να λυπηθείς για κάτι που έχασες εάν προηγουμένως δεν το είχες αγαπήσει

Άπειρα χαρτιά πενταγράμμου, βιβλία με ποιήματα του Κ.Π. Καβάφη, το μυαλό σας κατάμεστο από άφθονη δόση έμπνευσης και ζέσης για δημιουργία. Πώς γεννήθηκε στην ψυχή σας η ανάγκη να “ντύσετε” μουσικά τα έργα του μεγάλου αυτού ποιητή φιλοδοξώντας να τα μεταφέρετε “στα χείλη ανθρώπων από όλο τον κόσμο”, όπως έχετε δηλώσει στο παρελθόν;

Όταν ένας δημιουργός –εν προκειμένω ένας μουσουργός– υιοθετήσει έναν ποιητή σαν προσωπικότητα και πιστεύει ότι είναι χρήσιμος για τον κάθε άνθρωπο στην καθημερινότητά του, τότε οφείλει να κάνει γνωστό αυτό τον ποιητή στο ευρύτερο κοινό προς όφελος ολόκληρης της κοινωνίας. Η ποίηση από μόνη της, όταν το αξίζει, γίνεται διαχρονική. Η μουσική, όμως όταν κατορθώσει να “ντύσει” με επιτυχία τον ποιητικό λόγο, λόγω της πιο άμεσης επίδρασης στον ψυχισμό των ανθρώπων, μπορεί να φέρει την ποίηση στα χείλη πολύ περισσότερων ανθρώπων και να χαρίσει στον ποιητικό λόγο μια δεύτερη αιωνιότητα.

Έχετε δώσει τον όρκο του Ιπποκράτη και παράλληλα το κλειδί της καρδιάς σας, στη μελωδική δημιουργία. Αισθάνεστε περισσότερο λειτουργός της ιατρικής επιστήμης ή δημιουργός μουσικών συνθέσεων;

Θα σας απαντήσω εμμέσως με μια ρήση του Γκαίτε: “Η επιστήμη και η τέχνη ανήκουν σε όλους τους ανθρώπους, μπροστά τους τα όρια εξαφανίζονται”.

Στο έργο σας χτυπάει έντονα ο παλμός της Ελλάδας ενώ διαμένετε μόνιμα στο εξωτερικό και συγκεκριμένα στη Στουτγκάρδη της νότιας Γερμανίας. Τι είναι αυτό που σας λείπει από τις δύο χώρες, όταν βρίσκεστε στο έδαφος της μιας ή της άλλης αντίστοιχα;

Η ανεξήγητη για εμένα στην Ελλάδα, έλλειψη επαρκούς κοινωνικής οργάνωσης και συνεννόησης. Επίσης, η ανεξήγητη για εμένα στο εξωτερικό, έλλειψη της θέρμης της ελληνικής ψυχής.

“…θα πάγω σ’άλλη γη, θα πάγω σ’άλλη θάλασσα. Μια πόλις άλλη θα βρεθεί καλλίτερη από αυτή…”, στίχοι που χαράχτηκαν στο χαρτί από την πένα του Καβάφη. Συμφωνείτε με το να φεύγουν οι νέοι από τη χώρα μας αναζητώντας αλλού την τύχη τους ή να παραμένουν εδώ, παλεύοντας για μια καλύτερη ζωή;

Θα μπορούσα να σας απαντήσω και μόνο με τη δεύτερη στροφή του ιδίου καβαφικού ποιήματος, “ΠΟΛΙΣ”… “Καινούριους τόπους δε θα βρείς, δε θα’ βρεις άλλες θάλασσες, η πόλις θα σ’ ακολουθεί…”. αλλά θα προσπαθήσω να γίνω πιο σαφής. Τον τελευταίο καιρό, κάθε μέρα, στο ιατρείο μου υποδέχομαι 5 έως και 10 Έλληνες άρτι αφιχθέντες από την Ελλάδα. Όλοι νέοι και οι περισσότεροι μορφωμένοι. Αυτό με λυπεί αφάνταστα. Σκέφτομαι ότι η χώρα μου χαρίζει πολύτιμη τεχνογνωσία στους ξένους αντί τεμαχίου άρτου. Αυτό για εμένα αποτελεί μεγάλη εθνική αιμορραγία. Εάν, δε αναλογισθούμε ότι πολλοί από αυτούς δεν θα γυρίσουν ποτέ πίσω στην πατρίδα, τότε ο πόνος είναι ακόμα μεγαλύτερος, διότι αυτοί θα ενσωματωθούν μεν στην εδώ κοινωνία και αυτό είναι εύλογο, όμως με την πάροδο των γενεών θα αφομοιωθούν χάνοντας την ταυτότητα του Έλληνα.

Και οι δύο δίσκοι σας, Shades of Love και Return: Cavafy Songs κυκλοφορούν από την εταιρεία The Human Voice (“Η Ανθρώπινη Φωνή”) της σοπράνο Σόνιας Θεοδωρίδου και του μαέστρου Θεόδωρου Ορφανίδη. Κατά πόσο πιστεύετε ότι η σημερινή εποχή δίνει το βήμα να ακουστεί δυνατά η ανθρώπινη φωνή έναντι της φωνής της ύλης και του συμφέροντος;

Οι δυο δίσκοι μου “Shades of Love: Cavafy I” και “Return: Cavafy II”, κυκλοφορούν από την “Human Voice”, ενώ ο τρίτος δίσκος της καβαφικής μου τριλογίας “Theissis: Cavafy III”, πρόκειται να κυκλοφορήσει προσεχώς από την εταιρεία  “aspasia records”, όπου συμμετέχουν η υψίφωνος Βασιλική Καραγιάννη και ο βαρύτονος Κύρος Πατσαλίδης, ενώ την ορχήστρα δωματίου “Ορφέας “της Βιέννης διευθύνει ο Κωσταντίνος Δημηνάκης. Στην εποχή μας, όπου η ποιότητα έχει επισκιαστεί από την ποσότητα, όπου η έξωθεν καλή μαρτυρία και οι αριθμοί έχουν ακυρώσει την ουσία των πραγμάτων, καλείται η κοινωνία να δώσει το βήμα (να επιτρέψει) στην τέχνη να αναδείξει και πάλι τις πραγματικές αλήθειες και αξίες της ζωής.


“…τιμή σ’εκείνους όπου στην ζωή των ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες”, γράφει ο Καβάφης στο ποίημα “Θερμοπύλες”, το οποίο έχετε επίσης μελοποιήσει. Είναι αλήθεια εφικτό να επιβιώσουν σήμερα άνθρωποι με τέτοια πολύτιμη αποστολή, όταν καθημερινά απειλούνται να συνθλιβούν κάτω από το βάρος της “πολλής συνάφειας του κόσμου, τες πολλές κινήσεις κι ομιλίες…”;

Πριν σας απαντήσω σε αυτή την ερώτησή σας, δράττομαι της ευκαιρίας να τονίσω τη μεγάλη δύναμη και το μεγαλείο της καβαφικής ποίησης. Σήμερα η φράση “φυλάγω Θερμοπύλες” αποτελεί γλωσσικό εργαλείο της καθομιλουμένης ελληνικής γλώσσας και όχι μόνο. Πριν από τον Κ.Π. Καβάφη δεν νομίζω ότι ίσχυε αυτό. Τώρα θα προσπαθήσω να απαντήσω στο ερώτημά σας. Το να αποφασίσει κάποιος να φυλάει Θερμοπύλες,  είναι ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση για την ανθρώπινη φύση. Πρέπει να γίνει ταγός, σίγουρα οι περισσότεροι άνθρωποι δεν βρήκαν ανά τους αιώνες –αλλά ούτε και σήμερα βρίσκουν το σθένος– να φυλάξουν Θερμοπύλες. Όμως έχει μεγάλη σημασία το να αναγνωρίζουν εκείνους που προσπαθούν να φυλάξουν Θερμοπύλες. Έπειτα, όσο περισσότεροι ταγοί αναδεικνύονται, τόσο καλύτερα για το κοινωνικό σύνολο, διότι οι ταγοί είναι τοποτηρητές των πανανθρώπινων αξιών στην κοινωνία. Άλλωστε μέλημα της Τέχνης, επίσης θα πρέπει να είναι, να κάνει τους ελάχιστους ταγούς, κάπως περισσότερους.

Τι είναι αυτό που αποτελεί τη δική σας ξεχωριστή “Ιθάκη”;

Σαν δική μου ξεχωριστή Ιθάκη θα μπορούσα να οριοθετήσω το διακαή μου πόθο να αφήσω, φεύγοντας από την ζωή, κάποιους σπόρους “του μεγάλου, του ωραίου και του αληθινού” για τις επόμενες γενιές

 
Έχετε αναφέρει ότι στα άμεσα μελλοντικά σας σχέδια είναι να γράψετε μια όπερα για τον “Καπετάν Μιχάλη” του Νίκου Καζαντζάκη. Τι άλλο ονειρεύεστε να πετύχετε σε επαγγελματικό επίπεδο;

Όντως το επόμενο σχέδιό μου είναι να γράψω την όπερα “Καπετάν Μιχάλης”. Σκέφτομαι επίσης να “ντύσω” με μουσική μία η περισσότερες τραγωδίες. Είναι, επίσης μια πρόκληση για εμένα να γράψω μουσική για κινηματογράφο, εφόσον με έλξει κάποιο θέμα, μακάρι ελληνοπρεπές. Εξάλλου θέλω να κάνω γνωστό, ότι έχω γράψει ένα ορατόριο βασισμένο πάνω σε ένα πεζό του Κ.Π.Καβάφη με τίτλο “Τα πλοία”. Το έργο μου αυτό ήδη ηχογραφήθηκε στις αρχές του Νοέμβρη του 2015 στην Βιέννη με κλασικούς αοιδούς, μικτή χορωδία και μεγάλη ορχήστρα, και πρόκειται να κυκλοφορήσει σε CD την άνοιξη-καλοκαίρι του 2016. Το έργο αυτό πρωτοπαρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης στις 23 Οκτώβρη του 2013 με αφορμή την εκεί επίσκεψη και παρουσία του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ.Βαρθολομαίου. 

Όμως, δεν θα μπορούσα να ολοκληρώσω την απάντησή μου εάν δεν σας εκμυστηρευόμουν και κάτι άλλο. Ο κύριος όγκος της μουσικής δημιουργίας μου μέχρι τώρα δεν είναι η ασματική μουσική που ήδη σας ανέφερα. Τα περισσότερα έργα μου είναι συμφωνικά, δηλαδή απόλυτη μουσική. Τη μουσική ολοκλήρωσή μου την βλέπω μέσα από τη συμφωνική μουσική, κάτι ανάλογο με το δράμα στον γραπτό λόγο. Στη συμφωνική μουσική φρονώ ότι η μουσική ψυχή μπορεί να εκφραστεί σε καθεστώς απόλυτης ελευθερίας αλλά και των μεγαλυτέρων συνθετικών προκλήσεων όσον αφορά στις ποικίλες εκφάνσεις του ανθρώπινου ψυχισμού και στοχασμού


Έχω στο ενεργητικό μου πέντε συμφωνίες, ισάριθμα κονσέρτα για σόλο όργανο και ορχήστρα κουαρτέτα, μια ραψωδία, μια σουίτα κλπ. Στόχος των συμφωνικών μου πονημάτων δεν είναι να γράφω δύσκολη μουσική, ακατανόητη για τους πολλούς και μη ειδικούς. Το αντίθετο. Από λίγες παρουσιάσεις συμφωνικών μου έργων που έχω ήδη κάνει στη Γερμανία, διαπίστωσα, από εξωτερίκευση ακροατών, ότι τους συγκινούν εξίσου εάν όχι περισσότερο από την ασματική μου μουσική, και αυτό αφορά τόσο Γερμανούς, όσο και Έλληνες που δεν έχουν ιδιαίτερες μουσικές γνώσεις. Αυτό μου  δίνει δύναμη να προχωρήσω προς αυτή την κατεύθυνση. Άλλωστε μέλημά μου είναι να φέρω μαζί την ελληνική μεσογειακή μελωδία με την κεντροευρωπαϊκή συνθετική τέχνη

 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

*Το κονσέρτο, που πραγματοποιήθηκε με αφορμή την ολοκλήρωση της τριλογίας που αφορά στη μελοποίηση των ποιημάτων του Κωνσταντίνου Καβάφη, από τον συνθέτη, Αθανάσιο Σίμογλου, έλαβε χώρα στην Γκαλερί Δημιουργών (Χελιδονούς 28, Κηφισιά). Τα τραγούδια ερμηνεύτηκαν από τη σοπράνο, Βασιλική Καραγιάννη και τον βαρύτονο, Κύρο Πατσαλίδη με τη συνοδεία ορχηστρικού συνόλου, του οποίου τη διεύθυνση είχε ο αρχιμουσικός, Κωνσταντίνος Δημηνάκης.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

*Ακούστε στο ακόλουθο βίντεο, τις "Θερμοπύλες" από τη συναυλία στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, όπου είχε παρουσιαστεί σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση, το Ορατόριο "Καβάφης ο Ελληνικός" του Αθανασίου Σίμογλου. Στη συναυλία -που διοργανώθηκε από την Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο της επίσκεψης του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου- συμμετείχαν οι: Σόνια Θεοδωρίδου (σοπράνο), Αστέριος Τσετσίλας (τενόρος), Γιώργος Κανάρης (βαρύτονος), Δημοσθένης Δαββέτας (αφηγητής) και η Χορωδία Νέων του Ιερού Ναού Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Την "Orchestra Mobile" διηύθυνε ο Θεόδωρος Ορφανίδης.  

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου