Πολιτισμός και Χώρος, με αφορμή την Αρχαία Κινεζική Επιστήμη και Τεχνολογία

Ένας σεισμογράφος, ένα οδόμετρο που χρησιμοποιούσαν αρχαιότητα Κινέζοι, η πρώτη κυβερνητική μηχανή (αυτορυθμιζόμενη) που  χρησιμοποιούσαν πρέσβεις του αυτοκράτορα για την συλλογή των φόρων στις μακρινές επαρχίες  για να προσανατολίζονται προς ένα συγκεκριμένο σημείο και να επιστρέφουν στο παλάτι… Το μεγαλείο του Κινέζικου Πολιτισμού, μια προσέγγιση στις διαφορές Ανατολής και Δύσης και την διαμόρφωση των Πολιτισμών στην οικουμένη… ανακαλύψαμε στη διάλεξη «Πολιτισμός και Χώρος» του Δημήτρη Παππά, φυσικού-υπ. Δρ Φιλοσοφίας της Επιστήμης στο Μουσείο Ηρακλειδών με αφορμή την έκθεση «Αρχαία Κινεζική Επιστήμη και Τεχνολογία», σε συνεργασία με το Μουσείο Επιστήμης και Τεχνολογίας της Κίνας στο Πεκίνο. Με ένα πρωτότυπο τρόπο ο ομιλητής μας εισήγαγε στο θέμα μέσα από τα εκθέματα, σχεδόν βιωματικά, ανακαλύπτοντας την ευφυΐα ενός διαφορετικούς λαού με έναν πολιτισμό 5000 χρόνων, μέσα από τα ομοιώματα εφευρέσεων που φιλοξενούνται στο μουσείο. Παράλληλα παρακολουθούσαμε βιωματική δραστηριότητα δημιουργίας χαρτιού.

Της Μαρίας Αλιμπέρτη

 Στην έκθεση

Και οι προαναφερόμενες κατακτήσεις των Κινέζων δεν είναι λίγες στη ξηρά αλλά και στην θάλασσα δεν είναι ελάσσονος σημασίας. Η κινέζικη ναυσιπλοΐα ήταν ιδιαίτερα προηγμένη, ενώ διέθετε εξίσου μακρόπνοους ερευνητικούς στόχους  ανάλογους με τη Δύση : Σχεδόν  ταυτόχρονα με τον  Μάρκο Πόλο που έκανε τον περίπλου της Αφρικής, κατά τον 15ο αιώνα, ο μεγάλος Κινέζος θαλασσοπόρος Ζενγκ Χε έπλευσε κατά μήκος του Ινδικού Ωκεανού και έφθασε έως την Αφρική χωρίς να καταφέρει να προσεγγίσει την Ευρώπη, αφού δεν υπήρχε η διώρυγα του Σουέζ.

Και δεν είναι μόνο το ανήσυχο πνεύμα των Κινέζων αλλά και η ικανότητα τους να επινοούν εργαλεία και υψηλή τεχνολογία, όπως οι πυξίδες που κατατάσσονται στις μεγαλύτερες εφευρέσεις τους όπως  το χαρτί, η τυπογραφία και η πυρίτιδα. Μάλιστα μια από τις πρώτες πυξίδες, η οποία λειτουργεί με μαγνητισμό, ενώ ενέχει αστρονομικά σύμβολα, αλλά και τις κινήσεις της σελήνης, θαυμάσαμε στην έκθεση.

 Όπως μας εξήγησε ο κ.Παππάς οι Κινέζοι δεν χρησιμοποιούσαν τις πυξίδες κυρίως στη θάλασσα, αλλά και για τον σωστό προσανατολισμό των σπιτιών

τους, δηλαδή το feng shui.

Αξιοθαύμαστα είναι και τα πολεμικά πλοία, κάποια από αυτά δεν είχαν κουπιά, αλλά αντίθετα οι επιβαίνοντες ποδηλατούσαν. Μάλιστα στο εμπορικό πλοίο του Ζεν Χε διακρίνουμε  και κανόνια, ενώ στα περισσότερα είναι ευδιάκριτη η διαφορετική τεχνοτροπία κατασκευής από αυτήν της Δύσης, καθώς αρκετά από αυτά χρησιμοποιούνταν για να διασχίσουν ποταμούς και όχι  τη θάλασσα.

Η διαμόρφωση των Πολιτισμών

Τα μεγάλα «ποτάμια της Ιστορίας»  διασχίσαμε για να ταξιδέψουμε από τους μεγάλους αρχαίους πολιτισμούς, την Βαβυλώνα στην Μεσοποταμία για να φθάσουμε στο σήμερα, κατά τη διάρκεια της διάλεξης. Με την προβολή χαρτών και πινάκων συνειδητοποιήσαμε τις μεταβάσεις και τους σχηματισμούς πολιτισμών στην λεκάνη της Μεσογείου. Τα δυσπρόσιτα ορεινά της νότιας Ευρώπης και οι λίγες κατοικήσιμες περιοχές της βόρειας Αφρικής, λόγω της ερήμου, είχαν ως συνέπεια τον σχηματισμό ναυτικών ή έστω πολιτισμών με ροπή στο ταξίδι και την ανακάλυψη νέων εκτάσεων γης. Διανύσαμε χιλιόμετρα Ιστορίας: Από τα τείχη της Βαβυλώνας έως εκείνα της Πόλης, την κατάκτηση των βόρειων ακτών της Αφρικής και της Ιβηρικής Χερσονήσου από τους Άραβες, η

εκδήλωση της Αναγέννησης με την συμβολή  της αραβικής  αλλά και της βυζαντινής «μετάγγισης» της αρχαιότητας μέσω του χριστιανικού πνεύματος στις ιταλικές πόλεις αλλά  και την  ναυτική δύναμη της Βρετανικής Αυτοκρατορίας βασισμένη στην «πολιτική των κανονιοφόρων».

Σε αντιπαράθεση με τον γεωφυσικό χάρτη της Κίνας ο κ. Παππάς μας εξήγησε  τους διαφορετικούς λόγους διαμόρφωσης – πεδινή έκταση, μεγάλα ποτάμια κ.ά.- που οδήγησαν σε μια διαφορετική νοοτροπία ενός αυτάρκους λαού, ο οποίος μπορούσε να τραφεί και να επιβιώσει με την καλλιέργεια της γης.

Οι πολιτισμικές διαφορές αλλά και συμπλεύσεις Ανατολής και Δύσης καταδείχθηκαν μοναδικά μέσα από έναν πίνακα εφευρέσεων στην Κίνα με χρονολογική κατάταξη και επισήμανση πότε αυτές μεταφέρθηκαν στη Δύση. Αρκετές εφευρέσεις είχαν ανακαλυφθεί και από τους αρχαίους Έλληνες. Ωστόσο, κάποιες χάθηκαν στον χρόνο και κάποιες άλλες μεταφέρθηκαν στη Δύση όπως τα σπίρτα, το αναβατόριο, το φυσικό αέριο, η επεξεργασία χάλυβα (ανακαλύφθηκε στη Δύση από τον Ζίμενς μόλις το 1863) κ.ά..  όπως σημείωσε ο κ.Παππάς οι  κοινωνικο-πολιτικές συνθήκες στην Κίνα δεν επέτρεπαν να διοχετευθούν και να μεταδοθούν σχετικές πληροφορίες στη Δύση. Με χαρακτηριστική περίπτωση την εφεύρεση της τυπογραφίας που μεταφέρθηκε στη Δύση μέσω των Αράβων- τον 19^ο αιώνα οι Άραβες νικούν τους Κινέζους  και ανάμεσα στα λάφυρα που παίρνουν είναι το χαρτί και οι μήτρες της τυπογραφίας, η μετάδοση της τελευταίας αργεί, καθώς το Κοράνι ζητά από τους πιστούς να το αντιγράφουν με το χέρι, οπότε δεν μετέδωσαν άμεσα την τυπογραφία.

Η αυτάρκεια των Κινέζων με την Δυναστεία των Μινγκ και η θεώρησή τους ότι δεν χρειάζονται επικοινωνία με τους άλλους λαούς – δεν δίνουν τα μυστικά τους για να μην τους κατακτήσουν- κατέστησε μια εποχή σταθερότητας, η οποία όμως ήταν προάγγελος της παρακμής. Συγκρίνοντας, αντίστοιχα παραδείγματα στην Ιστορία, ο κ.Παππάς ανέφερε την Pax Romana, σχολιάζοντας ότι ανάλογα  επαναλαμβανόμενα μοτίβα πολιτισμικής ακμής που παύουν να εξελίσσονται θα πρέπει να μας προβληματίζουν και για το σήμερα αλλά και για το πώς βλέπουμε τον εαυτό μας, έναν ευρωπαϊκό πολιτισμό μόλις 500 χρόνων. Προς  συζήτηση τέθηκαν  δυτικές αξίες, όπως η Δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα αλλά και η οπισθοδρόμηση των Πολιτισμών.

.