Ποιός αρχαίος οικισμός είναι γνωστός ως Πόλη του Χριστού;

Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στην επιφάνεια δυο θρησκευτικά μνημεία σ'ένα τόπο από τις πιο γνωστούς που αναφέρονται στη Καινή Διαθήκη και ένα από τα κύρια κέντρα της δράσεως του Ιησού Χριστού στην περιοχή της Γαλιλαίας (σημερινό Ισραήλ) τη Καπερναούμ. 

H πόλη που σήμερα είναι πολύ στενά συνδεδεμένη με τον Θεάνθρωπο, αρχικά ήταν ένα ψαροχώρι, που μετεξελίχθηκε σε πόλη και κατοικήθηκε συνεχώς από τον 2ο αιώνα π.Χ. μέχρι και τον 11ο αιώνα. Ακόμα και σήμερα οι επισκέπτες μπορούν να θαυμάσουν τα αρχαία μνημεία του οικισμού, στη βορειοδυτική ακτή της Θάλασσας της Γαλιλαίας (η εν λόγω θάλασσα είναι γνωστή και ως λίμνη Τιβεριάδα ή Γεννησαρέτ και στο νερό αυτής περπάτησε ο Χριστός). 

Του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου

Οι ανασκαφές άρχισαν το 1905 από τους Γερμανούς αρχαιολόγους Χάινριχ Κολ και Καρλ Βάτσινγκερ, ενώ συνεχίστηκαν από τους Φραγκισκανούς ιερείς Βέντελιν φον Μπέντεν (1905-1915) και Γκαουντέντσιο Ορφάλι (1921 - 1926).

Οι ανασκαφές οδήγησαν στην ανακάλυψη δύο δημοσίων κτιρίων: μιας συναγωγής και μιας οκταγωνικής βυζαντινής εκκλησίας. Η αρχαία συναγωγή αποκαταστάθηκε μερικώς από τον πατέρα Ορφάλι, ο οποίος έφερε επίσης στο φως και ρωμαϊκό ελαιοτριβείο. 

Πολλά χρόνια αργότερα, το 1968, η ανασκαφή του δυτικού τμήματος του αρχαιολογικού χώρου - το τμήμα αυτό είναι ιδιοκτησία των παπικών Φραγκισκανών ιερέων - έφερε στο φως μια ιδιωτική οικία του 1ου αιώνα. Πιστεύεται ότι αυτός ο χώρος ήταν το σπίτι του Αγίου Αποστόλου Πέτρου.

Το ανατολικό τμήμα της αρχαίας Καπερναούμ είναι ιδιοκτησία του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων και της Ορθόδοξης Μονής των Αγίων Αποστόλων. Αυτό το τμήμα ανασκάφηκε μερικώς υπό την καθοδήγηση του Έλληνα αρχαιολόγου Βασιλείου Τζαφέρη. Η ανασκαφή αποκάλυψε ερείπια της πόλης από την βυζαντινή και την πρώιμη αραβική περίοδο. Στα ευρήματα της ίδιας ανασκαφής περιλαμβάνονται ένας χώρος που χρησιμοποιείτο για την επεξεργασία ψαριών, καθώς και χρυσά νομίσματα.

Η συναγωγή

Σύμφωνα με το κατά Λουκάν Ευαγγέλιο, η συναγωγή της Καπερναούμ κατά την εποχή του Χριστού είχε κτιστεί από έναν Ρωμαίο εκατόνταρχο που διέμενε στη πόλη. 

Η συναγωγή που σώζεται σήμερα κτίστηκε τον 4ο ή τον 5ο αιώνα και για την κατασκευή της χρησιμοποιήθηκαν μεγάλες άσπρες πέτρες που μεταφέρθηκαν από μακριά. Κάτω από τα θεμέλια αυτού του κτιρίου βρέθηκε άλλη θεμελίωση φτιαγμένη από βασάλτη, η οποία τοποθετείται χρονικά τον 1ο αιώνα και ίσως αυτό είναι το κτίριο που αναφέρεται στο Ευαγγέλιο.

Η συναγωγή του 4ου ή 5ου αιώνα περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, μια αίθουσα προσευχής και ένα μικρό δωμάτιο στα βορειοδυτικά του κτιρίου. Το νότιο τμήμα της αίθουσας προσευχής είναι προσανατολισμένο προς την Ιερουσαλήμ.

Το κτίριο φέρει δύο επιγραφές, μία στα Ελληνικά και μία στα Αραμαϊκά. Με τις επιγραφές αυτές τιμώνται οι ευεργέτες που βοήθησαν στην κατασκευή της συναγωγής.

Το σπίτι του Αγίου Αποστόλου Πέτρου

Ένα συγκρότημα σπιτιών, που ονομάστηκε από τους Φραγκισκανούς ως Ιερές Οικίες, βρίσκεται ανάμεσα στη συναγωγή και στην ακτή της λίμνης Τιβεριάδας. Τα σπίτια αυτά ανήκουν σε πολλές διαφορετικές περιόδους. Οι ανασκαφείς βρήκαν:

- Μια ομάδα ιδιωτικών οικιών κτισμένων περί τον 1ο αιώνα που συνέχισαν να είναι σε χρήση μέχρι τις αρχές του 4ου αιώνα.

- Την μεγάλη μετασκευή ενός από τα σπίτια του 4ου αιώνα.

- Την οκταγωνική χριστιανική εκκλησία που κατασκευάστηκε στα μέσα του 5ου αιώνα.

Οι ανασκαφείς συμπέραναν ότι ένα από τα ανασκαμμένα σπίτια της πανάρχαιας πόλης ήταν η οικία του αλιέα Αγίου Αποστόλου Πέτρου στα μέσα του 1ου αιώνα, καθώς δύο εκκλησίες είχαν κτιστεί μεταγενέστερα πάνω από την εν λόγω οικία. Το 1990, μια σύγχρονη εκκλησία κτίστηκε πάνω από το σπίτι του Αγίου Πέτρου και τον βυζαντινό οκταγωνικό ναό. Μάλιστα κατασκευάστηκε γυάλινο πάτωμα στο κέντρο της σύγχρονης εκκλησίας, από το οποίο οι επισκέπτες βλέπουν τα ανασκαμμένα ερείπια της αρχαίας οικίας.

Ιστορία της Καπερναούμ

Η Καπερναούμ αναφέρεται και στα τέσσερα Ευαγγέλια ενώ ήταν η γενέτειρα του τελώνη και μετέπειτα Αγίου Αποστόλου Ματθαίου. Η Καπερναούμ δεν είναι μακριά από την Βησθαϊδά, γενέτειρα πόλη των Αγίων Αποστόλων Πέτρου, Ανδρέα, Ιακώβου και Ιωάννη.

Στην Καινή Διαθήκη αναφέρεται ότι ο Ιησούς δίδαξε στην συναγωγή της Καπερναούμ ενώ, ένα Σάββατο, θεράπευσε εκεί έναν άνδρα που είχε καταληφθεί από ένα ακάθαρτο πνεύμα.

Στην Καπερναούμ ο Ιησούς θεράπευσε επίσης την πεθερά του Αγίου Πέτρου από τον υψηλό πυρετό και έκανε καλά τον άρρωστο υπηρέτη ενός Ρωμαίου εκατόνταρχου, ο οποίος είχε ζητήσει βοήθεια από τον Χριστό.  Η Καπερναούμ είναι επίσης η τοποθεσία όπου ο Χριστός θεράπευσε έναν παράλυτο άνθρωπο.

Στα χρόνια του Ιησού Χριστού και γενικότερα στην ρωμαική περίοδο η περιοχή είναι ακμάζουσα οικονομικά και με μόνιμο πληθυσμό. Παράλληλα, βρίσκεται υπό την προστασία στρατιωτικού αποσπάσματος, επικεφαλής του οποίου ήταν Ρωμαίος εκατόνταρχος.

Βυζαντινή περίοδος (324 - 640)

Οι παλαιότερες μαρτυρίες μιλάνε για την ύπαρξη χριστιανικής κοινότητας, στην Καπερναούμ τουλάχιστον μέχρι τα μέσα του 4ου αιώνα. Λόγω του ζήλου του Αγίου Μεγάλου Κωνσταντίνου για τους Αγίους Τόπους, και στο πλαίσιο ενός φιλόδοξου προγράμματος ανεγέρσεως ναών σε όλη την Παλαιστίνη, κτίστηκε τότε και ο πρώτος ναός στην Καπερναούμ, πάνω στα ερειπωμένα θεμέλια της οικίας του Αγίου Πέτρου.

Η κατασκευή του ναού άρχισε πιθανώς το 352 μ.Χ. και εξυπηρετούσε την εδραίωση του Χριστιανισμού στην περιοχή. Η βυζαντινή περίοδος κλείνει με την κατάκτηση της Γαλιλαίας από τους Πέρσες το 614. Οι δρόμοι κατακλύσθηκαν από Χριστιανούς πρόσφυγες και αναμφίβολα η Καπερναούμ επηρεάστηκε από τα γεγονότα αυτά. Η περιοχή θα ανακτηθεί από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Ηράκλειο το 629.

Πηγές

Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον, 7,5

Νικόλαου Ολυμπίου, «Καπερναούμ. Η πόλις του Χριστού», Επιστημονική Επετηρίδα Θεολογικής Σχολής Αθηνών, Τόμος ΚΘ΄ (1994), σελ. 458-496

Αικατερίνη Ασδραχά, «Ανασκαφές στο ελληνικό τμήμα της Καπερναούμ», Αρχαιολογία και τέχνες, τεύχος 15, (Μάϊος 1985), σελ. 91-92

Γεώργιος Γαλάβαρης, «Πρωτοβυζαντινή τέχνη-Από τον Κωνσταντίνο στον Ιουστινιανό-Αρχιτεκτονική», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, Τόμος Ζ΄(1978), σελ. 367

George W. Knight, «Capernaum», Holman Bible Dictionary