Κομβικά σημεία της πολιτιστικής πολιτικής στο NEON TALKS. Τι έφερε η πανδημία στον Πολιτισμό;

Η πολιτιστική χορηγία, η συμβολή της πολιτιστικής βιομηχανίας στην ανάπτυξη, η εξωστρέφεια των εποπτευόμενων φορέων, η σχέση αρχαίου και νέου πολιτισμού, τα ψηφιακά εργαλεία, το ΕΜΣΤ είναι μερικά από τα ενδιαφέροντα ζητήματα  πολιτιστικής πολιτικής που αναδείχθηκαν μέσα από την συζήτηση της υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνας Μοενδώνη με τον Ιδρυτή του NEON, Δημήτρη Δασκαλόπουλου στο πλαίσιο του κύκλου συζητήσεων ΝΕΟΝ Talks. 

της Μαρίας Αλιμπέρτη

Η συζήτηση πραγματοποιήθηκε με αφορμή τη λειτουργία ενός microsite για τη διασύνδεση των αρχαιολογικών χώρων με τη σύγχρονη τέχνη, στο οποίο θα παρουσιάζονται ψηφιακά όλες οι εκθέσεις του ΝΕΟΝ σε αρχαιολογικούς/ιστορικούς χώρους.

Στο πλαίσιο του διαλόγου που "ξεδιπλώθηκε", με συντονίστρια την Αν. Διευθύντρια MOMus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, Συραγώ Τσιάρα, η υπουργός τάχθηκε υπέρ της επικαιροποίησης του φορολογικού πλαισίου για τα ιδρύματα- δωρητές στον άξονα, της οποίας κινήθηκε και η τελευταία ρύθμιση που πραγματοποιήθηκε με παρέμβαση του πρωθυπουργού για την απαλλαγή του ΦΠΑ. 

Η πρόταση για το νέο θεσμικό πλαίσιο για την πολιτιστική χορηγία κινείται στην ίδια κατεύθυνση των κινήτρων «με διαφάνεια, με διαδικασίες που δεν θα αποθαρρύνουν τον δωρητή και των χορηγό» ανέφερε χαρακτηριστικά  η κ. Μενδώνη.

Σχετικά με την αναπτυξιακή διάσταση του πολιτισμού ο κ. Δασκαλόπουλος έφερε το παράδειγμα άλλων χωρών που δίνουν έμφαση στη σύγχρονη δημιουργία, όχι μόνο από την οπτική της Τέχνης, επεσήμανε ότι αυτές φθάνουν να προσφέρουν στο 9-10% του ΑΕΠ, στην Ελλάδα  12% φθάνει ο Τουρισμός, οπότε ο συνδυασμός με τον Πολιτισμό, δίνοντας έμφαση στη σύγχρονη δημιουργικότητα μπορεί να αποφέρει πολύ περισσότερα στην εθνική ανάπτυξη και νέα εισοδήματα. 

Οι πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες αποτελούν ένα τεράστιο οικονομικό μέγεθος, πρόσθεσε η υπουργός, επικαλούμενη μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδας του 2014, αλλά και βιβλιογραφία της UNESCO.

Το ΑΚΡΟΠΟΛ

Έμφαση στη καινοτομία στον Πολιτισμό δίνει το υπουργείο γι’ αυτό αποτελεί προτεραιότητα του η λειτουργία του ΑΚΡΟΠΟΛ (Παλιό ξενοδοχείο επί της Πατησίων) ως πολιτιστικό κέντρο και ως ένας φορέας ανάπτυξης του πολιτιστικού και δημιουργικού κλάδου, με στόχο να δημιουργηθούν τα εργαλεία για τους δημιουργούς.
 Σε παρατήρηση της κ. Τσιάρα σχετικά με το έλλειμα ενθάρρυνσης της κινητικότητας των καλλιτεχνών και της προβολής τους στο εξωτερικό, η υπουργός διαβεβαίωσε ότι αποτελεί έναν άξονα του εν λόγω χώρου, όπως επεσήμανε και στην παρουσίαση του σχεδίου νόμου του υπουργικού συμβουλίου. Στον εν λόγω χώρο θα προωθηθεί και το Erasmus Plus που ενισχύει την κινητικότητα των καλλιτεχνών στην Ευρώπη.

Για το πολιτιστικό καλοκαίρι

Με στόχο την προώθηση του πολιτισμού αυτό το ιδιαίτερο καλοκαίρι που θα  πρέπει να τηρηθεί το υγειονομικό πρωτόκολλο, οι εποπτευόμενοι φορείς του υπουργείου, όπως το Φεστιβάλ Αθηνών, θα αναπτύξουν στο δημόσιο χώρο, συμπεριλαμβανομένων και τους αρχαιολογικούς χώρους  πρωτοβουλίες που θα αναδείξουν την ώσμωση και τη συνεργασία των Τεχνών.

Απαλλαγμένοι από την «αρχαιοπληξία»

Η υπουργός μίλησε για την αλλαγή αντίληψης περί σύγχρονης Τέχνης και τα στερεότυπα της υπεροχής της αρχαιότητας, αναφέροντας ότι μέχρι και πρότινος η επικέντρωση στην Ελληνική αρχαιότητα ήταν σε τέτοιο βαθμό που δεν ασχολούμασταν ούτε με την Ρωμαϊκή ούτε με την Βυζαντινή Τέχνη. 

Πλέον η «αντιπαλότητα» έχει καταρριφθεί και η εκλεκτική διαδοχή οδηγεί από την ισορροπία στην ώσμωση. Μάλιστα η κ. Μενδώνη έκανε λόγο για «κοινωνικοποίηση» των μνημείων και μια αμφίδρομη σχέση με τον επισκέπτη, μια ενεργοποίηση στην οποία συμβάλλει  η σύγχρονη Τέχνη.

Πρόκειται για μια αντίληψη που αντιμετωπίζει τα μνημεία ως ζωντανούς οργανισμούς και αυτά τίθενται στο πλαίσιο της σύγχρονης ζωής  αποπνέοντας την δική τους αύρα. Από την σύγχρονη Τέχνη δανείζονται τη φρεσκάδα  και λειτουργούν ως πηγή  έμπνευσης «σαν σπείρα, το ένα προσφέρει στο άλλο» ανέφερε χαρακτηριστικά η υπουργός στον άξονα μιας ολιστικής προστασίας των μνημείων.

Επί του ζητήματος, ο κ. Δασκαλόπουλος επικρότησε την προσέγγιση της ανακάλυψης των μνημείων με νέους τρόπους και όχι της αντιμετώπισης ενός απολιθώματος. Ο ίδιος στάθηκε στην εξωστρέφεια  και την προοδευτική στάση των κρατικών φορέων, όπως είναι το ΚΑΣ που σηματοδοτεί την αλλαγή της κοινωνίας έναντι της σχέσης αρχαίας και σύγχρονης Τέχνης.

Με την σειρά της  η κ. Μενδώνη σχολίασε για την συνύπαρξη της σύγχρονης Τέχνης με τους αρχαιολογικούς χώρους καθώς και την σημασία της διαπίστωσης ότι ο σύγχρονος καλλιτέχνης έχει τις ίδιες πνευματικές ανησυχίες και προβληματισμούς με τους προγόνους του.

Στο πλαίσιο της συζήτησης αναφέρθηκαν η εγκατάσταση της Μαρίας Λοϊζίδου «Μεταβίβαση | A Transfer» στο Μουσείο και Αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού, του Βερολινέζου καλλιτέχνη Tino Sehgal στην Ρωμαϊκή Αγορά και του Antony Gormley στον αρχαιολογικό χώρο της Δήλου.

Ψηφιακά εργαλεία

Η χρήση ψηφιακών εργαλείων δεν μπορεί να υποκαταστήσει  ή να αντικαταστήσει τα μνημεία, όπως επεσήμανε η υπουργός, μιλώντας για ένα ανεπανάληπτο συναίσθημα που προκύπτει από την επαφή μαζί τους ή την επαφή με την τέχνη (άκουσμα ζωντανά για παράδειγμα ενός κονσέρτου). 

Ωστόσο, αυτό δεν μετριάζει την συμβολή του ψηφιακού πολιτισμού και της αξιοποίησής του από τις πολιτισμικές και δημιουργικές βιομηχανίες. Ο ρόλος των ψηφιακών εργαλείων είναι συμπληρωματικός και δεν μπορεί να υποκαταστήσει  την προαναφερόμενη επαφή, σύμφωνα με την υπουργό.

Με αφορμή την πανδημία και λόγω των νέων δεδομένων, θα επέλθουν αλλαγές, σύμφωνα με την υπουργός που υπογράμμισε στα λεγόμενά της ότι ο Πολιτισμός είναι δημόσιο αγαθό, ενώ δεν έκρυψε την θετική της οπτική για τη συνεργασία  δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, υπενθυμίζοντας  τις εξαιρετικά καλές πρωτοβουλίες του ΝΕΟΝ. 

Από την πλευρά του ο κ. Δασκαλόπουλος έκανε λόγο για μεγαλύτερες πρωτοβουλίες στον Πολιτσμό, όπως του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και του Ιδρύματος Ωνάση. Με βάση την αποδοχή της συνεργασίας ο ίδιος ζήτησε θεσμικές αλλαγές, ώστε να ενθαρρύνεται η σύμπραξη.

Από την πλευρά της, η υπουργός σημείωσε ότι η συμβολή των χορηγιών είναι σημαντική όχι μόνο σε επίπεδο εξοικονόμησης χρημάτων άλλα και χρόνου, καθώς η δημόσια διαδικασία μπορεί να διαρκέσει από τρία έως τέσσερα χρόνια και στο μεταξύ ένα μνημείο μπορεί αν έχει καταρρεύσει. Μεταξύ άλλων,  η κ.Μενδώνη αναφέρθηκε  στην χορηγία της Microsoft  για την τρισδιάστατη αναπαράσταση στον αρχαιολογικό χώρο της Ολυμπίας.(Διαβάστε εδώ: https://cultureloversgr.blogspot.com/2020/04/microsoft.html )

ΕΜΣΤ

Την μεγάλη προσέλευση στο ΕΜΣΤ υπενθύμισε η κα. Σ. Τσιάρα κατά τις πρώτες ημέρες λειτουργίας του, τρεις εβδομάδες πριν την καραντίνα και η κ. Μενδώνη παραδέχτηκε ότι ήταν μεγάλο το κενό καθώς η Αθήνα ήταν η μόνη μητρόπολη που δεν διέθετε μουσείο σύγχρονης Τέχνης, ενώ εκτίμησε ότι μέχρι τα επίσημα εγκαίνια θα έχουν επιλυθούν όλα τα ζητήματα.

Την προβληματική κατάσταση γύρω από το ΕΜΣΤ: 15-20 να αποχαρακτηριστεί ο χώρος, 20-25 χρόνια να χτιστεί και 6 χρόνια για να τελειώσει, (από τον Φεβρουάριο του 2014 να ολοκληρωθεί), «δείχνει μια διαχρονική αποτυχία» σημείωσε ο κ. Δασκαλόπουλος για το ΕΜΣΤ που θα έπρεπε να αποτελεί «φάρο» για την σύγχρονη Τέχνη. Μάλιστα, ο ίδιος πρότεινε μια «ιδιωτικοποίηση» σε επίπεδο λειτουργίας, δηλαδή όχι να δοθεί σε ιδιώτες, αλλά να λειτουργήσει με νοοτροπία ιδιωτικού οργανισμού.

Το microsite του ΝΕΟΝείναι contemporaryheritage.neon.org.gr

Μπορείτε να παρακολουθήσετε όλη τη συζήτηση από το κανάλι του ΝΕΟΝ στο Youtube ή εδώ