Σημαντικό επίτευγμα,
δαπανηρό έργο, βασισμένο μάλλον σε δημόσιους πόρους με πολλές υποθέσεις να
διαπλέκονται γύρω από την κατασκευή του... Η ορεινή περιοχή της δυτικής
Ακαρνανίας «κρύβει» ένα
εξαιρετικού μεγέθους και τεχνολογίας αρχαίο ελληνικό φράγμα, που κατασκευάστηκε
αρχικά για να προστατεύσει από πλημμύρες τον κάμπο της αρχαίας Αλυζίας.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, το εν λόγω
φράγμα μπορούσε επίσης να υδρεύσει καθημερινά την πόλη Αλυζία, που είχε συνολικό
πληθυσμό 10. 000 κατοίκων. Κατά καιρούς, έχει υποστηριχθεί από ορισμένους
ερευνητές ότι υπήρχαν και άλλες χρήσεις του πραγματικά εντυπωσιακού φράγματος.
Του Ανδρέα Π. Αναγνωστόπουλου
Κατασκευή
Το φράγμα είναι λιθόθετο,
έχει μήκος 25 μ. και μέγιστο ύψος 11 μ. (συνολικά 14 στρώσεις λίθων). Οι
οριζόντιες ανισοϋψείς στρώσεις, στην ορατή του πλευρά, σχηματίζονται από
λιθοπλίνθους, σχηματίζοντας την εικόνα αλλού τραπεζόσχημης και αλλού
πολυγωνικής τειχοποιϊας.
Το φράγμα της Αλυζίας είναι άριστα διατηρημένο για πάνω από 2.000 χρόνια, λόγω της
αποτελεσματικής εκτροπής του χειμάρρου πάνω από την ασβεστολιθική μάζα του
αριστερού αντερείσματος, καθώς και εξαιτίας της αποτελεσματικής λειτουργίας του
υπερχειλιστή για την παροχέτευση των πλημμυρικών παροχών.
Η ροή του νερού πάνω στο πέτρωμα το έχει διαβρώσει και
έτσι σταδιακά σχηματίστηκε εγκοπή τριγωνικού σχήματος, με βάθος 6 μ. και πλάτος στη στέψη 1,50 μ. Λόγω της εκβάθυνσης της
εγκοπής, η ροή του χειμάρρου ακόμη και για πλημμυρικές παροχές περιορίστηκε σε
χαμηλά υψόμετρα, καθιστώντας ανέφικτη την υπερπήδηση του φράγματος, γεγονός που
συνετέλεσε στη διατήρησή του μέχρι σήμερα!
H κατασκευή του φράγματος
της Αλυζίας τοποθετείται, από διάφορους μελετητές, στους κλασικούς ή προγενέστερους χρόνους. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η πρώτη ιστορική αναφορά στην πόλη είναι του 415 π.Χ. (από τον ιστορικό Θουκυδίδη),
το φράγμα µάλλον κατασκευάστηκε μεταξύ 5ου
και 1ου αιώνα π.Χ.
Πιο πιθανό είναι το φράγμα να κατασκευάστηκε στον 4ο ή 3ο αιώνα π.Χ., δηλαδή την
περίοδο που η αρχαία Αλυζία γνώρισε την μέγιστη ακμή της. Το κατασκευαστικά
προηγμένο φράγμα ήταν ένα άκρως δαπανηρό
έργο, βασισμένο μάλλον σε δημόσιους πόρους. Φαίνεται ότι μια οικονομικά
εύρωστη κοινωνική ομάδα της αρχαίας Αλυζίας ανέλαβε την κατασκευή του υψηλής
τεχνολογίας έργου.
Πάντως, ορισμένοι ερευνητές θεωρούν ότι το φράγμα πιθανώς
κατασκευάστηκε ακόμα και στους
μυκηναϊκούς χρόνους, εξαιτίας της κυκλώπειας όψης της λιθοδομής του.
Τοποθεσία και λόγοι
κατασκευής
Το σπουδαίο επίτευγμα της τεχνολογίας των αρχαίων Ελλήνων
βρίσκεται στη περιοχή Ξηρόμερο της
δυτικής Ακαρνανίας, κοντά στα σημερινά χωριά Μύτικας και Κανδήλα, αλλά και
κοντά στην πόλη της αρχαίας Αλυζίας, σφηνωμένο σε στενωπό του ρέματος Βάρνακα.
Συγκεκριμένα, το φράγμα βρίσκεται 600 μέτρα από την έξοδο του ρέματος Βάρνακα, στον κάμπο του Μύτικα.
Η έρευνα οδηγείται σε ποικίλες υποθέσεις, σε σχέση με
τους λόγους που οδήγησαν στην κατασκευή του φράγματος. Ορισμένες απόψεις που
έχουν διατυπωθεί παλαιότερα, αφορούν την εκταμίευση νερού, την άρδευση των
καλλιεργειών, το πότισμα των ζώων, την προστασία από τις πλημμύρες, τη
συγκράτηση των εδαφικών υλικών για τον εμπλουτισμό των χωραφιών, το πλύσιμο
ορυκτών, αλλά και την εκτροπή ή την διευθέτηση της ροής του ποταμού.
Σύμφωνα πάντως με τους σύγχρονους ερευνητές, το φράγμα κατασκευάστηκε για την προστασία του
κάμπου της Αλυζίας, με τη συγκράτηση των φερτών των ρεμάτων που εκβάλλονταν
στην προαναφερόμενη πεδιάδα.
Η σημασία του κάμπου για την πόλη της Αλυζίας ήταν
ιδιαίτερα μεγάλη, τόσο για την καλλιέργεια, όσο και για τη βοσκή. Η
λειτουργικότητά του όμως επηρεαζόταν σημαντικά από τις αποθέσεις των φερτών των
ρεμάτων, γεγονός που προφανώς αναστάλθηκε μέσω του φράγματος, ενός πολύ
δαπανηρού τεχνικού έργου.
Αρχαία Αλυζία
Η Αλυζία ή αλλιώς γνωστή με τις παραλλαγές Αλυζεία ή
Αλλυτία, ήταν αρχαία ελληνική πόλη στην περιοχή της βορειοδυτικής
Αιτωλοακαρνανίας, απέναντι από το νησί της Λευκάδας. Φέρεται να είχε ήδη ιδρυθεί από τον 6ο αιώνα π.Χ., και ο Στράβων αναφέρει πως, κατά την
παράδοση, ιδρυτής της πόλης ήταν ο Αλυζεύς,
ένας από τους γιους της Πηνελόπης, συζύγου του Οδυσσέα.
Κατά την ελληνιστική
περίοδο, η πόλη φέρεται να γνώρισε μεγάλη ακμή, ήταν μια από τις σημαντικότερες
πόλεις της αρχαίας Ακαρνανίας και ο
πληθυσμός της ξεπέρασε τους 10.000 κατοίκους.
Αξίζει να σημειωθεί ότι διασώζονται βυθισμένα υπολείμματα
από την αποβάθρα του λιμανιού της αρχαίας Αλυζίας. Το λιμάνι της πόλης ήταν
γνωστό για το εκεί ευρισκόμενο ιερό του Ηρακλή.
Πηγές
Μουτάφης Ι. Ν., Ζαρκαδούλας Ν.,”Αρχαίο Φράγμα Αλυζίας”,
Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία, 2ο Διεθνές Συνέδριο, Πρακτικά, Αθήνα 2006.
Δ. Κ. Σαμσάρης, Η Άκτια Νικόπολη και η «χώρα» της (Νότια
Ήπειρος-Ακαρνανία). Ιστορικογεωγραφική και επιγραφική συμβολή, Θεσσαλονίκη
1994.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου