Μια Ιστορία της Πόλης – Όταν η μνήμη χτυπά την πόρτα της δικαιοσύνης

Πολλές φορές, το παρελθόν επιστρέφει, αναμνήσεις ξυπνούν, μαζί τους και ο εφιάλτης. Κάποιες ταινίες που δεν αφηγούνται απλά, αποκαλύπτουν το τραύμα. Δίνουν χώρο  στον αναστεναγμό και τον πόνο…Η ταινία «Μια Ιστορία της Πόλης» δε αποτελεί ένα ταξίδι ανάμεσα στη νοσταλγία, την απώλεια, την αδικία και το δικαίωμα στην ανάμνηση.

 της Μαρίας Αλιμπέρτη

Την ταινία είδα από το ertflix και ομολογώ ότι άγγιξε τις ευαίσθητες ψυχικές χορδές μου: Δεν ξέρω εάν οφείλεται στη προσέγγιση ενός τραυματικού γεγονότος, στην ανάγκη σύνδεση με τις ρίζες ή ακόμη και στην μαχητικότητα και δύναμη ζωής της ηρωίδας. Πρωταγωνίστρια είναι μια γυναίκα ελληνικής καταγωγής που επιστρέφει στην Κωνσταντινούπολη διεκδικώντας την περιουσία της μητέρας της, απογόνου Ελλήνων που απελάθηκαν το 1965. Στο πλευρό της στέκεται ένας Τούρκος δικηγόρος, γνωστός για τη δράση του στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων των εκτοπισμένων. Μαζί, παλεύουν όχι μόνο με τους νομικούς μηχανισμούς, αλλά και με τα φαντάσματα του παρελθόντος.

Η ταινία δε φωνάζει. Ευωδιάζει παλιά μουσική, σιωπές και μικρούς θριάμβους της μνήμης. Θέτει ερωτήματα χωρίς να τα απαντά απόλυτα, μα μας αφήνει με το αίσθημα ότι η δικαιοσύνη δεν είναι πολυτέλεια—είναι δικαίωμα που, όταν αργεί, πληγώνει περισσότερο από την ίδια την απώλεια.

 

Η Δικαιοσύνη στο σταυροδρόμι των συμφερόντων

Σε μία από τις πιο αποκαλυπτικές σκηνές, διατυπώνεται η βαθιά ανησυχία πως η έκβαση τέτοιων υποθέσεων εξαρτάται δυστυχώς όχι από το Δίκαιο, αλλά από τη γεωπολιτική ισορροπία: πώς φέρεται η Ελλάδα στους μουσουλμάνους της Θράκης; Τι περιθώρια αφήνουν οι διακρατικές σχέσεις για αποκατάσταση ιστορικών αδικιών;

Το έργο καταγγέλλει τη χειραγώγηση της Δικαιοσύνης από την κρατική εξουσία—κάτι που όχι μόνο ακυρώνει την έννοια του δικαιώματος, αλλά υπονομεύει και την ίδια τη συμφιλίωση. Και εκεί ακούγεται ο αντίλογος, κυνικός αλλά υπαρκτός: Μήπως η δικαίωση είναι απλώς φαντασίωση; Μια παρηγοριά που ποτέ δεν έρχεται;

 

Η Αρχή της Αμοιβαιότητας: Όταν το “οφθαλμός αντί οφθαλμού” σκοτώνει την ειρήνη

Η ταινία αγγίζει και τον φαύλο κύκλο της λεγόμενης "αμοιβαιότητας", όπου κάθε βήμα αλληλεγγύης βαραίνει με “αντίμετρα” από την άλλη πλευρά. Έτσι, οι πολίτες—Έλληνες, Τούρκοι, μειονότητες—πληρώνουν με την απώλεια της ταυτότητας, της περιουσίας και της πατρίδας τους… το τίμημα μιας πολιτικής που βλέπει ανθρώπους σαν πιόνια σε διπλωματική σκακιέρα.

 

Νοσταλγία και σιωπή: Το άγγιγμα στο πορτραίτο

Κι όμως, η δύναμη της ταινίας δεν είναι μόνο πολιτική. Είναι προσωπική, βαθιά συγκινησιακή. Η αναζήτηση του πατρικού σπιτιού γίνεται εσωτερική διαδρομή. Ηρωίδα και θεατής γλιστρούν σαν κλέφτες στα παλιά σοκάκια, στα ελληνικά σχολεία, στις ελληνορθόδοξες εκκλησίες. Σιωπηλά, σχεδόν με ιεροτελεστία, φτάνουμε στη συγκλονιστική σκηνή που η ηρωίδα αγγίζει το πορτραίτο της μητέρας της. Ένα βλέμμα, ένα άγγιγμα, κι όλος ο κόσμος χωράει εκεί.

 

Η αναζήτηση του πατρικού ως πράξη μνήμης και συμφιλίωσης

Το έργο αναδεικνύει τον βαθιά ανθρώπινο πόθο, να ζητάς τα αυτονόητα—στη γη που σε γέννησε, στο σπίτι που σε αγκάλιασε, στην ιστορία που σε διαμόρφωσε. Και αυτό το αίτημα, παρά την ταλαιπωρία και το νομικό μαρτύριο, μοιάζει με πράξη αντίστασης: δεν ζητά μόνο αποκατάσταση, αλλά ειρήνη με το παρελθόν.

 

Αληθινή ιστορία;

Αξίζει να αναφερθεί ότι  τα τελευταία χρόνια έχουν υπάρξει μερικές προσπάθειες αποκατάστασης ή αποζημίωσης, και αρκετές υποθέσεις έχουν φτάσει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το οποίο έχει καταδικάσει την Τουρκία για παραβίαση δικαιωμάτων ιδιοκτησίας.

Υπάρχουν επίσης οργανώσεις, όπως  είναι ο Νέος Κύκλος Κωνσταντινουπολιτών, που στηρίζουν αυτές τις προσπάθειες και αναδεικνύουν τη σημασία της διάσωσης της μνήμης και της περιουσιακής κληρονομιάς των Ρωμιών της Πόλης

 

Ιστορίες για την Πόλη

Εάν θα θέλατε να δείτε άλλες ταινίες που μιλούν για τον νόστο σίγουρα θα πρέπει να ξαναδείτε την Πολίτικη Κουζίνα και την Ρόζα της Σμύρνης. Εάν αναζητάται κάποια ταινία που αφορά την Πόλη σας προτείνω:

Innocence of Memories (2015)

Ένα ποιητικό ντοκιμαντέρ του Grant Gee βασισμένο στο Μουσείο της Αθωότητας του Ορχάν Παμούκ. Η κάμερα περιπλανιέται στα στενά της Πόλης, ενώ η αφήγηση ξετυλίγει μια ιστορία εμμονής, αγάπης και μνήμης. Ένα φιλμ-στοχασμός για την απώλεια και την πόλη ως κιβωτό συναισθημάτων.

Crossing the Bridge: The Sound of Istanbul (2005)

Ένα μουσικό ντοκιμαντέρ του Φατίχ Ακίν που εξερευνά την ηχητική ταυτότητα της Πόλης. Από ραπ μέχρι παραδοσιακή τουρκική μουσική, η ταινία είναι ένας ύμνος στη ζωντάνια και την πολυπολιτισμικότητα της Κωνσταντινούπολης.

 From Russia with Love (1963)

Ο Τζέιμς Μποντ στους δρόμους της Πόλης, με σκηνές στο Παζάρι και το Βόσπορο. Μια πιο εξωτική, "δυτική" ματιά στην Πόλη, αλλά με κινηματογραφική γοητεία.

 The Bandit (Eşkıya) (1996)

Μια από τις πιο εμβληματικές τουρκικές ταινίες, που συνδέει την Ανατολία με την Πόλη μέσα από την ιστορία ενός παλιού ληστή που επιστρέφει στην Κωνσταντινούπολη για να βρει τον προδότη φίλο του και την αγαπημένη του.

 Hamam (The Turkish Bath) (1997)

Ιταλοτουρκική παραγωγή που αφηγείται την ιστορία ενός Ιταλού που κληρονομεί ένα χαμάμ στην Πόλη και σταδιακά γοητεύεται από τον πολιτισμό και τους ανθρώπους της. Μια ταινία για τη μεταμόρφωση και τη συμφιλίωση με το "άλλο".