Μακάρι το νέο αυτό νομοσχέδιο να περιλάμβανε και τις κλεμμένες ελληνικές και άλλες αρχαιότητες, και όχι μόνο τα λάφυρα της αποικιοκρατίας. Αν εφαρμοζόταν μια τέτοια καθολική ηθική στάση, πολλά δυτικά μουσεία –όπως το Λούβρο και το Βρετανικό Μουσείο– ίσως έπρεπε να αδειάσουν τα ράφια τους.
Στις 31 Ιουλίου 2025, η κυβέρνηση της Γαλλίας εισήγαγε στη Βουλή νομοσχέδιο που αποσκοπεί στην επιτάχυνση της επιστροφής πολιτιστικών αγαθών τα οποία αποκτήθηκαν με αθέμιτο τρόπο κατά την αποικιοκρατική περίοδο. Το νομοσχέδιο, σύμφωνα με το γαλλικό Υπουργείο Πολιτισμού, αφορά αντικείμενα που βρέθηκαν στις εθνικές συλλογές της Γαλλίας και αφαιρέθηκαν από τις χώρες προέλευσής τους μέσω λεηλασίας, κλοπής, καταναγκαστικών μεταβιβάσεων ή δωρεών υπό απειλή.
Τι περιλαμβάνει
Αν ψηφιστεί, η νέα νομοθεσία θα καλύπτει περιπτώσεις από το 1815 έως το 1972 και θα καταστήσει ευκολότερη τη διαδικασία επαναπατρισμού έργων τέχνης στις χώρες που τα έχασαν υπό συνθήκες αποικιακής επιβολής ή έλλειψης νομικής εξουσίας.
Η συζήτηση γύρω από την επιστροφή των πολιτιστικών θησαυρών έχει ενταθεί τα τελευταία χρόνια, καθώς πρώην αποικιακές δυνάμεις της Ευρώπης αντιμετωπίζουν αυξανόμενη πίεση για να αποκαταστήσουν την πολιτιστική αδικία. Ωστόσο, η γαλλική νομοθεσία, μέχρι πρότινος, αποτελούσε εμπόδιο σε τέτοιες επιστροφές, δεδομένου ότι ο εθνικός πολιτιστικός πλούτος θεωρούνταν ανεπίδεκτος μεταβίβασης.
Το νέο σχέδιο νόμου θα συζητηθεί στη Γερουσία τον Σεπτέμβριο, σε μια χρονική συγκυρία κατά την οποία η έννοια της ηθικής ευθύνης των μουσείων αναθεωρείται ριζικά.
Πέρα από την Αποικιοκρατία: Το Αίτημα για Καθολική Ηθική
Η παγκόσμια πολιτιστική κοινότητα παρακολουθεί με ενδιαφέρον την κίνηση της Γαλλίας, αν και πολλοί επισημαίνουν πως ο διάλογος περί αποκατάστασης δεν μπορεί να περιορίζεται μόνο στην αποικιοκρατία.
Εκατοντάδες ελληνικά, αιγυπτιακά, ασσυριακά και άλλα αρχαιολογικά ευρήματα βρίσκονται ακόμη σε μουσεία της Δύσης, όπως είναι το Βρετανικό Μουσείο και το Λούβρο, με αμφισβητούμενη προέλευση ή υπό συνθήκες αποικιοκρατικής ή αυτοκρατορικής επιβολής.
Η ψήφιση του νομοσχεδίου μπορεί να λειτουργήσει ως πιλότος ηθικής αλλαγής. Ωστόσο, εάν εφαρμοζόταν οριζόντια και χωρίς πολιτικές εξαιρέσεις, θα σήμαινε ότι ολόκληρες συλλογές δυτικών μουσείων θα έπρεπε να επανεξεταστούν, ή και να επιστραφούν στους νόμιμους πολιτισμικούς τους φορείς.
Όπως δήλωσε ο συγγραφέας Gareth Harris στο Art Newspaper, το θέμα της προέλευσης είναι «το σημαντικότερο και πιο πιεστικό ηθικό δίλημμα» που αντιμετωπίζουν σήμερα τα μεγάλα μουσεία. Στο νέο του βιβλίο Towards the Ethical Art Museum, υποστηρίζει ότι οι πολιτιστικοί θεσμοί πρέπει να αναπτύξουν νέους, ανεξάρτητους κώδικες ηθικής, και να μεταβάλλουν ριζικά τη στάση τους απέναντι στην επιστροφή έργων τέχνης.
Τι θα γίνει με την επιστροφή των αρχαιοτήτων;
Ένα από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα αυτής της συζήτησης αποτελεί η επιστορφή των Μαρμάρψβ του Παρθενώνα, τα οποία αφαιρέθηκαν από την Ακρόπολη της Αθήνας στις αρχές του 19ου αιώνα από τον λόρδο Έλγιν και εκτίθενται μέχρι σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο. Η Ελλάδα διεκδικεί την επιστροφή τους επί δεκαετίες, επικαλούμενη όχι μόνο ιστορικά και πολιτιστικά δικαιώματα, αλλά και ηθικά επιχειρήματα περί σεβασμού της πολιτιστικής ταυτότητας. Η υπόθεση αυτή —όπως και η τύχη της περίφημης Στήλης της Ροζέτας ή των αιγυπτιακών σαρκοφάγων στο Λούβρο— δείχνει ότι ο διάλογος για τον επαναπατρισμό δεν μπορεί να σταματά στη γραμμή του αποικιοκρατικού χάρτη, αλλά πρέπει να φτάνει βαθύτερα: στη συνείδηση της πολιτιστικής δικαιοσύνης.
Όπως παρατηρεί η ιστορικός τέχνης Bénédicte Savoy, μέλος της επιτροπής Μακρόν για τον επαναπατρισμό έργων τέχνης: «η διατήρηση λεηλατημένων αντικειμένων σε εθνικά μουσεία δεν είναι ουδετερότητα – είναι στάση». Καθώς η κοινωνική πίεση αυξάνεται και η πρόσβαση στη γνώση γίνεται παγκόσμια, τα μουσεία του 21ου αιώνα καλούνται να περάσουν από το μοντέλο της κατοχής στο μοντέλο της συνεργασίας και του σεβασμού των κοινοτήτων καταγωγής. Αν πράγματι η νέα γαλλική νομοθεσία εφαρμοστεί με συνέπεια και αποτελέσει πρότυπο, τότε ίσως ανοίξει ο δρόμος για μια νέα εποχή πολιτιστικής ηθικής – μια εποχή που δεν φοβάται να επιστρέψει αυτό που δεν της ανήκει.
πηγή :artnews.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου