Μια εντυπωσιακή αρχαιολογική ανακάλυψη στη νότια Ρωσία φέρνει στο φως την πρώτη απτή απόδειξη ύπαρξης θεάτρου στην αρχαία ελληνική πόλη Φαναγορία. Η ανασκαφή, που υποστηρίζεται από το Ίδρυμα Volnoe Delo του Oleg Deripaska, αποκάλυψε ένα θραύσμα θεατρικής μάσκας που απεικονίζει έναν σάτυρο — τον εύθυμο σύντροφο του Διονύσου και εμβληματική φιγούρα της αρχαίας ελληνικής κωμωδίας.
Το αρχαιολογικό εύρημα δεν είναι τυχαίο. Η πόλη ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα π.Χ. από Έλληνες αποίκους της Τέω, πιθανόν υπό την πίεση των Περσών. Βρισκόταν στη χερσόνησο του Ταμάν, στη νότια ακτή του Κιμμέριου Βοσπόρου, απέναντι από την αρχαία Παντικάπαιον (σημερινή Κερτς). Η στρατηγική της θέση την ανέδειξε σε εμπορικό και πολιτιστικό κόμβο της περιοχής, με έντονη δραστηριότητα στην ανταλλαγή αγαθών και πολιτισμών μεταξύ Ελλάδας, Καυκάσου και Σκυθίας.
Ανατολική πρωτεύουσα του βασιλείου του Βοσπόρου
Από το 480 π.Χ. ανήκε στον οίκο των Αρχαιανακτιδών, αλλά διατήρησε σημαντικό βαθμό αυτονομίας, όπως αποδεικνύεται από επιγραφές και τίτλους των αρχόντων της.Η πόλη εκτεινόταν σε δύο επίπεδα: το χαμηλότερο φιλοξενούσε το κέντρο της πόλης, ενώ το υψηλότερο την οχυρωμένη ακρόπολη. Σημαντικά αρχιτεκτονικά ευρήματα περιλαμβάνουν λιθόστρωτους δρόμους, πηγάδια, σωληνώσεις, υπόγεια και γυμνάσιο του 3ου αιώνα π.Χ. Το πιο εντυπωσιακό κτίσμα ήταν ο ναός της Αφροδίτης Απάτουρος, που συνδέεται με τον μύθο της θεάς και του Ηρακλή.
Κατά τον Μεσαίωνα, η Φαναγορία αποτέλεσε κέντρο των Χαζάρων και αργότερα πρωτεύουσα της Μεγάλης Βουλγαρίας. Η πόλη καταστράφηκε πιθανόν από πυρκαγιά μετά από επιθέσεις των Ούννων ή Τούρκων. Σήμερα, τα ερείπια της Φαναγορίας αποτελούν τον μεγαλύτερο αρχαιολογικό χώρο ελληνικών αρχαιοτήτων στη Ρωσία. Αρχαιολογικές έρευνες έχουν αποκαλύψει τεράστιο πλούτο ευρημάτων, όπως θεατρικές μάσκες, νομίσματα, αγγεία και δημόσια κτήρια. Η πόλη είχε στενές σχέσεις με άλλες ελληνικές αποικίες και διατηρούσε λατρευτικές πρακτικές όπως είναι η λατρεία του Διονύσου, που άνθισε ιδιαίτερα υπό τον Μιθριδάτη ΣΤ΄ Ευπάτορα.
Η μάσκα του σατύρου και η Νέα Κωμωδία
Το θραύσμα της μάσκας, που χρονολογείται στον 2ο αιώνα π.Χ., διατηρεί τη δεξιά πλευρά του προσώπου του σατύρου: Mεγάλο αυτί, έντονα ζυγωματικά, διάτρητη κόρη και πυκνή γενειάδα. Τα ζωηρά χρώματα — μπλε περίγραμμα γύρω από το μάτι και κόκκινη γενειάδα και μουστάκι — υποδεικνύουν ότι ανήκει στο είδος της Νέας Κωμωδίας. Η μάσκα είχε διάτρηση πίσω από το αυτί για να συγκρατείται στο κεφάλι του ηθοποιού, ενώ το μέγεθός της (περίπου 30 εκατοστά) και τα μεγάλα ανοίγματα για τα μάτια και το στόμα δείχνουν πως ήταν λειτουργικό θεατρικό αντικείμενο.
Ο ρόλος των μασκών στο αρχαίο ελληνικό θέατρο
Στην αρχαία Ελλάδα, οι ηθοποιοί φορούσαν μάσκες για να αλλάζουν ρόλους και να εκφράζουν συναισθήματα. Τα χαρακτηριστικά του προσώπου και τα χρώματα βοηθούσαν το κοινό να αναγνωρίζει τον χαρακτήρα. Για παράδειγμα, κόκκινα μαλλιά και πυκνή γενειάδα υποδήλωναν οξύθυμο χαρακτήρα. Ο σάτυρος στην τερακότα είναι αναγνωρίσιμος από τα υπερβολικά χαρακτηριστικά, τα ατημέλητα μαλλιά και το μουστάκι σε σχήμα πετάλου — στοιχεία που συνδέονται με τους τραγοπόδαρους συνοδούς του Διονύσου.
Η ανασκαφή και τα τελετουργικά ευρήματα
Οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι η μάσκα ίσως επαναχρησιμοποιήθηκε σε θεατρικά μυστήρια ή θυσιαστικές τελετές. Προηγούμενες ανασκαφές είχαν φέρει στο φως μικρότερες τελετουργικές μάσκες, ύψους έως 10 εκατοστά — δύο σατύρους και έναν κωμικό ηθοποιό. Οι μικρογραφίες αυτές στερεώνονταν σε ξύλινους στύλους και τοποθετούνταν σε ιερά ως αφιερώματα για θεραπεία ή εκπλήρωση ευχών.
Ιστορικές μαρτυρίες για θέατρα στον Εύξεινο Πόντο
Αρχαίες πηγές επιβεβαιώνουν την ύπαρξη θεάτρων στη βόρεια περιοχή του Εύξεινου Πόντου. Τον 4ο αιώνα π.Χ., ο συγγραφέας Πολύαινος περιγράφει το στρατήγημα του Μεμνών, ο οποίος έστειλε τον τραγουδιστή Αριστόνικο να τραγουδήσει σε θέατρα του Βοσπόρου για να εκτιμήσει τη δύναμη του εχθρού. Ο επικεφαλής της αποστολής στη Φαναγορία, Βλαντιμίρ Κουζνέτσοφ, δήλωσε: «Δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι η Φαναγορία διέθετε θέατρο. Πιστεύουμε ότι βρισκόταν σε λόφο με θέα τη θάλασσα και τη σύγχρονη Κερτς — την αρχαία Παντικάπαιον, πρωτεύουσα του Βοσποριανού Βασιλείου».
Η λατρεία του Διονύσου και η δύναμη της μάσκας
Οι μάσκες είχαν βαθιά τελετουργική σημασία στη λατρεία του Διονύσου, θεού του κρασιού και της θρησκευτικής έκστασης. Κατά τη διάρκεια των διονυσιακών μυστηρίων, οι μυημένοι αποποιούνταν την ταυτότητά τους και αποκτούσαν νέα — μια μεταμόρφωση που συμβολιζόταν από τη μάσκα. Η λατρεία του Διονύσου άνθισε στη Φαναγορία υπό τον Μιθριδάτη ΣΤ΄ Ευπάτορα, ο οποίος θεωρούσε τον Διόνυσο προστάτη του και υιοθέτησε το προσωνύμιο «Διόνυσος». Επί των ημερών του, εικόνες του θεού και των συνοδών του εμφανίζονταν παντού: σε νομίσματα, σφραγίδες αμφορέων, αγαλματίδια και κεραμικά με μαύρο γυαλί.
ΠΗΓΕΣ :https://popular-archaeology.com/
blacksea.ehw.gr
arxeion-politismou.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου