O Mazower δεν γράφει μόνο ιστορία, αλλά «ζωγραφίζει» και το οικογενειακό του πορτραίτο

Ουρές ανθρώπων κρατώντας ένα βιβλίο στο χέρι... Πνευματικό «συσσίτιο» μοιάζει σκέφτομαι και χαμογελώ καθώς αναλογίζομαι ότι οι άνθρωποι ακόμη και σήμερα, με τόσα οικονομικά προβλήματα, τόσες σκοτούρες στο κεφάλι διαβάζουν και αγοράζουν και βιβλία.

Πριν λίγες μέρες μια φίλη με ρώτησε «Διάβασες το νέο μυθιστόρημα του Μαζάουερ;» Για να λάβει μια θυμωμένη απάντηση «Δεν γράφει μυθιστορήματα ο Μαζάουερ, ιστορικός είναι ο άνθρωπος! Έχω διαβάσει τα βιβλία του στο προπτυχιακό!»

Κι όμως είχε δίκιο ο καταξιωμένος ιστορικός Mark Mazοwer έγραψε ένα είδος αυτοβιογραφίας της οικογένειάς του, ένα οικογενειακό πορτραίτο και την ίδια εβδομάδα βρεθήκαμε στην παρουσίαση του βιβλίου του με τίτλο «Όσα δεν είπες - Ένα Ρωσικό Παρελθόν και Το Ταξίδι προς τη Πατρίδα».

Της Μαρίας Αλιμπέρτη

Πλήθος κόσμου κατέκλυσε και τις δυο αίθουσες της Στοάς του Βιβλίου για να ακούσει από κοντά τον αγαπημένο στο εγχώριο κοινό συγγραφέα-ιστορικό, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια και μάλιστα να μιλά ελληνικά!

 Με την μικρή βοήθεια μιας μεταφράστριας στις πιο δύσκολες εκφράσεις, ο κ. Μαζάουερ μοιράστηκε μαζί μας οικογενειακά «μυστικά», θαμμένα στη σιωπή από τους πληγωμένους επαναστάτες προγόνους του. Στο εγχείρημα του ο συγγραφέας αναστνέθεσε θραύσματα μνήμης, ενώ έπρεπε να κάνει ένα μεγάλο ταξίδι εξερεύνησης στα «άδυτα» της οικογενειακής ιστορίας.

Τα κίνητρα

Ο κ.Μαζάουερ, εξηγώντας ότι ήθελε να μιλήσει στα παιδιά του για τους παππούδες τους, για το Λονδίνο που μεγάλωσε εκείνος και ο πατέρας του και το θεωρεί πατρίδα του, τον Ρωσοεβραίο παππού του Μαξ Μαζάουερ, μέλος του Ρώσικου Μαρξιστικού κόμματος και την γιαγιά του Φούμα Τουρμάκιν, «ξετύλιξε» το κουβάρι της ιστορίας τους, ανακαλύπτοντας ότι οι πρόγονοί του ήταν μενσεβίκοι που λόγω διώξεων από το σοβιετικό καθεστώς αναγκάστηκαν να διαφύγουν στη Δύση.

Η έρευνα

Μέσα από μια δική του αναζήτηση σε αρχεία, ημερολόγια και μαρτυρίες ανθρώπων διαπίστωσε ότι ο παππούς δεν είχε μιλήσει ποτέ για τον αδερφό του που έχασε στην πολιορκία του Λένιγκραντ αλλά και για τον άλλο αδερφό που πέθανε σε γκέτο. Όμως το βίωμα της ιστορίας επιδρά διαφορετικά σε κάθε άνθρωπο, όπως στον ετεροθαλή καθολικό αδερφό του παππού που έγινε φασίστας.

Και δεν ήταν μόνο ο παππούς του που επέλεξε την σιωπή για να προστατέψει την οικογένεια από τα τραύματα της ιστορίας. Και για τον πατέρα του εντόπισε άγνωστες πληροφορίες: Εκείνος υπήρξε μέλος του βρετανικού εργατικού κόμματος. Μάλιστα ο κ.Μαζάουερ μοιράστηκε μαζί μας την εμπειρία της συνάντησης με μια πρώην φιλενάδα του πατέρα του -πριν γνωρίσει την μητέρα του- με την οποία ο πατέρας του είχε συμφωνήσει, όταν θα υπάρξει κίνδυνος ο Χίτλερ να φθάσει στην βρετανική πρωτεύουσα εκείνοι να αυτοκτονήσουν.

Ιστορία και λογοτεχνία

Με μια ιδιόμορφη επιλογή μεταπηδώντας από την Μεγάλη Ιστορία σε αυτή των καθημερινών ανθρώπων, ο κ.Μαζάουερ γράφει την ιστορία της οικογένειάς του με φόντο την Ευρωπαϊκή Ιστορία όπως την περιγράφει στο γνωστό βιβλίο του «Σκοτεινή Ήπειρος» αλλά και αξιοποιώντας τα εργαλεία της Ιστοριογραφίας, τόνισε ο συνομιλητής του κ.Μαζάουερ ιστορικός  από τα ΑΣΚΙ, κ Κωστής Καρπόζηλος. Βέβαια, δεν λείπουν οι γλαφυρές αφηγήσεις γι’ αυτό και ο κ.Καρπόζηλος έκανε λόγο για ένα απολαυστικό ανάγνωσμα που παραπέμπει στο βιβλίο «100 χρόνια Μοναξιάς» του Μάρκες.

Σκοπός

 Κι όμως το υπόβαθρο της Μεγάλης Ιστορίας δεν έφυγε από την σκέψη του συγγραφέα: «Οι ιστορικοί θεωρούν ότι πρέπει να φεύγουν από την προσωπικότητά τους για να μιλήσουν για το παρελθόν(…) Οι ιστορικοί έχουν μια ματαίωση γιατί η Ιστορία είναι για τους ανθρώπους.» σημείωσε χαρακτηριστικά ο κ.Μαζάουερ υπογραμμίζοντας ότι με το νέο του πόνημα θέλει να δείξει ότι η ιστορία διαμορφώνει τις ανθρώπινες προσωπικότητες. Άλλωστε, «προτιμάσαι να διαβαζουμε για αυτούς που έχουν υποφέρει από την Ιστορία» σημείωσε ο κ.Μαζάουερ.

Άλλο βλέμμα στην Ιστορία

Ακόμη και με αυτή την οπτική της Ιστορίας, μέσα από τη διήγηση προσωπικών βιωμάτων των οικείων του συγγραφέα, σύμφωνα με τον κ.Μαζάουερ, μπορούμε να διδαχθούμε και να συνάγουμε συμπεράσματα για τις ιδεολογικές επιλογές – την ποικιλία εκφάνσεων της Αριστεράς την επαναστατική περίοδο, η απώλεια των οποίων μπορεί να ερμηνεύσει σήμερα την κρίση που διέρχεται η Αριστερά, εγκλωβισμένη σε μια παγίδα.

Παράλληλα μέσα από το εν λόγω βιβλίο διαπιστώνεται η ρευστή  πολιτική γεωγραφία της Ανατολικής Ευρώπης εκείνη την περίοδο με τις αλλαγές ονομάτων των πόλεων, τις αντιλήψεις για την εθνικότητα  και την προτεραιότητας που έδιναν οι άνθρωποι-ιστορικά υποκείμενα στην ιδεολογία.