Ποιος χαρτογράφησε πρώτος τα ελληνικά νησιά;

Επισκεπτόμενος κάποιο νησί το καλοκαίρι, ο χάρτης είναι ένα απαραίτητο εργαλείο που θα με κάνει να ανακαλύψω τις ομορφιές και τα αξιοθέατα του τόπου. Οι πολλοί και ποικιλόμορφοι χάρτες μ' έκαναν να ερευνήσω τις απαρχές της χαρτογράφησης των ελληνικών νησιών και ανακάλυψα ότι αυτή η διαδικασία ξεκινά πολλούς αιώνες πριν! Τα πανέμορφα νησιά μας αποτυπώθηκαν για πρώτη φορά σε χάρτες χάρη στην εργασία του πρωτοπόρου Ιταλού γεωγράφου Cristoforo Buondelmonti (Κριστοφόρο Μπουοντελμόντι, 1386 - 1430), ο οποίος ήταν καλόγερος στην Φλωρεντία. 

Ο Buondelmonti μαθήτευσε στην ακμάζουσα πόλη της κεντρικής Ιταλίας και γνωρίστηκε εκεί με τον Nicolo Nicoli, ο οποίος ασχολείτο με την κλασική φιλολογία και γεωγραφία. Από το 1414 ως το 1430, ο Φλωρεντινός μοναχός διέμεινε σε Ρόδο, Κρήτη, Κύπρο αλλά και στην βασιλίδα των πόλεων, Κωνσταντινούπολη. Έμαθε ελληνικά και συνέταξε διάφορες περιγραφές των ενετικών αποικιών στο Αιγαίο.

Του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου 

Το 1419, ο Ιταλός καλόγερος και γεωγράφος ανέλαβε την μετάφραση ενός χειρόγραφου που βρισκόταν στην Άνδρο, κάποιου Αιγυπτίου «Απόλλωνα Ώρου» που είχε μεταφραστεί στην ελληνική γλώσσα από κάποιον Φίλιππο με τον τίτλο «Ιερογλυφικά». Το χειρόγραφο αυτό μεταφέρθηκε το 1422 στην Φλωρεντία και εκδόθηκε το 1505 στα ελληνικά και το 1515 στα ιταλικά.

Εκτός από χάρτες, ο Ιταλός γεωγράφος έγραψε περιγραφές των τοπίων που περιηγήθηκε. Η πρώτη έχει τον τίτλο Descriptio insulae Cretae (Περιγραφή της νήσου Κρήτης) και η δεύτερη ονομάζεται Liber insularum Archipelagi (Βιβλίο περί των νήσων του Αρχιπελάγους). 

Το χειρόγραφο "Liber insularum Archipelagi" κυκλοφόρησε εκτενώς στην Ιταλία και την Ευρώπη και γνώρισε τεράστια επιτυχία. Σήμερα, σώζονται 60 χειρόγραφα, που χρονολογούνται στην περίοδο 1430-1642, όλα αντίγραφα του πρωτοτύπου. 

Στο έργο του Ιταλού γεωγράφου παρουσιάζονται όλα σχεδόν τα νησιά των ελληνικών πελάγων ξεκινώντας από τα Επτάνησα, τα Δωδεκάνησα και την Κρήτη, φτάνοντας στο Βόσπορο και καταλήγοντας στην Εύβοια και την Αίγινα.

Προκαλεί μεγάλη εντύπωση το γεγονός ότι οι περιγραφές δεν περιορίζονται μόνο στα μεγάλα νησιά, αλλά και σε πολλά μικρά, όπως οι Παξοί, το Αγαθονήσι και το Φαρμακονήσι!

Αν και έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, το πρωτότυπο λατινικό κείμενο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά σε μια πλήρη έκδοση το 1824 στη Γερμανία, από τον Gabriel Rudolf Ludwig von Sinner, ενώ το 1897 ο Émile Legrand δημοσίευσε μια ελληνική μετάφραση αγνώστου (πιθανώς από τον 16ο αιώνα), καθώς και τη δική του απόδοση στα γαλλικά.

Ο Ιωάννης Γεννάδιος αγόρασε για τη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη το χειρόγραφο σε δημοπρασία του Sotheby's το 1880, για 2 γκινέες (περίπου 160-240 σύγχρονες λίρες). Το χειρόγραφο έχει διαστάσεις 12 x 9 ίντσες και αποτελείται από 90 σελίδες, ενώ το λατινικό κείμενο είναι γραμμένο με όμορφη καλλιγραφία χρησιμοποιώντας μελάνι πάνω σε χοντρό, λευκό χαρτί με γραμμές. Οι χάρτες είναι σε χρώμα πράσινο, κόκκινο και μαύρο και τα εξώφυλλα είναι από σκληρό, καφέ χαρτόνι.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Buondelmonti με το "Liber insularum Archipelagi» εισάγει ένα νέο λογοτεχνικό είδος, το Νησολόγιο: ένα βιβλίο με χάρτες, που συνοδεύεται από ιστορικά, μυθολογικά, αρχαιολογικά και γεωμορφολογικά στοιχεία, για χρήση από κάθε ενδιαφερόμενο.