Πρωτοποριακό εγχείρημα μέσω Τέχνης για την αναδειξη της μνήμης των Σεπτεμβριανών

Η Τέχνη έχει τη δύναμη να ζωντανεύει τα γεγονότα, επιτρέπει στον θεατή να ταυτιστεί και  να πρωταγωνιστήσει σε αυτά, να νιώσει δυνατά συναισθήματα  πικρίας ,αλλά και νοσταλγίας. Ακόμη κι όταν διεισδύει σε τραυματικές εμπειρίες όπως τα Σεπτεμβριανά, η Τέχνη μπορεί να επαναφέρει το μήνυμα και το απόσταγμα τέτοιων βιωμάτων: την ανάγκη για ειρηνική συνύπαρξη.

Ένα μεγάλο εγχείρημα ανάδειξης της σύγχρονης ιστορίας και αναζωπύρωσης της μνήμης χωρίς μισαλλοδοξίες καρποφόρησε με πρωτοβουλία της εθελοντικής ομάδας «Ρωμιών Πράξεις», την αμέριστη στήριξη του Δήμου Αλίμου και την ζωτική ενέργεια των φοιτητών της ΑΣΚΤ αλλά και πολλών άλλων καλλιτεχνών.

Ένα πρωτότυπο εργαστήρι  ζωγραφικής της ΑΣΚΤ  με επικεφαλής τον  κ.Μιχάλη Μανουσάκη  ανέδειξε τα «πώς» και τα «γιατί», με φορείς- καλούς αγωγούς- τους εκκολαπτόμενους καλλιτέχνες, οι οποίοι δεν είχαν απαραίτητα καταγωγή ή κάποια σχέση με την Πόλη.  Στην χθεσινή εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε  στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, με αφορμή την 63^η επέτειο  από το Πογκρόμ στην Πόλη, καταδείχθηκε ότι η Τέχνη έχει μαγική δύναμη να αφυπνίζει!

της Μαρίας Αλιμπέρτη

Με έργα που αποτυπώνουν την αίσθηση του ξεριζωμού, της βιαιότητας, της απώλειας, του φανατισμού απέδωσαν την εμπειρία τους οι φοιτητές της ΑΣΚΤ, οι οποίοι διαγωνίσθηκαν και χθες οι τρεις πρώτοι (Αγγελική Λόη, Γιάννης Μαρκίδης, Καλλιόπη Μίξη) βραβεύτηκαν με ένα ταξίδι στην Κωνσταντινούπολη. Το στίγμα που αφήνουν όλα αυτά τα βιώματα κατέγραψαν μέσα από τον χρωστήρα τους οι ήδη καταξιωμένοι καλλιτέχνες Στάθης Βατανίδης, Θεοδόσης Δαυλός και Χρήστος Παλάτζας που συμμετέχουν σε παράλληλη έκθεση στο ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης.

Η νύχτα των Κρυστάλλων της Πόλης, με τα αναπάντητα «Γιατί», τις  μνήμες και τις κατακρεουργημένες ελπίδες  «σχολιάζουν» μέσα από τα έργα τους και «ερασιτέχνες»  καλλιτέχνες.  Οι εικόνες και οι συμβολισμοί θέτουν προς ζύμωση  σκέψεις και προβληματισμούς  για το πώς πρέπει να εκλαμβάνουμε σήμερα τα  Σεπτεμβριανά.  Στο ισόγειο χώρο του ιδρύματος φιλοξενείται μια ακόμη έκθεση με ιστορικά ντοκουμέντα, φωτογραφίες και πρωτοσέλιδα εφημερίδων της εποχής.  Αξίζει να σημειωθεί ότι το σύνολο των εκθέσεων έχει επιμεληθεί ο κ.Κυριάκος Ι. Πεταλίδης.

Η εκδήλωση

«Η ιστορική μνήμη και γνώση είναι όπλο για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και (..)  την υπεράσπιση της Ειρήνης» επεσήμανε μεταξύ άλλων ο δήμαρχος Αλίμου Ανδρέας Κονδύλης, υπενθυμίζοντας την ρήση «ο δήμιος σκοτώνει δυο φορές, η δεύτερη είναι με την λήθη.» 

Την επικοινωνιακή διάσταση της Τέχνης υπογράμμισε στα λεγόμενά της η κα. Έλλη  Χαριτωνίδου-Κόβη, εκ της εθελοντικής ομάδας "Ρωμιών Πράξεις", αναφερόμενη στο εγχείρημα. Υπενθυμίζοντας  ότι στις 6 Σεπτεμβρίου του 1955 οι Ρωμιοί έζησαν τον εφιάλτη ενός προμελετημένου πογκρόμ, μάλιστα εν καιρώ ειρήνης, η κ.Κόβη τόνισε ότι στόχος του εγχειρήματος είναι η πληροφόρηση της ελληνικής κοινωνίας  καθώς τα Σεπτεμβριανά δεν  εντάσσονται στην διδακτέα ύλη των σχολείων. Ωστόσο, τα γεγονότα, όπως ανέφερε  η κ.Κόβη, στάθηκαν η αρχή της δημογραφικής κατάρρευσης των Ρωμιών της Πόλης.

Τα ντοκουμέντα

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίαζε το βίντεο, που προβλήθηκε, με φωτογραφικό υλικό από την Γενική Γραμματεία  Ενημέρωσης και Επικοινωνίας, φέρνοντας το κοινό αντιμέτωπο με  πραγματικά τεκμήρια μιας ανείπωτης καταστροφής. Μέσα από το φωτογραφικό υλικό αναδείχθηκε η οδύνη  που προκλήθηκε από την απώλεια ανθρώπινων ζωών, την καταστροφή περισσότερων από  4200 καταστημάτων και  επιχειρήσεων, καθώς και σπίτια , ενώ εξαφανίστηκαν, καταστράφηκαν ή κάηκαν  ιερά κειμήλια, εικόνες και εκκλησίες, με το αποκορύφωμα την βεβήλωση χριστιανικών νεκροταφείων.

Θετικά μηνύματα

Ωστόσο, η μισαλλοδοξία δεν είχε χώρο στην χθεσινή εκδήλωση: Η παρότρυνση  η εκδήλωση αυτή  να μας ωθήσει στην συνειδητοποίηση ότι η βία δεν λύνει τα προβλήματα κυριάρχησε στην επιστολή του Οικουμενικού Πατριάρχη, την οποία ανέγνωσε ο κ. Ανδρέας Ρομπόπουλος,  δημοσιογράφος και εκδότης της ομογενειακής εφημερίδας  «ΗΧΩ». Την πρωτοτυπία της εκδήλωσης  με  τον κεντρικό ρόλο της Τέχνης  αλλά και την αποτίναξη της συνήθειας μιας τελετής-μνημόσυνου και γκρίνιας για το παρελθόν, διαπίστωσε ο κ.Ρομπόπουλος, ως συντονιστής των χθεσινών δρωμένων.

Την συμβολή της Τέχνης στην διατήρηση της ιστορικής μνήμης, τόνισε κι ο πρύτανης της ΑΣΚΤ  Παναγιώτης Χαραλαμπόπουλος, περιγράφοντας τον ρόλο του καλλιτέχνης ως «διαρρήκτη»  με ευεργετική διάθεση  που «αναμοχλεύει»  την ιστορία. Αναφερόμενος στο παράδειγμα του λαϊκού μας ζωγράφου του Θεόφιλου, σημείωσε  ότι η ιστορία δεν είναι μόνο μάχες και αίματα, δεν πρέπει να χανόμαστε στις στάχτες αλλά μέσα από τη Τέχνη να ερμηνεύουμε το παρελθόν μέσα από το παρόν.

Μια άλλη εκδοχή της μνήμης φώτισε ο δημοσιογράφος Παύλος Τσίμας,μεταφέροντάς μας την δική του απόπειρα να καταγράψει πώς  τα Σεπτεμβριανά αποτυπώθηκαν στην συνείδηση των Τούρκων. Περιγράφοντας την εντύπωση που άφησε η τουρκική ταινία για τα Σεπτεμβριανά  «Φθινοπωρινός πόνος» / «Güz Sancisi», καθώς και ένα άνοιγμα στην δημόσια σφαίρα της Τουρκίας στις αρχές τις προηγούμενης δεκαετίας, δηλαδή ένας δημόσιος διάλογος των θεμάτων των μειονοτήτων, ο κ.Τσίμας  υπενθύμισε ότι υπήρχαν σοβαρές ενδείξεις ότι έσπαγε το ταμπού της απαγορευμένης πολυπολιτισμικότητας της Τουρκίας. 

Τα Σεπτεμβριανά  αποτελούν «άγος στην συνείδηση της σύγχρονης Τουρκίας», όπως ανέφερε, συμφωνώντας με τον Πρύτανη ότι θα πρέπει αναμοχλεύοντας να κρατάμε ζωντανή τη μνήμη και όχι διατηρητέα. Στην αναμόχλευση χωρίς μισαλλοδοξία συνέτεινε και ο κ.Ρομπόπουλος τονίζοντας ότι  ένα μεγάλο βήμα έχει γίνει  καθώς η τουρκική κοινωνία και πολιτεία παραδέχονται ότι τα Σεπτεμβριανά είναι ένα μεγάλο λάθος .

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε ο διάλογος με την κριτική επιτροπή  του διαγωνιστικού τμήματος του εγχειρήματος. Από τις αξιόλογες παρατηρήσεις κρατήσαμε ένα απόσταγμα των λεγόμενων  του κ.Αλέξανδρου Παπαδόπουλου, ο οποίος μας μετέφερε τα λόγια του οικουμενικού πατριάρχη Αθηναγόρα ( σημειωτέον ήταν μάρτυρας στη δίκη του Μεντερές) «Οι εχθροί μας δεν είναι αυτοί που μας μισούν, αλλά αυτοί που μισούμε εμείς (…) Να φυλάτουμε και μέσα στην μεγάλη ρήξη ένα χάρτινο γεφύρι.»