Επτά Ιεροί ναοί ξένων Εκκλησιών και δυο εβραϊκές συναγωγές στην Αθήνα, τα προσπερνάτε και δεν το ξέρετε!

Μικρά αριστουργήματα που πολλές φορές τα έχουμε προσπεράσει στην πολύβουη πόλη χωρίς να αντιληφθούμε την παρουσία τους, είναι οι ιεροί ναοί ξένων, χριστιανικών και μη δογμάτων, που βρίσκονται στο κέντρο της Αθήνας. Οι εκκλησίες αυτές, με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, εντελώς διαφορετική από τα διπλανά κτίσματα, εξυπηρετούν τους αλλοδαπούς -  αλλά και αρκετούς Έλληνες - πιστούς διαφόρων δογμάτων και η ιστορία των περισσότερων ναών τοποθετείται χρονικά ήδη από τον 19ο αιώνα. 

Του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου 

ΡΩΣΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ 

Ο Ρωσικός Ναός Αθηνών ή Ρωσική Εκκλησία, στην συμβολή των οδών Σουρή και Φιλελλήνων, είναι ορθόδοξος χριστιανικός ναός αφιερωμένος στην Αγία Τριάδα που εξυπηρετεί τη ρωσική παροικία της Αθήνας. Επί Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, την εποχή που βρισκόταν στον θρόνο η Ειρήνη η Αθηναία (780 - 802 μ.Χ.) χτίστηκε στην περιοχή μια μικρή χριστιανική εκκλησία. Αργότερα, τον 11ο αιώνα, χτίστηκε γυναικείο μοναστήρι, της Παναγίας Σώτειρας του Λυκοδήμου. 

Ένα από τα κτίρια που κατασκευάστηκαν τότε ήταν το καθολικό του μοναστηριού, που είναι η σημερινή Ρωσική Εκκλησία.

Το 1847, ο Ρώσος πρεσβευτής στην Αθήνα ζήτησε από την ελληνική κυβέρνηση την παραχώρηση του ιερού ναού, προκειμένου να καλύψει τις λατρευτικές ανάγκες της ρωσικής παροικίας στη χώρα μας. Η αρχική σκέψη ήταν η πλήρης κατεδάφιση του ναού του Λυκοδήμου και η ανέγερση ενός νέου στη θέση του. Ευτυχώς, επικράτησε τελικά η άποψη της αναστηλώσεως του και οι εργασίες άρχισαν άμεσα το 1850.

Το 1855 ολοκληρώνεται το έργο υπό την επίβλεψη των αρχιτεκτόνων  Ιβάν Στρομ (Ρωσία), Τ. Βλασσοπούλου (Ελλάδα) και Φρ. Μπουλανζέ (Γαλλία). Από το 1917, ο ναός αποτελεί παρεκκλήσιο της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, αλλά εξακολουθεί να εξυπηρετεί τις λειτουργικές ανάγκες του ρωσικού ποιμνίου της Αθήνας.
Το 1950, κατά την διενέργεια εργασιών αποχετευτικού δικτύου, αποκαλύφθηκε πλησίον του ναού ένα ψηφιδωτό δάπεδο και το νεκροταφείο του παλαιού βυζαντινού μοναστηριού.

ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ 

Ο καθολικός ναός του Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτη βρίσκεται στη συμβολή της λεωφόρου Πανεπιστημίου με την οδό Ομήρου, δίπλα ακριβώς στο περίτεχνο κτίριο του Οφθαλμιατρείου Αθηνών. Η εκκλησία είναι χτισμένη σε ρυθμό τρίκλιτης νεοαναγενησιακής βασιλικής. Τα σχέδια επιφορτίστηκε να κάνει ο διάσημος Γερμανός αρχιτέκτονας Λέο φον Κλέντσε κατ’ εντολή του βασιλιά Όθωνα. Κατά την εκτέλεση του έργου, τα σχέδια τροποποιήθηκαν από τον Έλληνα αρχιτέκτονα Λύσανδρο Καυτατζόγλου, ο οποίος προσφέρθηκε να διευθύνει τις εργασίες του ναού, μέχρι την αποπεράτωσή του, δίχως αμοιβή.

Το οικόπεδο για την ανέγερση του ναού αγοράστηκε το 1847 με χρήματα των Καθολικών της Ελλάδας και ο κυρίως ναός άρχισε να χτίζεται το 1853, ενώ τα εγκαίνια τελέστηκαν στις 4 Αυγούστου 1865.

Το εσωτερικό του ναού διακοσμείται με θαυμάσιες τοιχογραφίες. Από τις ωραιότερες είναι η τοιχογραφία του ημιθολίου της θριαμβευτικής αψίδας, που παριστάνει την «Αποθέωση του Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτη» (1890) και είναι έργο του Ιταλού ζωγράφου από τη Ρώμη Γουλιέλμου Μπιλαντσιόνι (Bilancioni).

Η εξέδρα του χορού πάνω από την κεντρική είσοδο του ναού, όπου βρίσκεται το εκκλησιαστικό όργανο, κατασκευάστηκε το 1888 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Πωλ Σαμπώ (Paul Chambaut). Δεξιά και αριστερά του Ιερού υπάρχουν δύο μαρμάρινοι άμβωνες, δωρεά του αυτοκράτορα της Αυστρίας, Φραγκίσκου Ιωσήφ, όταν ο τελευταίος όταν επισκέφτηκε την Αθήνα το 1869.

ΑΡΜΕΝΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ  

Ένας από τους ωραιότερους ναούς της πρωτεύουσας. Γύρω στο 1880, Αρμένιοι από την Κιλικία μετοικούν στην Αθήνα και μαζί με συμπατριώτες τους που ήδη ζούσαν στη πόλη εκδηλώνουν το ενδιαφέρον ανέγερσης ενός αρμενικού ιερού ναού. 

Μετά από προσπάθειες πέντε ετών και αφού είχαν λάβει την επίσημη άδεια του Μητροπολίτη της Αθήνας, ενοικιάζουν μια παλιά αίθουσα, στην οδό Κριεζή 10 στη συνοικία Ψυρρή, κοντά στην πλατεία Κουμουνδούρου, και την μετατρέπουν σε εκκλησία. 

Στις 22 Σεπτεμβρίου 1908, αγοράζεται έκταση και κατασκευάζεται η ξύλινη εκκλησία του Αγίου Γρηγορίου του Φωτιστή. Το 1935 οικοδομείται η υπάρχουσα εκκλησία και εκεί εγκαθίσταται η Αρχιεπισκοπή των Αρμενίων στην Ελλάδα. 

ΑΓΓΛΙΚΑΝΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ 

Ο νεογοτθικός Αγγλικανικός Ναός του Αγίου Παύλου βρίσκεται στο τέρμα της οδού Φιλελλήνων, αριθ. 27, και στη συμβολή της με τη Λεωφόρο Αμαλίας. Οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1838 και 1843 ώστε να εξυπηρετεί τις θρησκευτικές ανάγκες της αθηναϊκής παροικίας των Διαμαρτυρομένων (Προτεσταντών) και κατά κύριο λόγο των Αγγλικανών. Για την ανέγερση συνεισέφεραν οικονομικά η βρετανική κυβέρνηση και ο τότε Βρετανός πρέσβης Έντμουντ Λάυονς. 

Για την κατασκευή του ναού προκηρύχτηκε διαγωνισμός και εγκρίθηκε το σχέδιο του Έλληνα αρχιτέκτονα και πολεοδόμου Σταμάτη Κλεάνθη. Η εκτέλεση του έργου ανατέθηκε στον Δανό αρχιτέκτονα Χανς Κρίστιαν Χάνσεν. Ο ναός έχει κατασκευαστεί από λαξευτό μάρμαρο του Υμηττού, ενώ τα κορνιζώματα κατασκευάστηκαν από πωρόλιθο του Ισθμού της Κορίνθου.

ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ 

Ο ναός της Ελληνικής Ευαγγελικής Εκκλησίας, της πρώτης επίσημης προτεσταντικής εκκλησίας που συγκροτήθηκε στην Ελλάδα, βρίσκεται απέναντι από την Πύλη του Αδριανού. Το κτίριο, έκφραση ενός κλασικότροπου μοντερνισμού, αντικατέστησε τον πρώτο ναό των Ελλήνων Ευαγγελιστών, που είχε οικοδομηθεί το 1871. Με την αύξηση του αριθμού των εκκλησιαζομένων, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, παρουσιάστηκε η ανάγκη για ένα μεγαλύτερο και πιο σύγχρονο κτίριο. Ο νέος ναός χτίστηκε την τριετία 1956-58 και τον κατασκεύασε ο αρχιτέκτονας Κωνσταντίνος Μακρής.

ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ 

Για τους γερμανόφωνους διαμαρτυρόμενους ανεγέρθηκε στις αρχές της δεκαετίας του '30 (1931-34) η Γερμανική Εκκλησία της Αθήνας (Εκκλησία του Χριστού), ένας «μοντέρνος» ναός σε ρυθμό μπάουχαους!  Ο αρχιτέκτονας πιθανώς να είναι ο Γερμανός Βέρνερ Ενγκλάου, ο οποίος εκείνη την εποχή ζούσε στην Αθήνα και ήταν ο αρχιτέκτονας της Γερμανικής Σχολής Αθηνών. Άκρως εντυπωσιακό είναι το κυβιστικό κωδωνοστάσιο της Γερμανικής Εκκλησίας, η οποία διαθέτει εκκλησιαστικό όργανο.  Μέσα στον ναό υπάρχουν εξαιρετικά βιτρό, σε γεωμετρικά σχέδια της αρ ντεκό, που φέρουν έτος κατασκευής 1933 και την υπογραφή του εικονογράφου, ζωγράφου και συγγραφέα Βάλτερ φον Ρίκτεσελ (Walter von Rückteschell, 1882-1941).  

ΕΒΡΑΙΚΕΣ ΣΥΝΑΓΩΓΕΣ  

Ένα μονώροφο σπιτάκι, χωμένο σε μια πάροδο της Ερμού, την οδό Μελιδώνη 8, δίπλα στον Κεραμεικό, στέγασε αρχικά την Ιερά Συναγωγή των Εβραίων της Αθήνας, οι οποίοι περί τα τέλη του 19^ου αιώνα δεν ήταν πάνω από 50 οικογένειες. Κατά το 1904, η συναγωγή μεγάλωσε από Εβραίους των Ιωαννίνων και λειτουργούσε με το όνομα Ετς Χαίμ ("Δέντρο της Ζωής"). Γι΄αυτό τον λόγο, αποκαλείται και "ρωμανιώτικη" ή "γιαννιώτικη" συναγωγή.

Η συναγωγή υπέστη σοβαρές ζημιές από τον σεισμό του 1999, κυρίως στη στέγη.  Ανακαινίστηκε ριζικά το 2006 και τα επίσημα εγκαίνιά της τελέστηκαν στις 30 Ιουνίου 2007. Η Ετς Χαΐμ λειτουργεί μόνο κατά τις μεγάλες θρησκευτικές γιορτές της Εβραϊκής Κοινότητας. 

Το 1935, σε απέναντι οικόπεδο, στην οδό Μελιδώνη 5, χτίστηκε από βορειοελλαδίτες Σεφαραδίτες Εβραίους δεύτερη συναγωγή, με το όνομα Μπεθ Σαλώμ ("Οίκος της Ειρήνης"), η οποία λειτουργεί έκτοτε σε τακτική βάση. Εξωτερικά η συναγωγή Μπεθ Σαλώμ είναι επενδεδυμένη με πεντελικό μάρμαρο και αρχιτεκτονικά ακολουθεί το νεοκλασικό ρυθμό. Τα δύο μεγάλα βιτρό που κοσμούν το εσωτερικό της είναι έργα της ζωγράφου Μαρί Πολυχρονοπούλου από το 1972. 

ΠΗΓΕΣ: http://www.eie.gr/archaeologia/gr/,  http://www.byzantineathens.com/, http://provocateur.grWikipedia.γρ