Πώς αλλιώς έλεγαν οι Αθηναίοι την Πύλη του Αδριανού; Πού είχε ενσωματωθεί το μνημείο;

«Στην πύλη τ’ Αδριανού
κοντά στου Μακρυγιάννη
τα πρώτα τριαντάφυλλα
σου φόρεσα στεφάνι.»

 Στην πύλη του Αδριανού, στίχοι Μιχάλης Μπουρμπύλης , μουσική Χατζιδάκι

Στην βουερή λεωφόρο Αμαλίας, ανάμεσα στο ναό του Ολυμπίου Διός και την Ακρόπολη, μια αψίδα διαφορετική από τις συνηθισμένες, «αγναντεύει» τον ιερό βράχο της Ακροπόλεως. Η ελληνική εκδοχή της αψίδας, ένα είδος θριαμβευτικού μνημείου ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής, μαρτυρά όχι μόνο τα παλιά σύνορα της πόλης αλλά και το ρωμαϊκό της παρελθόν. Συγκεκριμένα, το μνημείο μας "ψιθυρίζει" έναν Ρωμαίο αυτοκράτορα που αγάπησε την Αθήνα αλλά και οι Αθηναίοι αγάπησαν αυτόν. 

της Μαρίας Αλιμπέρτη

Το τιμώμενο πρόσωπο 

Ο φιλέλληνας Πόπλιος Αίλιος Τραϊανός Αδριανός πέρασε κάτω από την αψίδα η οποία αποτέλεσε δείγμα της εκτίμησης των Αθηναίων στο πρόσωπό του, (εκτιμάται ότι χτίστηκε 131-132 μ.Χ.)  έξω από τον περίβολο του Ολυμπιείου στα ΒΔ. Οι Αθηναίοι τον αγάπησαν όχι μόνο για τα έργα του αλλά και γιατί ο ίδιος εφάρμοσε ως αρχή τη ρήση του «Ο ηγεμών είναι για τον λαό και όχι ο λαός για τον ηγεμόνα».

Η αψίδα γνωστή σε εμάς ως Πύλη του Αδριανού σηματοδοτεί ένδοξες ημέρες όταν το 124 μ.Χ. ο Αδριανός έφθασε στην πόλη για να μυηθεί στα Ελευσίνια Μυστήρια, ενώ προικοδότησε την Αθήνα με ξακουστά έργα όπως το Αδριάνειο Υδραγωγείο, που προσέφερε τις υπηρεσίες του μέχρι το 1930. Ο Αδριανός ακόμη αποπεράτωσε το Ναό του Ολυμπίου Διός, ο οποίος είχε αρχίσει να ανεγείρεται επί Πεισιστράτου, έξι αιώνες πριν.

Η αψίδα χτίστηκε  πάνω σε ένα από τους αρχαιότερους δρόμους της Αθήνας, ο οποίος συνέδεε την πόλη με τα Παριλίσια Ιερά και αποτελούσε ορόσημο μεταξύ της παλαιάς και της νέας πόλης.

Επί οθωμανικής κατοχής

Το 1778 η αψίδα  λέγεται ότι ενσωματώθηκε στο τείχος της πόλης, γνωστό ως Τείχος Χασεκή  και οι γηγενείς μιλούσαν για αυτήν ως  με την «Πύλη της Βασιλοπούλας» ή «Καμαρόπορτα». 

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Αθηναίοι κάνοντας λόγο  για την Πύλη της Βασιλοπούλας αναφέρονταν στην αυτοκράτειρα Αθηναΐδα-Ευδοκία, στην οποία αποδιδόταν η Βασιλική του Ιλισού. Υπό αυτό το σκεπτικό δώθηκε και το όνομα στην αψίδα καθώς από  την Πύλη περνούσαν όσοι ήθελαν να επισκεφθούν την εκκλησία.

Τα χαρακτηριστικά του

Το μνημείο, ύψους 18 μ. πλάτους 13 μ., σχεδιασμένο με απόλυτη συμμετρία προς κάθε κατεύθυνση, έχει δύο ίδιες προσόψεις και αρθρώνεται καθ' ύψος σε δύο σαφώς διακριτά τμήματα. Το κάτω μέρος ακολουθεί το ρωμαϊκό σχήμα της τιμητικής αψίδας, ενώ το επάνω μιμείται το ελληνικής παράδοσης πρόπυλο. 

Στο επιστύλιο επάνω από την τοξωτή δίοδο υπάρχουν οι επιγραφές, στη δυτική: ''Αιδ' εισ' Αθήναι, Θησέως η πριν πόλις'' και στην ανατολική: ''αιδ' εισ' Αδριανού και ουχί Θησέως πόλις''., δηλαδή "Εδώ είναι η Αθήνα, η αρχαία πόλη του Θησέα" και από την αντατολική: "Αυτή είναι η πόλη του Αδριανού και όχι του Θησέα". Μάλιστα θεωρείται ότι υπήρχαν τοποθετημένα τα αγάλματα του Θησέα και του Αδριανού σε κάθε πλευρά του χαμηλότερου επιπέδου της αψίδας με βάση τις αντίστοιχες επιγραφές.

Η Πύλη είναι κατασκευασμένη από πεντελικό μάρμαρο χωρίς τη χρήση κονιάματος παρά μόνο από καθαρό μάρμαρο, αλλά χρησιμοποιήθηκαν σφιχτήρες για να συνδεθούν μεταξύ τους οι πέτρες.΄ Χαρακτηριστικό είναι το κεντρικό τοξωτό άνοιγμα που στηρίζεται σε παραστάδες με κορινθιακά επίκρανα, πιθανότατα τα μόνα κορινθιακού ρυθμού στην Αθήνα. 

Πηγή: http://odysseus.culture.gr www.cityofathens.gr www. athensattica.gr, www.sansimera.gr